‘ Coğrafya kaderdir ’ lafı depremin gerçekleşmesi konusunda bir doğruluk taşımaktadır, Türkiye’de deprem bu konuda kaderden öte bir gerçektir. Depremin oluşması adına tüm koşulların sahip olunduğu, üç büyük fay hattının geçtiği ülkemiz sınırları içerisinde geçmişten günümüze birçok deprem meydana gelmiştir. Korku ve endişesi bir yana birçok vatandaşın hayatını kaybetmesine ve maddi kayıplara sebep de olmuştur.
Türkiye’de Son Yüzyılda Yaşanan Büyük Depremler Sebebi Nedir?
Büyük depremlerin sebebini anlayabilmek adına temel seviyede jeolojik bilgiye sahip olmak gerekmektedir. Yaşadığımız yeryüzü katmanının altında aktif lavların bulunduğu ‘Manto’ bölümü bulunmaktadır. Bu katmanda lavlar sürekli hareket halindedir ve yeryüzüne çıkacak alanlar aramaktadır. Volkanik dağlar ve levha hareketi sağlayarak fay hatlarını kırma bu yöntemler arasında yer alır.
Türkiye’de deprem oluşmasının sebebi ise komşu ülkelerde ve sınırlarımız içerisinde yer alan fay hatlarından dolayı olmaktadır. İnsanlar hissetmese de bulunan fay hatları hareket halindedir ve birbirini sıkıştırmaktadır. Sıkışma sonrası oluşan birikmeler bilinmeyen zaman içerisinde kırılma oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da depremler meydana gelmektedir.
Ülkemiz sınırlarında etkili olan fay hatları:
Batı Anadolu fay hattı,Doğu Anadolu fay hattı,Kuzey Anadolu fay hattı olmaktadır.
Mevcut Avrasya, Afrika ve Arap levhasının sıkıştırması doğrultusunda bilinmeyen zaman içerisinde sarsıntılar meydana gelmektedir. Ancak ülkemiz içerisinde her alan aynı doğrultuda etkilenmemektedir. Fay hatları her şehirde bulunmamakla birlikte şehirlerin bulunduğu oluşum zamanı da etkilenmeyi belirlemektedir. Eski oluşuma sahip şehirlerin tabanları ana kayalardan oluştuğundan depremden daha az etkilenebilmektedir.
Türkiye’de Deprem Tarihi Olmayan Şehirler
Ülkemiz sarsıntılar için müsait olmasına rağmen Türkiye’de deprem bölgesi olmayan şehirler de mümkündür. Aslında temelde her şehirde deprem olma riski ya da etkilenme ihtimali bulunmaktadır. Ancak fay hattına yakınlık etkilenme durumunu oluşturur. Direkt olarak fay hattı üzerinde kurulmayan şehirler bu anlamda deprem riskinin çok düşük olduğu alanlar olarak belirtilmektedir.
Yapılan jeolojik araştırmalar ve geçen yıllar içerisinde en az deprem riskine sahip şehirler belirlenmiştir. Ülkemiz genelinde deprem riski olan bölgeler 5 farklı kategori altında incelenmektedir. 1 en riskli olan bölgeleri oluştururken 5.bölge şehirleri en az deprem riski olan alanları ifade etmektedir.
AFAD tarafından belirtilen 4.ve 5. bölgede bulunup en az riski olan şehirler:
Sinop, Giresun, Artvin, Rize ve Trabzon,Kırklareli, Ankara, Nevşehir,Edirne, Adana, Niğde, Konya, Aksaray ve Karaman olmaktadır.
Deprem oluşması durumunda bu şehirlerde sarsıntı hissedilmesi mümkün olabilmektedir ancak genel olarak Türkiye’de deprem riskinin en az olduğu bölge İç Anadolu ve sonrasında Doğu Karadeniz olarak bilinmektedir. Uzun zaman içerisinde bu alandaki şehirlerde neredeyse hiç deprem olmamıştır. Bunun neticesinde maddi ve insan kaybı da oluşmadığı bilinmektedir.
Türkiye’de Deprem Bölgeleri
Ülke geneli ise direkt depremin oluşabileceği ve çevre illerden etkilenebilecek bir haritaya sahiptir. Fay hatlarının üzerine kurulmuş şehirlerin sayısı oldukça fazladır. Tek tek şehir belirtmek bu noktada çok zor olmakla birlikte en tehlikeli şehirler:
Balıkesir, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli,Burdur, Isparta, Uşak, Bursa, Yalova,Bilecik, Sakarya, Kocaeli, Düzce, Bolu, Karabük,Bartın, Amasya, Erzincan, Çanakkale, Bingöl olmaktadır.
Türkiye’deki En Büyük Depremler Sıralaması
Türkiye’de deprem haritası doğrultusunda geçen yüzyıllar içerisinde çeşitli depremler meydana gelmiştir. 1900lü yıllar sonrasında gerçekleşen büyük depremler listesinde aşağıdaki alanlar bulunmaktadır.
1. 1912 Mürefte Depremi
Trakya bölgesinde gerçekleşen deprem ölçümlere göre 7.4 büyüklüğünde olmuştur. Büyüklüğü ile birlikte sonrasında heyelan ve yangınlarda meydana gelmiştir. O dönem içerisinde 80.000 kişi evsiz kalmıştır. Maddi olarak evlerle birlikte 300 civarında cami ve kilisenin yıkıldığı kayıtlara geçmiştir. Sarsıntı sonrası 2836 kişinin öldüğü 7353 kişinin ise yaralandığı rapor edilmiştir.
2. 1930 Hakkari Depremi
Tarihler 7 Mayıs 1930’u gösterdiğinde vatandaşlar Türkiye’de deprem konusunda en yıkıcı sarsıntıya tanık oldu. Türkiye-İran sınırında meydana gelen 7.6 büyüklüğünde deprem o zaman içerisinde Hakkari’nin tamamında yıkılmaya sebep oldu. Evlerin yapım malzemesi yıkımları tetiklerken 2514 kişinin ölümü kayıtlara geçti. Maddi hasarlarda büyük miktarda oldu.
3. 1939 Erzincan Depremi
Türkiye sınırları içerisinde gelmiş geçmiş en büyük deprem olarak bilinmektedir. Büyüklüğü ölçümler neticesinde 7.9 olarak saptanmıştır. Kış ayına denk gelen deprem birçok kişinin olumsuz etkilenmesine sebep olmuştur. Depremin büyüklüğü yaklaşık 30.000 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olmuştur. O tarihten bu yana sınırlarımız içerisinde daha büyük bir deprem oluşmamıştır.
4. 24- 25 Nisan 1957 Fethiye Depremleri
Türkiye’de deprem konusunda en büyük maddi hasara yol açan depremler arasında yer almaktadır. Tarihler 24 Nisan’ı gösterdiğinde akşam saatlerinde 7.1 büyüklüğünde ilk deprem ile birçok alan zarar görmüştür. Teravih namazında sarsıntıya yakalanan bireyler arasında kayıplar oluşmuştur. İnsanlar bu depremin şokunu atlatamadan ertesi gün 25 Nisan’da 7.3 büyüklüğünde ikinci bir deprem ile karşı karşıya kaldı. Sağlık ocakları, hastaneler, belediye binaları, okul ve camilerin tamamı yıkıldı.
5. 1999 Gölcük Depremi
Hiç şüphesiz deprem denildiğinde birçok bireyin aklına gelen Gölcük depremi, maddi ve manevi birçok kayba sebep olmuştur. Gece 03.02 sırasında meydana gelen 7.4 büyüklüğünde deprem Kocaeli çevresindeki tüm şehirlerden hissedilmiştir. Sahil kesiminde yer alan şehirlerde karanın ve iskelelerin denize gömüldüğü görülmüştür. Resmi rakamlara göre 23 bin kişi hayatını kaybetmiştir, resmi olmayan rakamlar ise 50 bin ölüm olduğunu tahmin etmektedir.
Depremin oluşumu ve çok büyük bir alana etkisi neticesinde Türkiye’de deprem sonrası yurt dışından yardımlar talep edilmiştir. Etkilenen şehir sayısı ve insanın fazla olması o dönemin şartları ile karşılanamayacak düzeyde olmuştur. Komşu ülkeler kadar farklı bölgelerdeki ülkelerden de yardımlar gelmiştir. Maddi olarak sanayi bölgeleri, apartmanlar ve yaşama dair birçok yapı zarar görmüştür.
6. 2011 Van Depremi
Yakın zaman içerisinde ülkemiz sınırında meydana gelen en büyük depremlerden birisi olarak bilinmektedir. 23 Ekim günü öğlen saatlerinde 7.2 büyüklüğünde oluşan sarsıntı Cumhuriyet tarihinde yer alan en büyük depremler arasındadır. Hatta Kandilli Rasathanesi tarafından oluşum merkezinde etkisi 9.0 olarak belirlenmiştir. İran ve Kuzey Irak sınırları içerisinde de hissedilmiştir. Raporlara 604 kişinin ölümü geçmiştir.
7. 2020 Ege (İzmir) Depremi | Türkiye’de Deprem Tarihi
Geçtiğimiz günler içerisinde ‘Türkiye’de deprem mi oldu?’ diye araştırmalara sebep olan en yakın depremlerden birisi Ege’de gerçekleşti. İzmir sınırına oldukça yakın bir şekilde gerçekleşen deprem başta AFAD tarafından 6.6 olarak belirtilse de yurtdışı kaynakları tarafından 7.2 büyüklüğünde ölçülmüştür. Yaklaşık 40-45 saniye olarak süren deprem toplam 14 binanın yıkılmasına sebep olmuştur. Yaralanan kişi sayısı 1035, vefat eden birey sayısı ise 114 olarak belirtilmiştir.