Seri muhakeme ve basit yargılama usulleri nelerdir? İşte tüm merak edilenler…
Seri Muhakeme
Adalet Bakanı Abdülhamit Gül’ün geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklama ile tekrar gündeme gelen seri muhakeme ve basit yargılama usulleri nelerdir? Hangi koşullarda ve nasıl uygulanır? İşte konuya dair merak edilenler…
Adalet Bakanı Açıklaması
Geçtiğimiz günlerde Adalet Bakanı Gül, yaptığı açıklamada
“Hukuk sistemimize kazandırdığımız seri muhakeme ve basit yargılama usulleri birer reform olarak kayıtlara geçti. İlk 9 aylık uygulama oldukça başarılı”
şeklinde beyanda bulunmuştu. Yine yapılan açıklamaya göre, seri muhakeme ve yargılama usulünün hayata geçtiği yılın ilk dokuz aylık zarfında Cumhuriyet Başsavcılıklarında bulunan 32 bin 178 dosya kapsamında şüphelilere seri muhakeme teklifi yapıldığı, bu dosyaların 30 bin 75 tanesinin ise talepname düzenlenerek mahkemeye gönderildiği ve yine basit yargılama usulünün uygulandığı yılın ilk dokuz ayında ayrıca 107 bin 94 suçla ilgili basit yargılama usulünün tercih edildiği bildirilmişti.
Seri Muhakeme Usulü Nasıl Uygulanıyor?
Seri muhakeme usulü, Cumhuriyet savcıları tarafından yürütülen soruşturmaların sonunda bazı suçlar yönünden kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilmediği durumlarda, şüphelinin avukatı (müdafii) huzurunda seri muhakeme usulünü kabul etmesi şartı ile, Cumhuriyet savcılığının suçun cezasında yarı oranında bir indirim uygulamak suretiyle tespit ettiği yaptırımın mahkeme tarafından denetlenmesi ve bu suretle hüküm kurulmasıyla uygulanıyor. Bu usul kamu davası açılması için yeterli şüphe bulunmasına karşın kamu davası açmak yerine uygulanan özel bir yargılama usulü olarak öne çıkıyor.
Bu uygulama, cezanın yani yaptırımın dahi Cumhuriyet savcılığınca belirlendiği, mahkemenin ise sadece denetleme işlevi gördüğü bir kurum olarak uygulanıyor ve ceza kararnamesi olarak da nitelendiriliyor. Seri muhakeme usulünün uygulanabildiği suçlarda, mevcut uyuşmazlıklar bir gün gibi çok kısa sürede neticelendirilebiliyor. Bu usule tabi suçlar açısından soruşturma evresinin bitiminde kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı verilmediği durumlarda seri muhakeme usulü uygulamasına geçiliyor. Bu usulde avukatı ile birlikte bulunan şüpheli, kendisine yapılan seri muhakeme teklifini kabul ederse, Cumhuriyet savcısı tarafından mahkemeye hitaben talepname gönderiliyor. Bu talepnameden sonra mahkeme aşamasında ise bir gün içinde hüküm verilerek süreç tamamlanabiliyor.
Basit Yargılama Usulü Nasıl Uygulanıyor?
Basit yargılama usulü ise, Asliye Ceza Mahkemesinin görevi kapsamında bulunan, adli para cezası ya da üst sınırı iki yıl veya daha az süreli hapis olan suçlar yönünden uygulanabiliyor. Bu kapsamdaki suçlarda Asliye Ceza Mahkemesi basit yargılama usulünün uygulanmasına karar verirse, taraflara iddianame tebliğ ediliyor ve tarafların beyanlarını ve savunmalarını yazılı olarak sunmaları için 15 günlük süre veriliyor. Bu sürenin sonunda mahkeme duruşma açmaksızın dosya üzerinden kararını vererek davayı neticelendiriyor.
Bu yönüyle basit yargılama usulü, iddianamenin kabulü aşamasından sonra yukarıda belirtilen suçlar yönünden mahkemenin takdirine bağlı olmak kaydıyla duruşma yapılmaksızın evrak üzerinden yürütülen ve olağan yargılama usulüne göre daha basit ve hızlı bir ceza yargılama usulü olarak uygulanıyor. Bu usulde mahkumiyet kararı verildiği durumlarda ise sonuç ceza dörtte bir oranında indiriliyor. Biçimsel koşulları var olsa bile, mahkemenin basit yargılama usulünü uygulamama hakkı bulunuyor. Bu açıdan mahkeme, iddianame ile açılan kamu davasının özelliklerine göre davanın basit yargılama yolu ile görülmesinin daha etkin, kolay ve yerinde olduğu kanaatine ulaşırsa bu usule başvurabiliyor.
Yargı Reformu Strateji Belgesi kapsamında yargının hızlandırılması ve sadeleştirilmesi hedefi doğrultusunda uygulanmaya başlanan Seri Muhakeme ve Basit Yargılama usulleri Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde (TBMM) kabul edilmesi sonrası 24 Ekim 2019 günlü Resmi Gazete’de yayımlanarak, 01 Ocak 2020 tarihinden bu yana uygulanmaya devam ediyor. Bu usuller ile ceza uyuşmazlıkları çok kısa süreler içinde sonuçlandırılabiliyor.