İdari Yargıda İptal Davası Nedir ?

İptal Davası Nedir?

“İptal davası nedir?” dendiğinde İdarenin yaptığı işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç yönünden hukuka aykırı olmasıyla kişilerin menfaatlerini ihlal etmesi halinde idari yargıda açılacak olan dava olduğu söylenebilir. İdari işlemin ortadan kaldırılması için menfaati ihlal edilenler idari yargıda iptal davası açabilir. Açılan iptal davasında idari yargı işlemde hukuka aykırı bir durum tespit ederse bu işlemi iptal eder. İdari işlemin türüne göre dava idare mahkemesi, vergi mahkemesi, bölge mahkemesi veya Danıştay’da bu davalar görülebilir.

İptal Davası Neden Açılır?

İptal davası neden açılır sorusuna cevap olarak idari işlemin yetki, şekil, sebep, konu ve amaç unsurlarını ihlal etmesi ve hukuka aykırı davranması dolayısıyla oluşan yeni durumun ortadan kaldırılması için açıldığı söylenebilir. Yetki unsuru idarenin yaptığı her işlemin yetki çerçevesi içinde kalması gerektiği anlamına gelir. İdare yetkisi olmayan bir konuda işlem yaparsa bu işlem sakat kabul edilir. İdare hukukun temel prensibi yetkisizliktir. Yetkisizlik asıl yetki istisnadır. İdare bu hususa dikkat ederek sadece kanunda kendisine verilen yetkileri kullanabilir. İdare yetki gasbı yoluyla işlem yapamaz. İdarenin yaptığı yetkisiz işleme başka bir makam onay veremez. İdare kamu hizmetini yerine getirirken yetki ilkesine riayet etmelidir. İdari işlemler için kanunda öngörülen belli şekil şartları varsa bu şekil şartlarına uygun işlem yapılması gerekir. Aksi halde işlem şekil yönünden hukuka aykırı kabul edilir. İdare yaptığı her işlemin sebebini açıkça belirtmelidir. İdare sebepsiz yere iş yapmaz. İdarenin yaptığı her işlemin gerekçesi olmak zorundadır. İdare hangi kamu hizmetini ne sebeple yaptığını belirtmek durumundadır. İdari işlem kamu yararına yapılmış olsa bile gerekçesizse işlem hukuka aykırı kabul edilir ve iptali gerekir. İdari işlem konu yönünden de hukuka uygun olmalıdır. İdarenin kanuni dayanak olmadan kişilere ek külfet yüklemesi hukuka aykırıdır. İdare bazı işlemlerinde prosedüre uymak istemez ve konu bakımından hukuka aykırı işlem yapar. Bu gibi hallerde idari işlemin iptali için dava açılabilir. İdari işlemlerin genel amacı kamu yararıdır. İdare yapacağı her işlemde kamu menfaatini gözetmek durumundadır. Kanunda bazen özel amaçlar belirtilmiş olabilir. Bu gibi hallerde idare bu özel amaca uygun işlem tesis etmelidir. Kamu yararı ve kanunla belirlenmiş özel amaç dışında yapılan idari işlemler amaç yönünden hukuka aykırıdır. İdari işlemin amaç yönünden hukuka aykırı olduğu hususu davacı tarafından ileri sürülmelidir.

İptal Davası Açma Süresi

İptal davası açma süresi işlemin niteliğine göre değişir. İdari yargıda belli süreler öngörülmüştür ve bu sürelere riayet edilmezse iptal davası açılamaz. İşlemin kişiye tebliğinden itibaren 60 gün içinde idari yargıda iptal davası açılabilir. İptal davası açabilmek için medeni hukuktaki gibi sadece ehliyet sahibi olmak yeterli değildir. Ayrıca idarenin iptale konu olan işleminin kişinin menfaatini ihlal etmiş olması gerekir. Bu dava koşuluna subjektif ehliyet de denir. İdarenin eylemlerinden etkilenmeyen veya menfaat dengesi sarsılmayan kişiler iptal davası açma ehliyetine sahip değildir. Bu şekilde açılan iptal davaları dava şartını taşımadığı için esastan reddedilir.

İptal Davası Dilekçe Örneği

İptal davası dilekçe örneği olarak asıl amaç idarenin yaptığı işlemin iptalini talep etmektir. Bu sebeple dava konusu işlemin iptalidir. Davacı ve davalı dilekçede yazılır. Hukuki sebepler, hukuki deliller ve talep dilekçe içerisinde belirtilir. İşlemin tebliğ tarihi, işlem niteliği ve istem dilekçede açık olarak yazılmalıdır.

İdari İşlemin Özellikleri

İdarenin yaptığı her işlem iptal davasına konu olamaz. İdarenin işlemine iptal davası açabilmek için idarenin işlemi kesin ve icrai nitelikte olmalıdır. İşlemin kamu idaresi tarafından tek taraflı olarak yapılmış olması şarttır. İdare işlemi kamu hizmetini gerçekleştirmeye yönelik olarak yapmış olmalıdır. İdarenin işlemleri ikiye ayrılır; birel işlemler, düzenleyici işlemler. Birel işlemler doğrudan bireylerin menfaatlerini ilgilendirir. Düzenleyici işlemler ise idarenin işleyişini sağlamak için yapılan işlemlerdir. İdarenin düzenleyici işlemine karşı Danıştay’a doğrudan dava açılabilir.

İdari İşlemden Menfaati Zarar Görenler

İdari işlemin kişinin menfaatini ihlal etmesi halinde kişinin dava açma ehliyeti bulunur. Menfaat ihlali kavramı sadece hak ihlali anlamına gelmez, kişi işlem neticesinde zarara uğramamış olsa bile dava açılabilir. Davacının idareyle maddi ve manevi bir ilişki içinde olması zarar için yeterli sayılır. Menfaat ilişkisi meşru menfaat, kişisel menfaat ya da güncel menfaat olabilir. Gerçekleşecek muhtemel menfaat ihlali kaygısıyla iptal davası açılamaz. Ayrıca açılan her davada mahkeme somut olaydaki menfaatin varlığını ve ihlal edilip edilmediğini araştırır.

Toplum Meselelerinde Dava Açma Ehliyeti

Toplumun genelini ilgilendiren konularda menfaat ihlali kavramı daha geniş yorumlanır. Kamuyu ilgilendiren imar çalışmaları, tarihi ve kültürel yapıların korunması gibi durumlarda menfaat ihlali olduğu kabul edilir. Danıştay kamuyu ilgilendiren konularda kişilerle birlikte o bölgede bulunan dernek, meslek kuruluşu veya odaların da iptal davası açma ehliyetine sahip olduğunu çeşitli kararlarında kabul etmiştir. Bir idari işlem Türkiye’nin tamamını ilgilendiriyorsa her vatandaşın iptal davası açmaya yetkisi olduğu kabul edilir.

Yürütmenin Durdurulması

İdari işlemlerin iptali için açılan davalarda yürütmenin durdurulması kararı büyük önem taşır. Tedbir mahiyetindeki bu karar davacı tarafından talep edilmelidir. İdarenin hukuka aykırı işleme devam etmesi giderilmesi güç zararlara sebep olacaksa yürütmenin durdurulması gerekir. Yürütmenin durdurulmasına karar verilen davalar öncelikle görülür. Yürütmenin durdurulması kararına karşı bir kereye mahsus itiraz hakkı bulunur. Karara yedi gün içinde itiraz edilmesi gerekir. İtiraz üzerine verilen kararlar kesindir.

İdari Yargıda İptal Davası

İdari yargıda iptal davası idari işlemin hukuka aykırı ve menfaat ihlaline sebep olduğu gerekçesiyle mahkeme tarafından işlemin iptali kararı verilmesi için açılan davadır. Mahkeme işlemin iptaline karar verirse söz konusu işlem geçmişe etkili şekilde ortadan kalkar. Yani işlem hiç yapılmamış kabul edilir. İdari işlemin iptali sadece ilgili kişi için değil herkes için aynı sonucu doğurur.

https://www.youtube.com/watch?v=x0PFK1X6RtoTam yargı davası idarenin verdiği zararı tazmin etmesi için açılan tazminat davasıdır. Tam yargı davası neticesinde idare hukuka aykırı işlem tesis ederek kişileri zarara uğrattıysa tazminata mahkum edilir. İptal davası ise idari işlemin sadece ortadan kalkmasını sağlar. İptal davasıyla birlikte davacı zararının giderilmesi için tam yargı davası da açabilir. İptal davasında kararın kesinleşmesinden sonra altmış gün içinde tam yargı davası açılarak zararın tazmin edilmesi istenebilir.