Tahkim nedir? Ülkemizde taraflar arasında özel hukuk alanında çıkan uyuşmazlıklar noktasında, mahkemelerin iş yoğunluğu da göz önüne alındığında çözüme ulaşmak uzun süreler alabiliyor.
Bu anlamda, adli yargıda hukuki uyuşmazlıkların neticelenmesinin uzun ve maliyetli olması alternatif çözüm yollarının doğmasına neden olmuştur. İşte bu yazımızda alternatif çözüm yollarından birisi olan “Tahkim” konusunu ele alacağız. Peki, tahkim nedir? Hangi uyuşmazlıklarda tahkime başvurulabilir? Tahkim süreci nasıl başlar? İşte, merak edilen yönleri ile tahkim…
Tahkim Nedir? Tahkime Gitmen Ne Demek?
En kısa tanımı ile tahkim nedir konusunda, taraflar arasında bulunan anlaşmazlık ve uyuşmazlıkların, resmi yargı organları yani mahkemeler yerine kendilerince belirlenen hakemler aracılığı ile nihai olarak çözüme kavuşturulduğu söylenebilir. Tahkime ilişkin temel esaslar, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu 407 ila 444. Maddeleri arasında düzenlenmiştir.
Tahkimin Getirdiği Başlıca Avantajlar Nelerdir? Tahkim Nedir Özellikleri Nelerdir?
Tahkimin, adli yargılamaya göre getirdiği bazı avantajlar bulunmaktadır. Tahkim nedir avantajlarını ise şu şekilde sayabiliriz;
- Taraflar arasındaki uyuşmazlık kısa sürede çözüme kavuşturulabilir,
- Uyuşmazlık konusunda daha düşük maliyet ile çözüme ulaşılabilir,
- Taraflar ve hakem arasında uyuşmazlıklar gizli bir şekilde çözüme ulaştırılabilir, (Mahkemelerde duruşmalar açıktır ve bu nedenle ticari sırların açığa çıkma ve tarafların itibarlarının zedelenmesi riski bulunur)
- Konularında uzmanlaşmış hakemler ile uyuşmazlıkların çözüme kavuşturulması, uyuşmazlığın tarafları açısından da aynı zamanda önemli bir güvence teşkil eder,
- Tahkimde taraflar uyuşmazlığa uygulanacak usul kurallarını ve hukuku, tahkim yerini ve tahkim dilini seçebilirler,
- Yine tahkimde tarafların hakem ya da hakem heyetini belirleyebilme, ayrıca tahkim sürecinin takvimini de belirleme imkanı vardır,
- Tahkim nedir hukuk sürecinde sağladığı diğer bir avantaj ise kararlarının nihai olması ve ayrıca tenfizinin kolaylaştırmasıdır.
Tahkim Süreci Nasıl Başlar? Tahkim Sözleşmesi Nedir?
Tahkim nedir? Tahkim sürecinin başlayabilmesi için taraflar arasında tahkim sözleşmesi bulunması gerekir. Yapılacak sözleşme ise tahkim türleri kapsamında belirlenmektedir. Yani, uyuşmazlık çıkmadan ya da çıktıktan sonra tarafların aralarında yaptıkları bir tahkim anlaşması bulunması gereklidir.
Tahkim anlaşması, tarafların doğmuş ya da doğabilecek uyuşmazlıklar noktasında, bu uyuşmazlıkların tamamının ya da bir kısmının çözümünün tahkime yani hakem ya da hakem kuruluna götürülmesi konusunda yaptıkları yazılı anlaşmaya verilen isimdir. Taraflar, yaptıkları tahkim sözleşmesinde, mahkemeler yerine tahkim yoluna başvuracaklarını sözleşmede belirtmek zorundadırlar.
Hukuk sistemimizde alternatif uyuşmazlık çözüm yolları nelerdir merak ediyorsanız yazımıza göz atabilirsiniz.
Hangi Konularda Tahkime Başvurulabilir?
Peki tahkim nedir ve hangi konular için tahkim süreci başlatılabilir? Öncelikle belirtmek gerekir ki tahkim, her iki tarafın rızaları üzerine ve de özel hukuk uyuşmazlıklarına ilişkin olarak başvurulabilen alternatif ve ihtiyari bir çözüm yoludur.
Ceza hukuku ise taraf rızasının aranmadığı ve suç üzerine mecburi olarak uygulanılan bir hukuk dalıdır. Bu anlamda ceza hukuku alanında zorunlu tahkim yolu mümkün değildir. Ceza hukuku ülkemizde ceza mahkemeleri aracılığı ile uygulanır.
Bunun dışında özel hukuk alanına girmek ile beraber taşınmazlar (gayrimenkuller) üzerinde bulunan ayni haklardan kaynaklanan uyuşmazlıklar ile tarafların iradelerine bağlı olmayan işlerden kaynaklı uyuşmazlıklarda (tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyecekleri konularda) tahkim başvurusuna elverişli nitelikte değildir. Örneğin boşanma konusunda taraflar tahkime başvuramazlar, Türk hukuk sistemine göre boşanma ancak bir mahkeme kararı ile mümkündür.
Bu sayılan istisnalar dışında taraflar arasındaki özel hukuk uyuşmazlıklarında tahkime başvurulabilmesi mümkündür.
Tahkim türleri, iç (ulusal) tahkim ve de uluslararası tahkim olmak üzere ikiye ayrılır.
Tahkim kararları ise kural olarak taraflar açısından bağlayıcı ve kesindir. Ülkemizde bulunan tahkim kurumlarına ise, İstanbul Tahkim Merkezi (ISTAC), Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği Tahkim Divanı, İstanbul Ticaret Odası Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi (İTOTAM) ve Enerji Uyuşmazlıkları Tahkim Merkezi (EDAC) gösterilebilir.