Plasebo etkisi, kişinin hastalığına farmakolojik olarak bir faydası olmayan ilacın verilen telkinlerle kişiyi iyileştirme sürecine verilen isimdir. Peki, Plasebo etkisi yaratan ilaçlar hangileridir? Plasebo ile ilgili deneyler nasıl yapılır? Plasebo etkisi nasıl ortaya çıktı? İşte tüm bu sorulara yanıt arayacağımız içeriğimiz sizlerle.
Plasebo Etkisi Nedir? Vücudu Nasıl Etkiler?
Toplum içerisinde çoğu insan ciddi bir rahatsızlığı olmamasına rağmen doktora gitmekten çekinmez. Ve doktorların verdikleri ilaçların içeriklerini kontrol etmez. Çünkü bu noktada doktorlara olan güvenimiz tamdır ve onları sorgulamayız.Peki, doktorlara duyulan bu güven bizlerin iyileşme süreçlerini ne derece etkiler? Doktorun verdiği harfiyen kullandınız ve iyileştiniz fakat verilen ilacın hastalığınızla ilgisinin olmadığını öğrendiniz tepkiniz ne olurdu? İşte plasebo etkisi nedir, sorusunun cevabı aslında bu soruda gizli!
Plasebo etkisi işte bu konu ile ilgili bir kavramdır. Yani verilen alakasız bir ilacın bizi psikolojik olarak etkileyerek bizi iyileştirme sürecidir. Bu etki bir nevi beynimiz vasıtasıyla vücudumuzun kendini iyileştirebildiğinin ispatıdır. Yani plasebo etkisi nedir, sorusunun cevabı aslında en anlaşılır yönüyle beynimizin bize oynadığı bir oyun olduğudur!Yakın bir zamanda şahit olduğumuz denge bilekleri Plasebo etkisinin kullanıldığı bir pazarlama stratejisi idi. Kullanan kişilerin kendilerini sağlıklı hissetmeleri tamamen bilinçaltı ile ilgiliydi. Plasebo’yu etkili biçimde kullanan firma kısa süre içerisinde büyük kazançlar elde etti.
Plasebo etkisi kpss konularında da önemli bir yere sahiptir ve devlet memurluğuna hazırlanan kişilerin çalıştıkları konuların başında gelmektedir. Özellikle Plasebo etkisi kitap araştırmaları sınav sürecinin önemli adımlarından birisidir. Bu etkiyi gerçek hayata öğrenirseniz plasebo etkisi kpss sorusu olarak karşınıza çıktığında cevaplamak da zorluk çekmezsiniz.
Plasebo Etkisi Nasıl Ortaya Çıktı?
Latince karşılığı “memnun etme” olan Plasebo kavramı ile ilk olarak 1785 tarihinde karşılaşıyoruz. Kavram George Motherby’ın yazdığı Yeni Tıp Sözlüğü ile beraber literatüre girmiştir. 1801 yılında yapılan ilk testler olumlu sonuçlar verse de uzun süre Plasebo etkisi bir tedavi yöntemi olarak uygulanmaz. Plasebo etkisi psikoloji kavramına etki ederek ortaya çıkar.
1950’li yıllara gelindiğinde ise Henry Beecher’ın ünlü “Kuvvetli Plasebo” isimli makalesi tıp dünyasına damga vurur. Bu makaleye göre hastaların tedavilerinin %35’lik kısmı bilinçaltı tedavilerinden oluşmaktadır.Bu tarihten sonra pek çok bilim insanı Plasebo ile ilgili araştırmalar ve tartışmalar gerçekleştirmiştir. Özellikle Plasebo’nun tıp içerisinde kullanılıp kullanılamayacağı önemli tartışma konularından biri olmuştur. Çünkü plasebo etkisi psikoloji alanına da girer.
Yapılan çalışmalar uygulanan tedavilerle beraber kimi bilim insanları Plasebo’nun tedavi süreçlerinde kullanılabileceğini savunmuştur. Kimi bilim insanları ise Plasebo’yu etik bulmamışlar ve kullanılmasının yanlış olduğu görüşünü savunmuşlardır.
Plasebo Etkisi Yaratan İlaçlar
Plasebo etkisi nedir, sorusunu cevapladıktan sonra Plasebo etkisi yaratan ilaçlar ile içeriğimiz devam ediyor. Plasebo etkisi ( Placebo effect) veren ilaç genel anlamda ikiye ayrılmaktadır. İlki saf Plasebo, ikincisi ise saf olmayan Plasebo’dur. Bu kavramlar hastalara verilen ilacın içeriğine göre isimlendirilmektedir. Saf Plasebo, hastaya un, şeker veya tuz içeren ilaçların verilmesi ile isimlendirilmiştir. Verilen bu ilaçlarda iyileştirici hiçbir içerik yokken hastalar iyileşmektedir. Hastalara verilen şekerli ve iyotlu sular bunlara örnek olarak gösterilebilir.
Saf olmayan Plasebo ilaçları ise hastanın rahatsızlığı için değil farklı farmakolojik etkilerin olan ilaçların uygulandığı tedavi yöntemidir. Örneğin; bel rahatsızlığı olan birine vitamin ilaçları vermek gibi.Bunun yanında Plasebo etkisi hasta ile ilgilenen doktorlarda doğrudan ilgilidir. Örneğin hastası ile iyi bir şekilde ilgilenerek hastasının güvenini kazanan doktorların verdiği Plasebo ilaçları hastalar üzerinde daha hızlı etki sağladığı gözlemlenmiştir.
Plasebo İle İlgili Deneyler
Bir ilaç araştırma merkezi tarafından yapılan deneyde deneklere ağrı kesici bir kremin test edildiği bilgisi verildi. Fakat denenen içeriğin kekik yağı, su ve iyottan oluşan bir karışım olduğu belirtilmedi. Deneklerin başparmaklarından tekine krem sürülürken diğerine sürülmedi ve deneklerin parmakları mengene ile sıkıştırıldı. Deney sonucunda hiçbir farmakolojik etkisi olmayan karışımın sürüldüğü parmakların daha az acıdığı denekler tarafından belirtilmiştir.
Ellen Langer isimli bilim insanı ise huzur evinde uyguladığı deneyde yaşlılara birkaç hafta boyunca gençliklerinde giydikleri kıyafetler giydirilmiş, dinledikleri müzikler dinlettirilmiştir. Bununla beraber yaşlılara gençleştirici bir ilacın denendiği belirtilmiştir. Deney sonunda ise yaşlıların eskiye göre daha iyi göründükleri gözlemlenmiştir.
Plasebo etkisi öğrenme psikolojisi üzerinde de son derece önemlidir. Bu konuda yapılan deneylerde oldukça etkili sonuçlar alınmıştır. Örneğin kura ile belirlenen bir sınıfa sene başında okulun en başarılı öğrencileri oldukları söylenmiştir. Bütün sene boyunca öğrencilerin başarılarını kaybetmemek için çabalaşmışlar ve sene sonunda yapılan sınavda en yüksek notları almışlardır. Görüldüğü gibi Plasebo etkisi eğitim bilimleri açısından da son derece önemli bir kavramdır ve iyi bir eğitim sürecinde etkili olarak kullanılmaktadır.
Plasebo Etkisi Neden Bütün Hastalarda Kullanılmıyor?
Plasebo etkisi ile ilgili bilgilerimizi güncelledikten sonra akıllara gelen tek soru; bilinçaltımız bizleri iyileştirmede bu kadar etkili iken neden bütün hastalarda kullanılmıyor? Bu soruyu cevaplamak tek bir sebeple mümkün olmamaktadır. Plasebo’nun bütün hastalarda kullanılmamasının birkaç sebebi vardır.Bunlardan ilki tıp etiğinde hastadan habersiz olarak hastaya karşı bir tedavinin uygulanmasının yanlış olmasıdır.
Çünkü kişi hastalığı ve tedavi yöntemleri ile ilgili bütün bilgileri doğru şekilde öğrenmeli ve ona göre tedavi sürecine katılmalıdır.kinci cevap ise ilaç firmaları ile alakadır. İlaç firmalarının kendi gelirlerinden olmamak için Plasebo tedavisine karşı oldukları bilinmektedir. Bunu ise tıp fakültelerine yaptıkları baskı ile Plasebo tedavisi ile ilgili konularda ayrıntılı bir eğitimin verilmemesi ile görmekteyiz.
Plasebo Etkisi Ve Nosebo Etkisi
Plasebo ve Nosebo için düşman kardeşler tabirini kullanmak yanlış olmayacaktır. Plasebo etkisi hastayı farmakolojik etkisi olmayan ilaçlarla tedavi ederken Nosebo etkisi ise sağlam bir kişiyi hasta etmektedir.Latince “zarar verici” anlamına gelen Nosebo, kişinin kendisine zarar vereceğini düşündüğü bir ilacı kullandığında zarar görmesidir. Nosebo etkisi daha çok kişilerin prospektüslerden ilaç yan etkilerini okuyan kişilerde gözlemlendiği bilinmektedir.
Bu kişiler kullandıkları ilaçlar neticesinde yan etkilerden zarar görmemiş olsalar bile hastanelere ilaçlardan etkilendikleri şikâyeti ile başvurmaktadırlar.Tüm bunlar göz önünde bulundurulduğunda psikolojinin insan sağlığı üzerinde ne denli etkili olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Örneğin kanser tedavilerinde tavsiye edilen psikolojinin iyileştirilmesi tedavinin aşamalarından birisidir.
Bir ilacın telkine dayalı olması bazen daha fazla sonuçlar verebilir. Bazen de etkisiz bir tedavi yöntemi olabilir.