Veba hastalığı , uzun bir geçmişi olan dünya tarihinin en korkunç hastalıklarından biridir. Vebanın ölümcül salgını 1346’da başlamıştır ve bu güne kadar bazı bölgelerde hala nadiren meydana gelmektedir. Bu hastalık, dünyada hem Batı’yı hem de Doğu’yu kontrol altına alarak birçok insanın ölümüne yol açmıştır ve toplumun siyasi ve sosyal yapısı üzerinde büyük bir etkiye sahip olmuştur. İsterseniz gelin birlikte daha yakından bakalım…
Veba Hastalığı Nedir?
Veba hastalığı, çoğunlukla pireler yoluyla yayılan ve kısa sürede ölüme yol açabilen ciddi sonuçları olan bakteriyel bir enfeksiyondur. Vebaya neden olan bakterinin adı Yersinia’dır. Günümüzde en çok Afrika, Asya ve Amerika’nın kırsal ve yarı kırsal bölgelerindeki küçük kemirgenlerde yaygındır. Yersinia pestis, enfekte kemirgenlerle beslenen pirelerin ısırıkları yoluyla insanlara veya hayvanlara bulaşır. Enfekte hayvanlarla ilgilenen kişiler de doğrudan bu hayvanlardan enfekte olabilir.
Vebanın en yaygın şekli hıyarcıklı vebadır. Buben vebası olarak da bilinen hıyarcıklı veba, bir kişinin kasıklarında, koltuk altlarında veya boynundaki lenf düğümlerinin şişmesine ve hassasiyetine neden olabilir. Pnömonik veba, en nadir görülen ve en ölümcül vebadır. Bir kişinin akciğerlerini etkiler ve kişiden kişiye yayılabilir.
Veba Hastalığı Neden Olur?
Veba hastalığı, daha önce enfekte olmuş hayvanlara pireler tarafından bulaştırılarak ve insanları ısırarak insanlara bulaşır. Bu taşıyıcı hayvanlar genellikle fareler, köpekler, sincaplar, sıçanlar ve tavşanları içerir. Bu hayvanların enfekte kanı insan derisindeki herhangi bir çatlağa girerse, hastalık insanlara bulaşabilir. Evcil kedi ve köpekler, pire ısırıklarından veya enfekte kemirgenleri avlayıp yemekten veba ile enfekte olabilir.
Sağlıklı bireyler, akciğerlerdeki pnömonik vebayı etkileyen, hasta hayvanlar veya insanlar tarafından öksürülen bulaşıcı damlacıkları solur.
Günümüzde kara veba riski çok düşüktür. Her yıl dünya çapında sadece birkaç bin kişi vebadan muzdariptir. Bununla birlikte, kişisel çalışma ve hobilere bağlı olarak veba, bireyin seyahat ettiği veya yaşadığı bölgede veba riskini artırabilir.
Veba Hastalığı Nasıl Önlenir?
Şu anda vebaya karşı tam etkili bir aşı yoktur. Bununla birlikte, bilim adamları veba aşısı geliştirmek için araştırmalara devam ediyorlar. Antibiyotikler, yüksek riskli grupları veya veba bulaşmış kişileri önlemeye yardımcı olabilir. Eski dönemlerde kara ölüm veba maskesi takılmıştır.
Veba veya salgınların bilindiği alanlarda, bireylere çeşitli önleyici tedbirler almaları tavsiye edilir. Öncelikle barınak kemirgenlerden korunmalıdır. Çalılar, küçük parçalar, kayalar veya yakacak odun yığınları gibi kemirgenler için olası yuvalama alanlarının temizlenmesi gerekir. Kemirgen istilası varsa, onu kontrol altına almak için önlemler alınmalıdır. Söndürme yöntemlerini ve yöntemlerini uygulamak önemlidir.
Veba Hastalığı ve Belirtileri Nelerdir?
Veba hastalığı, birden fazla hastalık olduğu için belirtiler çok çeşitlidir. Pire ısırıklarından kaynaklanan yüksek ateş, baş, bel ve bacaklarda ağrı ve kızarıklık da “veba” adı verilen hastalığın belirtilerindendir. Ayrıca “septik veba” adı verilen vebada titreme, kilo kaybı, bağırsak hareketlerinde kötüleşme, kusma, yüksek ateş, burun kanamaları, doku ölümü (nekroz) ve iç kanamanın neden olduğu melanizasyon en önemli semptomlardır.
Öksürük, nefes darlığı, şok, balgamda kan, yüz renginde değişiklikler ve aşırı susama hissi, “pnömonik veba” olarak adlandırılan veba türünü gösterir. Yüksek ateş ve iç kanama, her tür vebanın ortak semptomlarıdır. Yersinia Pestis bakterisi vücutta iltihaplanmaya neden olduğu için yüksek ateşe neden olabilir. Ancak bakteriler iç organlara zarar verdiği için iç kanamalar çok yaygındır. Salgın hastalıklar günümüzde varlığını sürdürmektedir. Bugün de verdiğimiz bir Koronavirüs salgını savaşı hala devam ediyor. Sağlığınız için düzenli check up yaptırmanın önemi nedir mutlaka araştırmalısınız.
Veba Hastalığı Tedavisi Nedir?
Veba tedavisinin başarı oranını artırmak için en önemli nokta erken teşhistir. Erken teşhis edilen hastalıklar neredeyse% 100 iyileştirilebilir. Farmakolojik yöntemlerin kapsamlı bir şekilde tedavi edilmesini gerektirmeyen veba hastalığı için herhangi bir cerrahi müdahale yoktur. Bakteriler vücutta bulunduktan sonra hızla ilaca başlanmalıdır. İlaç tedavisine çok geç başlanırsa hastalık daha hızlı ilerleyecektir. Bu durum tedavi sürecini uzatır ve zorlaştırır.
Veba, tek bir bakterinin neden olduğu bakteriyel bir hastalık olduğu için veba ile mücadelede özel ve etkili antibiyotikler kullanılmaktadır. Streptomisin, gentamisin, doksisiklin, siprofloksasin ve kloramfenikol gibi uygun antibiyotik tipleri tercihen hastalığı tedavi etmek için kullanılabilir.
Veba Hastalığı Osmanlı’da Veba Tarihi Nasıl Değiştirdi?
Kara Veba, Avrupa’da “Kara Ölüm” ve Osmanlı İmparatorluğu’nda “taun” olarak adlandırıldı ve bu, Osmanlı İmparatorluğu üzerinde derin bir etkiye sahip oldu. Osmanlı İmparatorluğu tam da salgın döneminde Asya, Orta Doğu ve Afrika’daki çeşitli bölgelerle birlikte büyümekteydi.
1347’de başlayan Avrupa salgını Bizans ve İstanbul’u etkiledi. Bu dönemde Osmanlı İmparatorluğu tarafından yönetilen Bursa salgından oldukça etkilendi. Osman Bey’in oğlu Orhan Gazi’nin vebadan ölmüş olduğu düşünülmektedir. Osmanlı kaynakları bu konuda bilgi vermese de Bizans kaynakları bundan bahsetmiştir.
Avrupa salgınını takiben, Osmanlı İmparatorluğu’nun neredeyse her 10-15 yılda bir Kara Veba salgınları tekrarladığı ortaya çıktı. Günümüzde de Osmanlı’da veba salgını ile ilgili birçok kaynak bulunmaktadır.
Bonus! Veba salgını ile ilgili birçok hikaye söylendi, dinlendi. Daha fazla bilgi edinmek isteyebilirsiniz diye düşündük, iyi seyirler dileriz 🙂
