Nobel Ödülleri alanlar her yıl Ekim ayının ilk haftalarında belirlenir ve 10 Aralık günü (Alfred Nobel’in Ölüm Yıldönümü) ödül sahiplerine verilir. 2021 yılı Nobel Ödülünü almaya hak kazananların da belli olmasıyla Nobel Ödülleri ne olduğu? Hangi dallarda verildiği? İlk olarak ne zaman verildiği? gibi konular merak edilmeye başlandı.
Bu yazımızda “Nobel Ödülü alan Türkler” gibi Nobel Ödülleri hakkında tüm merak edilenleri sizler için bir araya getirdik.
Alfred Nobel Kimdir?
Nobel Ödülleri konusundan bahsetmeden önce adına ödül verilen Alfred Nobel kimdir? sorusunu yanıtlayalım. Alfred Nobel, İsveç’in Stockholm kentinde 21 Ekim 1833 yılında dünyaya gelmiştir. Babası Immanuel Nobel, makine parçaları ve patlayıcı maddeler üzerine çalışan bir mühendis ve mucitti.
Özel öğretmenler tarafından son derece iyi bir eğitim alan Alfred Nobel, ana dili dışında İngilizce, Fransızca, Almanca ve Rusça dillerine hakim, doğa bilimleri yanında edebiyat alanında da iyi eğitim görmüş biriydi. Kimya mühendisliği eğitimini Almanya, ABD ve Fransa gibi ülkelerde tamamlayan Alfred Nobel, patlayıcı maddeler üzerine çalışmalarını yoğunlaştırmış bir kimyager ve mühendistir ve dinamidi icat etmiştir. Alfred Nobel, 10 Aralık 1896 yılında San Remo’da geçirdiği beyin kanaması neticesi hayatını kaybetmiştir.
1- Nobel Ödülleri Nedir?
Nobel Ödülleri, 30 Aralık 1896 tarihinde İsveç Stockholm’de kamuoyuna açıklanan Alfred Nobel’in vasiyetnamesi ile kurulan dernek tarafından verilen ve insanlığa hizmeti olanları ödüllendirme amacı taşıyan son derece prestijli ödüllerdir. İlk Nobel ödülleri 1901 yılında verilmiştir. Ekim ayı başında belirlenen kişilere ödülleri, her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıldönümü olan 10 Aralık’ta verilir.
Her yıl düzenli olarak verilen Nobel Ödülleri, 1940 ile 1942 yılları arasında II. Dünya Savaşı nedeniyle verilememiştir
2- Hangi Dallarda Nobel Ödülü Verilir?
Nobel Ödülleri yine Alfred Nobel’in vasiyetnamesi doğrultusunda Edebiyat, Fizik, Kimya, Barış ve Fizyoloji veya Tıp alanlarında verilir. 1968 yılında bu alanlara Ekonomi’de eklenmiştir.
Ödüller Nobel Vakfı koordinesinde ayrı komitelerce belirlenen kişi ya da kuruluşlara verilir. Bu kapsamda Nobel Fizik, Nobel Kimya ve Nobel Ekonomi ödülleri İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından, Nobel Fizyoloji veya Tıp ödülü Karolinska Enstitüsü tarafından, Nobel Edebiyat ödülü Norveç Nobel Komitesi tarafından ve Nobel Barış Ödülü de Norveç Parlamentosunun İsveç Akademisinden seçtiği beş kişilik kurul tarafından belirlenir. 1968 yılında verilmeye başlanan Nobel Ekonomi ödülünü alan kişi ya da kurum ise Sveriges Bank ve İsveç Merkez Bankası tarafından belirlenmektedir.
Ödül almaya hak kazanan kişi ya da kuruma bir madalya ve bir diploma ile yıllar içinde miktarı değişen bir para ödülü verilir. Nobel Ödülleri olarak verilen madalya ortalama 175 gram ağırlığa sahip, 18 ayar yeşil altın ve 24 ayar saf altından yapılan bir ödüldür.
3- Nobel Vakfı Nedir?
Nobel Vakfı ise, Nobel ödüllerinin idari ve de finansal yönetimi amacıyla 29 Haziran 1990 tarihinde kurulan vakıftır. Nobel Vakfı, Nobel Ödülleri için gerekli etkinlikleri hem düzenler ve hem de yönetir. Yine Nobel Sempozyumunu tertipler ve Nobel ödülüne layık görülen kişilere ne kadar para ödülü verileceğini de belirler.
4- Nobeli Ödülü Alan Türkler Kimlerdir?
Nobel Ödülüne layık görülen ilk Türk, ünlü yazar Orhan Pamuk olmuştur. Kendisine 2006 yılı Nobel Edebiyat ödülü verilmiştir.
Amerika’da hayatını sürdüren Prof. Dr. Aziz Sancar ise, Nobel ödülünü kazanan ikinci Türk’tür. Kendisine 2015 yılı Nobel Kimya Ödülü verilmiştir.
5- 2021 Yılı Nobel Ödülü Kazananlar Kimlerdir?
Bu yıl Nobel ödülünü almaya hak kazanan ve 10 Aralık günü ödüllerini alacak kişiler ise şunlardır;
2021 Nobel Edebiyat Ödülü’nü, Tanzanya doğumlu yazar Abdulrazak Gurnah,2021 Nobel Kimya Ödülü’nü, Alman kimyager Benjamin List ve İskoç asıllı Amerikalı kimyager David W.C. MacMillan,2021 Nobel Fizik Ödülü’nü, Japon asıllı Syukuro Manabe, Alman deniz bilimci Klaus Hasselmann ve İtalyan fizikçi Giorgio Parisi,2021 Nobel Barış Ödülü’nü, gazeteciler Filipinli Maria Ressa ve Rus Dmitry Muratov,2021 Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü’nü, Lübnan doğumlu ve Ermeni asıllı Amerikalı Artem Papaputyan ve Amerikalı Profesör David Juliıs kazandı.Nobel Ekonomi Ödülünü alan kişi ya da kurum ise 11 Kasım’da belirlenecek.