5237 sayılı Türk Ceza Kanunu kapsamında düzenlenen “Güvenlik Tedbirleri” verilen cezaya ek olarak ya da cezadan bağımsız olarak hükmedilebilen tedbirlerdir. Bu yazımızda Ceza hukuku kapsamında sık karşılaşılan güvenlik tedbirleri hakkında merak edilenleri yanıtlayacağız…
Güvenlik Tedbiri Ne Demektir?
Bir suç işlenmesi neticesinde, suçlu olan kişiyi ıslah etmek, yeniden topluma kazandırmak, tekrar suç işlemesini önlemek ve toplumu korumak amaçlarını içeren tedbirler, güvenlik tedbirleri olarak tanımlanır. Yapılan yargılama sonucunda sanığın suçunun sabit görüldüğü takdirde güvenlik tedbirleri uygulanabilir.
Bu hususu bir örnek ile açıklamak gerekirse, suç işleyen kişi akıl hastası ise kendisi hakkında akıl hastalarına özgü bir güvenlik tedbiri olarak hastanede tedavi uygulanabilir.
Güvenlik tedbirleri, suç işleyen kişinin tehlikelilik hali nedeniyle önlemler alınmasıdır. Tehlikelilik hali ise her somut olaya göre mahkeme tarafından takdir edilerek güvenlik tedbiri uygulamaya gerek olup olmadığı kararlaştırılır.
Kanunda yer almayan bir güvenlik tedbirine hükmedilemez. Yine kanunda yer alan güvenlik tedbirlerinin içeriği de değiştirilemez.
Güvenlik Tedbirleri Nelerdir?
Güvenlik tedbirleri hukuk sistemimizde, Türk Ceza Kanunu’nun “Güvenlik Tedbirleri” başlıklı İkinci Bölümünde 53 ile 60. Maddeleri arasında tek tek sayılarak düzenlenmiştir. Bu güvenlik tedbirleri şunlardır;
TCK 53. maddede düzenlenen “Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma”,TCK 54. maddede düzenlenen “Eşya Müsaderesi”,TCK 55. maddede düzenlenen “Kazanç Müsaderesi”,TCK 56. maddede düzenlenen “Çocuklara özgü güvenlik tedbirleri”,TCK 57. maddede düzenlenen “Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri”TCK 58. maddede düzenlenen “Suçta tekerrür ve özel tehlikeli suçlular”,TCK 59. maddede düzenlenen “Sınır dışı edilme”,TCK 60. maddede düzenlenen “Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri”
1 – Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma (TCK m.53)
Belli hakları kullanmaktan yoksun bırakılma, uygulamada en çok uygulanan güvenlik tedbiri türüdür. Bu güvenlik tedbiri, kişinin kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkumiyetinin kanuni sonucu olarak uygulanır.
Bu güvenlik tedbirinde kapsamında kasten suç işleyen ve hapis cezasına mahkum olan kişi, mahkum olduğu hapis cezasının infazı tamamlanıncaya kadar;
a) Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden; bu kapsamda, Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden veya Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen, atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilmekten,
b) Seçme ve seçilme ehliyetinden,
c) Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan,
d) Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti tüzel kişiliklerinin yöneticisi veya denetçisi olmaktan,
e) Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten,
Yoksun bırakılır.
Mahkum olduğu hapis cezası ertelenen ya da denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen veya koşullu salıverilen hükümlünün kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet ve kayyımlık yetkileri açısından güvenlik tedbiri uygulanmaz. Ayrıca mahkum olduğu hapis cezası ertelenen ya da denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezası infaz edilen veya koşullu salıverilen hükümlü hakkında ise (e) bendinde belirlenen hak yoksunluğunun uygulanmamasına da karar verilebilir.
2 – Eşya Müsaderesi (TCK m.54)
İyiniyetli olan üçüncü kişilere ait olmamak şartıyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan ya da suçun işlenmesine tahsis edilen veya suçtan meydana gelen eşyanın müsaderesine karar verilir. Suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edilir.
Suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin işlenen suça göre daha ağır sonuçlar doğuracağı ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağı anlaşılırsa, müsaderesine karar verilmeyebilir.
Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya, müsadere edilir.
Birden fazla kişinin birlikte paydaş olduğu eşyalarda ise, sadece suça iştirak eden kişinin payı müsadere edilir.
3 – Kazanç Müsaderesi (TCK m.55)
Suçun işlenmesi ile elde edilen ya da suçun konusunu oluşturan veya suçun işlenmesi için sağlanan maddi menfaatler ile bunların değerlendirilmesi veya dönüştürülmesi sonucu ortaya çıkan ekonomik kazançların da müsaderesine karar verilir.
Kazanç müsaderesi kararı verilebilmesi için söz konusu maddi menfaatin suçun mağduruna iade edilememesi gerekir.
4 – Çocuklara Özgü Güvenlik Tedbirleri (TCK m.56)
Bu koruma tedbirlerinin nitelikleri ve nasıl uygulanacakları hususu 5395 sayılı Çocuk Koruma Kanunu kapsamında belirlenir. Koruyucu ve destekleyici tedbirler, çocuğun öncelikle kendi aile ortamında korunmasını sağlamaya yönelik danışmanlık, eğitim, bakım, sağlık ve barınma konularında alınacak tedbirlerdir.
Bu kanun kapsamında düzenlenen koruyucu ve destekleyici tedbirler ise;
a) Danışmanlık tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimselere çocuk yetiştirme konusunda; çocuklara da eğitim ve gelişimleri ile ilgili sorunlarının çözümünde yol göstermeye,
b) Eğitim tedbiri, çocuğun bir eğitim kurumuna gündüzlü veya yatılı olarak devamına; iş ve meslek edinmesi amacıyla bir meslek veya sanat edinme kursuna gitmesine veya meslek sahibi bir ustanın yanına yahut kamuya ya da özel sektöre ait işyerlerine yerleştirilmesine,
c) Bakım tedbiri, çocuğun bakımından sorumlu olan kimsenin herhangi bir nedenle görevini yerine getirememesi hâlinde, çocuğun resmî veya özel bakım yurdu ya da koruyucu aile hizmetlerinden yararlandırılması veya bu kurumlara yerleştirilmesine,
d) Sağlık tedbiri, çocuğun fiziksel ve ruhsal sağlığının korunması ve tedavisi için gerekli geçici veya sürekli tıbbî bakım ve rehabilitasyonuna, bağımlılık yapan maddeleri kullananların tedavilerinin yapılmasına,
e) Barınma tedbiri, barınma yeri olmayan çocuklu kimselere veya hayatı tehlikede olan hamile kadınlara uygun barınma yeri sağlamaya, yöneliktir.
5 – Akıl Hastalarına Özgü Güvenlik Tedbirleri (TCK m.57)
Fiili işlediği esnada akıl hastası olan kişi hakkında da koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirlerine hükmedilir. Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilen akıl hastaları ise yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar.
Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen rapor ile toplum açısından tehlikeliliğinin ortadan kalktığının ya da önemli ölçüde azaldığının belirtilmesi üzerine mahkeme veya hakim kararı ile serbest bırakılabilir.
6 – Suçta Tekerrür ve Özel Tehlikeli Suçlular (TCK m.58)
Daha önceden işlenen suçtan dolayı verilen hüküm kesinleştikten sonra yeni bir suçun işlenmesi durumunda, tekerrür hükümleri uygulanır. Bunun için ayrıca cezanın infaz edilmiş olması gerekmez. Tekerrür hükümlerinin nasıl uygulanacağı ilgili kanun maddesinde ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.
7 – Sınır Dışı Edilme Güvenlik Tedbiri (TCK m.59)
İşlediği suç nedeni ile hapis cezasına mahkum edilen yabancı, koşullu salıverilmeden yararlandıktan ya da cezasının infazı tamamlandıktan sonra, durumu, sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek üzere derhal İçişleri Bakanlığına bildirilir.
8 – Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri (TCK m.60)
Bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilir.
Müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tüzel kişileri hakkında da uygulanır. İşlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda ise, hakim bu tedbirlere karar vermeyebilir.