Bu yazımızda ülkemizde de topluma mal olmuş bazı önemli kişiler ile daha çok merak edilen cinsiyet değiştirme sürecini hukuki açıdan ele alacağız.
Bazı bireylerin doğuştan gelen özelliklerini benimsememeleri, sahip oldukları bedenden ve cinsiyetten memnun olmamaları ve bu durumu ruhen reddedebilmeleri durumu Türk Hukuk sisteminde öngörülmüş ve bu sürece ilişkin aşamalar 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 40. Maddesinde düzenlenmiştir.
Konuya ilişkin Türk Medeni Kanunu 40. madde
“Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen başvuruda bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine izin verilmesini isteyebilir. Ancak, iznin verilebilmesi için, istem sahibinin on sekiz yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıca transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunluluğunu bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır.Verilen izne bağlı olarak amaç ve tıbbî yöntemlere uygun bir cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmî sağlık kurulu raporuyla doğrulanması hâlinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verilir”
hükmünü getirmiştir.
Peki, cinsiyet değiştirme davası olarak adlandırılan bu süreç için gereken koşullar, mahkemeden alınacak izin, sağlık kuruluşlarından alınacak rapor nedir? Ameliyat ve sonrası durumun nüfusa tescili nasıl yapılır? İşte merak edilen tüm ayrıntılar…
Cinsiyet Değiştirme İçin İzlenen Süreç Nasıldır?
Cinsiyet değiştirmeyi, erkek bedeninden kadın bedenine ya da kadın bedeninden erkek bedenine dönme amacıyla uygulanan tıbbi girişimler (ameliyat) olarak tanımlayabiliriz.
Ancak cinsiyet değiştirme ameliyatı öncesinde gerekli olan ilk aşama, bu ameliyat için hâkimden gerekli izin alınması aşamasıdır. Mahkeme izni neticesi yapılacak ameliyat sonrasında ise, yine mahkemede nüfus müdürlüğüne karşı dava açılarak nüfus kayıtlarında gerekli düzeltmenin yapılması istenir. Yani cinsiyet değiştirme için iki ayaklı bir yargı süreci işler, ameliyat öncesi izin ve ameliyat sonrası nüfus kayıtlarının düzeltilmesi, bu iki aşamalı sürecin ayaklarıdır.
1 – Kimler Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı Olabilir ? Mahkeme İzni İçin Gereken Şartlar Nelerdir?
Türk Medeni Kanunu düzenlemesinde, 18 yaşını dolduran, evli olmayan ve transseksüel yapıda olan kişiler bu ameliyatı olabilirler. Ancak bu ameliyat yalnızca isteğe bağlı olmayan aynı zamanda Mahkeme tarafından izin verilmesi gereken bir tıbbi girişimdir. Mahkeme izni öncesi kişinin, sağlık kurulundan resmi rapor alması gerekir.
TMK madde 40 düzenlemesinde, Cinsiyet değiştirme ameliyatı olabilmek için bireyin;
Öncelikle 18 yaşını doldurmuş olması,Ayrıca evli olmaması,Ve yine transseksüel yapıda olması,Cinsiyet değişikliğinin ruh sağlığı açısından zorunlu olduğunun resmi sağlık kurulu raporu ile belgelendirmesi koşullarını yerine getirmesi gereklidir.
Bu koşulları yerine getiren ve sağlık kurulu raporunu da bir eğitim ve araştırma hastanesinden alan kişi, cinsiyet değiştirme ameliyatı için mahkemeden izin talep eder. Mahkemenin bu kişiye ameliyat izni vermesi ile ilk aşama tamamlanmış olur.
2 – Cinsiyet Değiştirme Ameliyatı ve Nüfus Sicilinde Düzeltme Nasıl Yapılır?
Belirtilen şekilde hâkimden izin alındıktan sonra birey cinsiyet değiştirme ameliyatı olur. Ameliyatın bitimi ve cinsiyetin tıbben değişmesi sonrasında ise kişinin nüfus kaydında gerekli düzeltme için mahkemede tekrar dava açılır ve cinsiyet değiştirme ameliyatının gerçekleştiğinin resmi sağlık raporu ile doğrulanması üzerine mahkemenin düzeltme kararı ile süreç tamamlanır. Bu nüfus kaydının düzeltilmesi talepli dava ile birey arzu ettiği kimliğe hukuki olarak da kavuşur.
3 – Cinsiyet Değiştirme Davalarında Görevli Mahkeme Asliye Hukuk Mahkemesidir
Konuya dair hukuk sistemimiz iki aşamadan oluşan bir hukuki süreci öngörmüştür. Bu kapsamda öncelikle bireyin cinsiyet değiştirme ameliyatını olabilmesi için hâkim onayını zorunlu hale getirmiştir. Ailenin korunmasını amaçlayan bu düzenlemede ayrıca evli olanların cinsiyet değiştirilmesine izin verilmemiştir.
Yine bireye sıkı sıkıya bağlı bulunan cinsiyet değiştirme hakkı açısından hâkime bizzat başvuru ve hâkimin de bu cinsiyet değiştirmede zorunluluk bulunduğunu resmi sağlık raporu ile tespit etmesi ve ameliyat izni vermesi aranmıştır. Bu ameliyat izni sonrasında gerçekleşen ameliyat ile cinsiyet değiştiren kişinin, yeni durumunu belgeleyen resmi bir sağlık kuruluşu raporu ile tekrar mahkemeye başvurması ve nüfus kayıtlarında gerekli düzeltmenin yapılmasını istemesi ve nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin de yapılması, yine hukuk sistemimiz içerisinde cinsiyet değiştirme için gerekli görülmüştür.