Aşı nedir, aşı nasıl işe yarar ve Pasteur hakkında tüm bilinmeyenler nelerdir? Küresel boyutta bir tehdit olarak tüm ülkeleri tehdit eden Corona Virüs salgını katlanarak artıyor. Tespit edilen vaka sayısı dünya üzerinde bir milyonu aşmışken, tüm insanların gözü bulunması beklenen aşıya odaklanmış durumda. Bu amaçla çok sayıda ülkede binlerce bilim insanı bu virüse çare olabilecek tedavi yöntemlerini ve nihai amaç olarak da hastalığın aşısını bulma konusunda gece gündüz mesai harcıyor. Aşıların önemini daha derinden anladığımız bu günlerde tarihte bir aşı yolculuğuna çıkalım istedik.
Aşı nasıl bulunmuştur? Modern çağların hastalıklardan korunma yolu olan aşıların gelişim hikayesi nedir? Edward Jenner tarafından açılan yolda İlerleyen bir dahi Louis Pasteur kimdir? İnsanlık dünyasına hediyesi nedir?
Aşı Nedir? Nasıl İşe Yarar?
Aşı nedir? Aşı, en genel tanımı ile bulaşıcı etkisi bulunan hastalıklara karşı vücutta bağışıklık oluşturma amaçlı zayıflatılmış mikrop ya da virüslerin vücuda verilmesidir.
Aşı adı verilen bu çözelti ile vücudun mikrop ya da virüsü tanıması, ona karşı bir savunma mekanizması geliştirmesi, gerekli antikorları üretmesi ve bu şekilde daha sonra virüs ya da mikrop ile yani hastalıkla karşılaşıldığında da vücudun oluşturduğu bağışıklık sayesinde bu hastalığa direnç göstermesi amaçlanır ve sağlanır.
Toplum ve birey sağlığı açısından aşılar büyük önem taşır, modern tıp ilminde de önemli bir yere sahip olan aşılar ile geçmişte büyük kayıplara neden olan bir çok salgın hastalık günümüzde artık görülmez duruma gelmiştir.
Aşının Gelişimi ve Tarihçesi
Şimdi, Aşı nedir sorunun cevabından sonra gelişimine ve tarihçesine bakalım. Tarihte ilk aşı çalışmalarını ve uygulamalarını M.Ö 590 yıllarında Çin’de görürüz. Sung Hanedanı döneminde etkilerini gösteren çiçek hastalığından korunabilmek amacı ile hastalık geçirenlerin cildindeki iltihapların, sağlıklı bireylerin burun içlerine verilmesi şeklinde yapıldığı bilgileri bulunmaktadır. Modern aşılama tekniklerinin atası olarak, yapılan bu uygulamalar kabul edilir.
Sistematik şekilde aşılama çalışmalarının yapılması ise 1775’e kadar uzanır. Modern çağların ilk aşısı olarak çiçek aşısı 1796 yılında Edward Jenner tarafından raporlanarak tüm dünyaya duyurulmuştur. Edward Jenner 1775 yılında, dönemin en korkulan salgını olan çiçek hastalığına karşı aşı çalışmalarına başlamıştır.
Çalışmaları sonucu geliştirdiği aşıyı kendi köyünde ortaya çıkan çiçek salgını esnasında test ederek önemli başarılar elde etmiştir. 1796 yılında ise hastalık üzerinde yaptığı çalışmaları ve aşıyı kapsamlı bir rapor ile duyurmuştur. Bu yayınına ilk başlarda Avrupa ve Amerika’da bulunan bilim çevrelerinden itirazlar yükselmiş ise de bu aşı milyonlarca insanın hayatının kurtulmasına yol açmıştır. Jenner’ın açtığı bu yoldan ilerleyen Louis Pasteur ise aşı noktasında tam bir dönüm noktası olmuştur.
İnsan ve Toplum Sağlığı Açısından Önemli Bir Dönüm Noktası
Günümüz dünyasında pastörize edilmek suretiyle sağlıklı hale getirilen sütler konusundaki çalışmalara da büyük katkıları bulunan ve bu yönteme adını veren Louis Pasteur, aşı çalışmalarında ise adeta insanlığın talihini döndürmüştür.
Bu büyük bilim insanı, Jenner’dan yaklaşık yüzyıl sonra infeksiyon hastalıklarına neden olan kaynağın mikroplar olduğunu bulmuştur. Bu çalışmalarının sonraki aşamalarında zayıflatılmış duruma getirilen mikropların hastalık yapmayacağını ve insanları bulaşıcı ve salgın hastalıklardan koruyabileceğini de kanıtlamıştır.
Louis Pasteur, 1885 yılında daha önce köpekler üzerinde denediği ve etkinliğini gördüğü kuduz aşısını, ilk defa 14 yerinden ısırılan Joseph Meister isimli bir çocuk üzerinde kullanmış ve çocuğun hayatının kurtulmasını sağlamıştır. Bu şekilde geliştirdiği kuduz aşısı günümüzde dahi kullanılmaya devam etmektedir.
Pasteur’un bu uygulaması ve çalışmaları insan bağışıklığının sağlanması konusunda atılan en önemli adım olarak kabul edilir.
Pasteur Enstitüsü
Aşı nedir sorusunun cevabını aslında yıllar önce Pasteur bulduğu ve geliştirdiği aşılarla tüm dünyaya vermiştir. Kuduz virüsü ile Şarbon basili için aşı geliştiren ve pastörizasyonun da mucidi olan bu büyük bilim insanın adının verildiği Pasteur Enstitüsü 1887 yılında Fransa’da kurulmuş ve günümüze dek bulaşıcı hastalıklar ile yürütülen mücadelede hep ön planda yer almıştır. Bu enstitü çalışanları olan Camille Guerin ve Albert Calmette 1921 yılında verem aşısını bulmuşlar ve insanlık tarihinde unutulmaz bir yere sahip olmuşlardır.
Yine bu enstitü AIDS hastalığına sebep olan HIV virüsünü de 1983 yılında ilk izole etmeyi başaran merkezdir. Tüberküloz, tetanoz, difteri, sarıhumma, veba, çocuk felci ve grip gibi salgın hastalıkların kontrolü konusunda da Pasteur Enstitüsü tıp alanındaki keşif ve araştırmalardan sorumlu olarak çalışmalarını yürütmüştür. Bir ilginç ayrıntı ise 1908 yılından bu güne, sekiz Pasteur Enstitüsü araştırmacısı olan bilim insanı yaptıkları çalışmalar ile Nobel Fizik ya da Tıp Ödüllerini kazanmışlardır.
Önemli Aşılar ve Mucitleri
Yukarıda sayılan
Çiçek, kuduz, verem aşıları dışında 1892 yılında kolera aşısını Laffnike,1896 yılında tifo aşısını Wright,1923 yılında difteri aşısını Glenny ve Ramon,1923 yılında boğmaca aşısını Madsen bulmuştur.1927 yılında ise tetanoz aşısını Zoeller ve Ramon üretmişlerdir.Daha sonraki seneler içerisinde ise sarıhumma, influenza, kabakulak, çocuk felci, kızamık, kızamıkçık, su çiçeği, hepatit B, pnömokok ve menenjit gibi aşılarda geliştirilmiştir.
Aşıların tarihine baktığımız bu yazımızın sonunda şunu da belirtelim ki;
Günümüzün en önemli sorunu haline gelen Corona virüs konusundaki aşıyı geliştirecek bilim insanının da tarihe geçecek önemli bir isim olacağını ve belki adının Büyük bilim insanı Louis Pasteur ile birlikte anılacağını tahmin etmek hiç zor görünmüyor.
Ek olarak;
Geçmişten günümüze çocuklar içinde bazı aşılar geliştirilmiştir. Aşı ile bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi konusunda aşıya karşı ya da aşı karşıtlığı ile ilgili ve aşı yapılmakla ilgili geçmiş tarihte sorunlarda olmuştur. Aşıların bazıları ömür boyu etki göstermektedir. Yazımızda aşının nasıl etki ettiğiyle ilgili ve aşı nedir sorusunun cevabını vermeye çalıştır. Kişisel verilerin korunması için gösterdiğiniz hassasiyete de teşekkür ederiz.