İnsanların çoğu, yaşamlarının belli dönemlerinde baş dönmesinden şikâyet edebilirler. Kimi baş dönmesi kısa süreli olabildiği gibi, kimi baş dönmesi uzun süreli ve tekrarlayan türde olabilmektedir.
Vertigo hastalık ; iç kulak, beyin ya da duyusal sinir yolunda oluşan bir sorundur. Baş dönmesi olarak da adlandırılan bu rahatsızlık, her yaşta görülebilir olmasının yanında en fazla 65 yaş ve üstünde olan kişilerde daha çok görülmektedir.
Geçici ve uzun süreli vertigo çeşidi olmakla beraber, hamilelik döneminde ya da kulak enfeksiyonunun belirtisi olarak da ortaya çıkmaktadır.
Peki bu vertigo nedir? Kimleri etkisi altına alır? Hamilelikte vertigo nasıl tedavi edilebilir? Belirtileri ve tedavi yolları nelerdir?
Vertigo Nedir ?
En Sık görülen vertigo semptomu; kişinin sanki etraftaki her şeyin dönmesi hissine kapılmasıdır. Vertigo; bazı durumlarda kişilerin yüksekten baktığı sırada ortaya çıkabilir ve geçici olabilir. Vertigo aslında bir hastalık değil semptomdur. Vertigo, birçok farklı durum içinde ortaya çıkabilir.
Vertigo Belirtileri Nelerdir ?
Öncelikle bilinmesi gereken; baş dönmesi olan bir kişi, başının ya da etrafındaki boşluğun hareket ettiğini ve her şeyin döndüğünü hissetmektedir. Tek başına ortaya çıktığı gibi farklı semptomlarla birlikte de görülebilir.
Dengenin kurulamamasıBaş dönmesiMidede bulantı ve kusmaKulakta çınlamaBaş ağrısıGözlerin kontrolsüz hareketleri
Farklı birçok koşul, vertigonun oluşmasına neden olurken, iç kulakta oluşan dengesizlik ya da merkezi sinir sistemiyle ilgili problemler, vertigoya neden olabilir.
Vertigo Nedenleri Nelerdir ?
Vertigoya neden olabilecek birçok sebep bulunabilir. Baş dönmesinin yanında bazı hastalıklar da vertigoya neden olan faktörler arasındadır.
Vertigo nedenleri olarak bilienen hastalıklar;
LabirentitlerVestibüler nevritKolesteatomaMeniere hastalığıİyi huylu parosismal pozisyonel vertigo
Labirentitler; bir enfeksiyonla birlikte iç kulak labirentinin iltihaplanmasıyla ortaya çıkmaktadır. Labirentit oluşan bir kişide; işitme kaybı dışında, kulak çınlaması, baş ağrısı, görmede bozukluklar ve kulak ağrısı görülebilmektedir.
Bir sinir iltihabı olan vestibüler nevrit, labirentite benzemekle birlikte kişide işitme bozukluklarına neden olmaz. Görmede bulanıklık, şiddetli derecede mide bulantısı ve dengesizlikle birlikte vertigo oluşabilir.
Kanserli olmayan ancak cilt büyümesine sebep olan kolesteatoma; tekrarlanan enfeksiyon sebebiyle orta kulakta oluşur. Kulak zarının arkasında büyümeye devam eder ve orta kulakta kemikli yapıya zarar vererek işitme kaybına ve baş dönmesine neden olmaktadır.
İç kulakta sıvı birikmesine neden olan meniere hastalığı, kulaklarda çınlamaya ve işitme kaybıyla birlikte vertigo ataklarının ortaya çıkmasına sebep olmaktadır. Genellikle 40 ila 60 yaşları arasındaki kişilerde yaygın olan bir durumdur.
İç kulak, sıvı ve kalsiyon karbonat kristal parçacıkları, otolit organlar olarak adlandırılmaktadır. İyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) durumunda bu kristaller yerinden oynar ve yarım daire şeklinde olan kanallar içine düşerek, kişinin her hareketinde duyusal saç hücrelerine ulaşarak etkiler.
Bu durum kişinin pozisyonu hakkında beyne yanlış sinyaller gönderdiği için baş dönmesi oluşur. İnsanlar ortalama 60 saniyeden az süren vertigo dönemleri yaşayabilir. Bu dönem bulantı ve diğer semptomların da ortaya çıkmasına neden olur.
Vertigoya Neden Olan Diğer Faktörler Nelerdir ?
Tüm bu hastalık nedenlerinin yanı sıra farklı birçok faktör de vertigoya neden olmaktadır. Buna göre vertigoya neden olan diğer faktörler arasında;
MigrenKafa travmasıKulak ameliyatıKas zayıflığının oluştuğu ataksiÇoklu sklerozZonaOrta kulak ile iç kulak arasındaki iki zarın yırtılmasıFrengiBeyin sapı hastalığıAküstik nöroma
Uzun süre yatak istirahati alan kişiler ya da bazı kullanılan ilaçlar da vertigoya neden olabilmektedir
Hamilelikte Vertigo Nasıl Tedavi Edilir ?
Hamilelik döneminde vertigo geçirmek de görülebilen durumlar arasındadır. Hamilelik sırasında bulantı ve baş dönmeleri sıklıkla yaşanmaktadır. Hormonların değişkenliği de bu konuda önemli rol oynar.
Hamilelik sırasında;
Baş dönmesiKulak dolgunluk hissiDenge kaybı ve dengesizlik yaşanmasıKulak çınlaması ve işitmede güçlük
Hamilelik süresince bulantı yaşamak mümkündür. Hamilelik ilerlediği sürece bu bulantılar yavaş yavaş kaybolmaya başlar. Denge sorunlarının kötüleşmesi, hamilelik sırasında ortaya çıkan vücut ağırlığı ve duruşlardan kaynaklanabilmektedir.
Yapılan araştırmalar sonucunda hamilelik döneminde, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) oluşabileceği ve bunda östrojen hormonunun büyük rol oynayabileceği de araştırmalarda öne atılmıştır.
Hamilelik dönemi semptomları içinde bulunan bulantı, baş dönmesi ve vertigo ile ilişkilendirilebilecek semptomların azaltılabilmesi için, ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Ancak bu konuda doktorunuzla görüş birliğinde olunmalı ve doktora sormadan bu tür ilaçlar kullanılmamalıdır.
Vertigo Kalıtsal Bir Durum mudur ?
Vertigo kalıtsal bir durum olmamakla birlikte, çeşitli durum ve semptomların belirtisidir denebilir. Çoğu vertigo durumu, genetik faktörleri göstermekte, kişinin sürekli olan bir vertigosu varsa, kalıtsal ya da genetik bir bileşen ön plana çıkabilmektedir.
Vertigoyu genetik yöne çeken durumlar arasında;
Ailede olan epizodik ataksiMigren vertigoAilede meniere hastalığıBilateral vestibüler hipofonksiyon
Doktorunuza başvurduğunuzda konu hakkında aile hikayenizi anlatmalı ve ailede vertigo bulunan kişiler varsa, genetik faktörler de araştırılarak buna göre bir tedavi yöntemi kullanılmaktadır.
Vertigo Tedavisi Nasıl Yapılır ?
Vertigo tedavi tipleri çeşitli olabilmektedir. Bazı vertigo tipleri, altta yatan nedenlere göre tedavi gerektirmeden çözülebilirken, bazı vertigolar, antibiyotik ve antiviral ilaçlarla çözümlenmektedir.
Meniere hastalığı olan kişilerde baş dönmesini hafifletmek amaçlı, ilaç tedavisi uygulanmaktadır. İlaç tedavisinin dışında uygulanabilecek tedavi yöntemleri de bulunmaktadır.
Meniere hastalığı tedavisinde kullanılabilecek diğer seçenekler arasında;
Sodyum alımının sınırlandırılması ve diüretik tedavisi tercih etmekKulağa bir cihaz takılarak, basınç darbesiyle tedavi etmekOrta kulağa antibiyotik ya da kortikosteroid enjekte edilmesiKafein, çikolata, alkol, tütün ve tütün maddeleri içmemek
Vertigo Bitkisel İlaç Tedavisi Nasıl Uygulanır?
Bitkisel ilaç tedavisi için çok sayıda geçerli kanıt bulunmamakla birlikte, 30 dakikalık akupunktur tedavisi, vertigo semptomlarının azalttığı yönünde bilimsel kanıtlar bulunmaktadır.
Bitkisel ilaç tedavisi için kullanılabilecekler arasında;
Arnavut biberiZerdeçalGinkgo BilobaZencefil KöküGongjin-dan gibi bitkiler bulunmaktadır.
Bitkisel ilaç tedavisi için, muhakkak doktora danışılmalı ve doktordan onay almadan, bitkisel ilaç tedavisi kullanılmamalıdır.
Baş Dönmesini Gidermek İçin Neler Yapılabilir ?
Hastalarda baş dönmesinin giderilmesi için ya da etkilerini en aza indirmek için evde uygulanabilecek birkaç adım bulunmaktadır. Bu adımlara göre;
Baş dönmesi şiddetli ise, sessiz ve karanlık bir odada uyumakHastanın göz hareketleri takip etmekBaş dönmesi hissi oluştuğunda hastanın başı geriye doğru yatırılıarak oturmakYürürken baston kullanmak (gerektiği durumlarda)İki ya da daha fazla yastık ile uyumakDüşmeleri önlemek için küçük gece lambaları kullanmakArada bir şeyler almak için çömelmek (eğilme yapılmamalıdır)
Epley Manevrası Tekniği Nasıl Yapılır?
Vertigo ya da baş dönmesi semptomlarını azaltmak için bazı egzersizler, hastayı rahatlatmaktadır. Epley Manevrası Tekniği bu egzersizlerden bir tanesidir. Epley Manevrası, iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV)’dan kaynaklanan vertigo hastaları için oldukça rahatlatıcı olmaktadır.
Epley Manevrası sol iç kulağı içeren BPPV için yapılmalıdır.Bir yatağa oturmalı ve vücudun arkasına omuzların uzanacağı bir yastık yerleştirilmelidir.Baş 45 derece sola döndürülmelidir.Baş yerinde tutulmalı ve hafifçe geriye doğru eğilerek, yatağa temas etmesi için yastığa 30 saniye yatma pozisyonunda kalınmalıdır.Bu pozisyonda baş 90 derece sağa döndürülmeli ve 30 saniye bu şekilde kalınmalıdır.Vücut ve baş, bu konumdayken 90 derece sağa çevrilerek 30 saniye kadar basılı şekilde tutulmalıdır.Sonrasında yavaşça oturup yatak üstünde bulunan sağ bacak aşağı indirilmelidir.Bu konumda birkaç dakika beklemelidir. Çünkü iç kulak bu konumda kendini ayarlamaktadır.
Epley manevrası; kalsiyum karbonat parçacıklarının, yarım daire şeklinde olan kanallardan, iç kulakta oluşabilecek semptomları en aza indirmek için yapılmaktadır.
Vertigo Türleri Nelerdir?
Sebeplerine göre iki çeşit vertigo türü bulunmaktadır.
Periferik VertigoMerkezi Baş Dönmesi
Periferik vertigo; en çok rastlanan vertigo türüdür. Genellikle iç kulakta oluşan problemlerden dolayı görülür. İç kulak içinde bulunan minik organlar, beyne sinir sinyalleri göndererek, yerçekimine ve kişinin pozisyonuna tepki vermektedir. Bu durum kişinin ayağa kalmak istediğinde dengelerini kurmalarında yardımcı olmaktadır.
Bu dengenin kurulamaması, vertigoyu oluşturabilir. İnflamasyon ve iyi huylu paroksismal pozisyonel vertigo (BPPV) en yaygın nedenlerindendir. Bu vertigo türüne meniere hastalığı ve akustik nörom da etki etmektedir.
Merkezi baş dönmesi, merkezi vertigo olarak da bilinir ve merkezi sinir sistemi (CNS) ile ilgili problemlerle ilgilidir. Genellikle beyin sapı ya da beyincik bölümünde oluşan bir problemden oluşmaktadır. Geriye kalan %20’lik vertigo vakası, merkezi baş dönmesi olarak görülmektedir.
Muhtemel nedenleri arasında;
Vestibüler migrenDemiyelinizasyonMerkezi sinir sistemi ya da çevresinde oluşan tümörler
Teşhis döneminde, baş dönmesinin neden olduğunu bulmaya çalışılır. Fiziki muayene yapılır ve hastanın tıbbi geçmişi incelenir. Romberg Testi ve Fukuda-Unterberger Testi yapılabilir.
Romberg Testi; hastanın kollarıyla yanlarından ve ayaklarından birlikte durması istenir ve gözlerini kapatması gerekir. Eğer kişi gözlerini kapatmak konusunda tereddüt yaşarsa, merkezi sinir sistemiyle ilgili bir problemden şüphelenilebilir.
Fukuda-Unterberger Testi ise; yine hastanın 30 saniye boyunca gözleri kapalı şekilde yerinde yürümesi istenir. Hasta bir tarafa döndüğünde, bu durum iç kulak labirentinde periferik vertigo olabileceği şüphesini ön plana çıkarmaktadır.
Bu testlerin sonucunda doktor daha ayrıntılı görüntü alabilmek için kafa BT ya da MRI taraması isteyebilmektedir. Bu tür rahatsızlıktan mustarip iseniz şakaya alınmamalı ve baş dönmesinin nedenleri, bir doktor kontrolünde araştırılarak, tedavi yoluna gidilmelidir.
Bu hastalığın en belirgin belirtisi baş dönmesidir. Kulak kristalleri kayması ile karıştırılan bu rahatsızlıkta bulantı kusma şikayetleri ve denge bozukluğu da çok sık görülmektedir.