Define ve gömü aramadan hayat kurtarmaya kadar pek çok alanda kullanılan metal dedektörü, 20. yüzyılla beraber oldukça fazla kullanılmaya başlanmıştır.
Metal dedektörler, çeşitli şekil ve boyutlarda bulunmakta olup, hepsinin genel olarak amacı metal nesnelerin yerini tespit etmektir. Tabi herkesin aklında dedektör denildiği zaman, elinde metal bir dedektörle dolanıp define veya gömü arayan bir insan figürü canlanmaktadır. Zihinde oluşan canlanma doğru da olsa, eksiktir.
Çünkü metal dedektörü üretildiği 1881 yılından günümüze kadar define aramak, arama kurtarma çalışmaları ve güvenlik gibi pek çok alanda kullanımı yaygınlaşmış ve kullanım alanı her geçen gün artmaktadır. Peki metal dedektörü çalışma prensibi nasıldır?
Metal Dedektör Çalışma Prensibi Nasıldır ?
Dedektörler genel anlamda radyo frekansı ile işlev gören cihazlardır. Dedektör üzerinde yer alan ve bobin olarak isimlendirilen parçalar, alıcı ve verici kısımı oluşturmaktadır. Bu verici kısmında elektromanyetik dalgalar üretilmektedir.Elektromanyetik dalgalar herhangi bir metale rastladığı zaman, bu metal üzerinde bir çeşit akım meydana gelir. Meydana gelen bu akım bir manyetik dalga oluşturarak, dedektörün üzerinde yer alan bobine akım geçişini sağlar. Buradan meydana gelen sinyal, yükselteç yardımı ile güçlü bir hale getirilir. Bunun sonucunda ise bu sinyaller bir şekilde ses sinyaline dönüsür ve görüntülü bildirim verir.
Metal dedektörü de dahil olmak üzere bütün dedektörlerin genel olarak çalışma prensibi bu şekildedir. Tabi her dedektörün arama kapasitesi birbirinden farklıdır. İşlev ve gücüne bağlı olarak 12 ile 14 metre arası arama yapabilen dedktörler mevcuttur. Tabi bu özelliklerine göre de metal dedektörü fiyat olarak değişmektedir. En ucuz dedektörler 80-100 TL arasında başlıyor olup, 10 bin TL’ye kadar çıkabilmektedir. Tabi bu metal dedektörü fiyatları, alt ve orta düzey dedektörlere aittir. Üst düzey dedektörler 50 bin-60 bin TL’ye kadar çıkmaktadır.
Metal Dedektörü Nasıl Yapılır ?
Güvenlik, arama kurtarma ve define gibi pek çok alanda kullanımı yaygınlaşan metal dedektörlerinin kullanım alanı, yaşadığımız çağda her geçen gün daha da genişlemektedir. Ancak genel anlamda pahalı dedektörler, güvenlik ve arama kurtarma çalışmaları için kullanılan dedektörlerdir. Bunlar içerisinde de en yaygın olanları ve hemen herkesin gördüğü el dedektörü ile elektronik kapılardır.
Genel olarak bu modern dedektörler yüksek teknoloji ürünü olsa da, geçmişten günümüze temelde aynı prensibi kullanmaktadır. İlk metal dedektörü Alexander GrahamBell tarafından icat edilmesinden uzunca bir süre geçmiş olabilir. Ancak metal dedektörü yapımı için elektromanyetizmanın temel prensipleri, günümüzde hala kullanılmaktadır.
Metal Dedektör Devresi Nedir ?
Metal dedektörü devreleri hazır satılmakla beraber mühendislik bilgisi ile beraber evde de yapılabilmektedir. Bu devreler kapı, duvar ve basit komutlar için kurulabilmektedir.
Bununla beraber dışarıda satın alınabilecek metal dedektörü kiti bulunmaktadır. Mühendislik çalışması, çeşitli proje ve icatlar için kullanılan bu kitlerin içerisinde dedektör devresi kuruludur. Bu devre yardımıyla sinyal vererek çeşitli komutlar oluşturulabilmektedir.
Dedektör Çekim Gücünü Arttırma
Metal dedektörü çekim gücünün nasıl artırıldığı, öenemli bir konudur. Çünkü istenilen sonucun elde edilmesi için dedektörün nasıl ve hangi durumlarda kullanılması gerektiği, ayrıca çekim gücünün nasıl artırılacağının bilinmesi önem arz eden bir konudur. Öncelikle dikkat edilmesi gereken hususlar şunlardır;
Dedektörün başlığı üzerinde yer alan bobinlerin konumunun iyi ayarlanması oldukça önemlidir. Çünkü bazı durumlarda yanlış üretim sonucu dedektör üzerinde yer alan bobinler birbirlerini algılar ve bu durum dedektörün yanlış çalışmasına neden olur.Aranılan metalin cinsi ve boyutu, manyetik alanın değişmesi üzerinde etkilidir. Kısaca metal yüzeyi ne kadar genişse, metalin bulunma süresi de o kadar kısalır.Toprak içerisinde yer alan bazı mineraller, toprağın iletkenliğini artırıcı etkide bulunmaktadır. Bununla beraber bu mineraller, metallerin oksitlenip metal özelliğini azaltıcı etkide bulunabilmektedir.Yer altında bulunan doğal gaz/ petrol/ su boru hatları ve elektrik kabloları, dedektörü yanlış yönlendirebilir.
Bunlara dikkat edildikten sonra, dedektörün çekim gücü doğru kullanılmış olacaktır. Metal dedektörü çekim gücünü artırmak için ise çeşitli donanımsal ve yazılımsal etkenler bulunmaktadır. Bunlar genellikle teknik bilgi gerektiren etkenlerdir fakat teknik bilgisi olmayan insanların da yapabileceği donanımsal ve yazılımsal etkenler vardır. Bununla beraber dedektör sinyal değerleri de artırılmış olacaktır.
Ayrımlı Metal Dedektör Devresi
Ayrımlı metal dedektörü devresi, VLF tipi çalışan dedektörlerde bulunmaktadır. Bu dedektörler, metal ayrımında oldukça iyi performans göstermektedir. Bu devrenin genel olarak çalışma prensibi şu şekildedir; sinyal, verici bobinden sabit olan manyetik alana gönderilir. Alıcı bobinden yansıyan sinyal alınır ve eğer sinyalde herhangi bir faz değişimi meydana gelmişse bu, yakınlarda metal olduğu anlamına gelmektedir. Tabi her metalin kendine göre bir faz kayması olduğunu da unutmayın.
PI Dedektör Çalışma Prensibi
Halk arasında genellikle Pals Dedektör adıyla bilinen bu dedektörler, tek veya iki farklı bobin ile çalışabilir. Tek bobinli dedektörlerde, devre üzerinde belli bir frekansa sahip kare dalga üretilir. Bu dalga bobini tetikler ve bobin üstünden akımın geçirileceği bir manyetik alan oluşturulur. Tabi oluşan bu manyetik alan, sabit bir manyetik alan değildir. Çünkü verilen frekansla bağlantılı olarak bobine her akım verildiğinde bir manyetik alan oluşur ve bu akım kesintiye uğradığı zaman manyetik alan kendi içine doğru kapanır. Bu manyetik alan, bobinin sahip olduğu algılama mesafesinde bulunan metaller üzerinde Eddy Akımları oluşturur. Eddy Akımlarını da kullanıcısına sesli veya görüntülü uyarı verir.
Metal Dedektör Çeşitleri
Hemen hemen tüm metal dedektörü çeşitleri, elektriğin manyetizmaya dönüştürülmesiyle kullanılmaktadır. Ancak farklı elektromanyetik frekans kullanarak elde edilen üç çeşit dedektör çeşidi vardır.
Amatörlerin kullandığı dedektörler, en basit metal dedektör çeşitleri arasında yer almaktadır. Bu dedektörler 30 kHz’den daha düşük olan ve sabit bir frekansa sahip olan dedektör çeşididir.(Genellikle define ve gömü avlarında favori olarak kullanılan metal dedektör çeşididir.)Darbe indüksiyonlu (PI) dedektör olarak adlandırılan ve daha yüksek frekansa sahip dedektörler, sinyalleri kısa darbeler şeklinde yaymaktadır. Bu şekilde daha derinlerde gömülü olarak bulunan metal veya nesneleri daha kolay bulmaktadır.Üçüncü metal dedektörü çeşidi ise Tam Bant Spektrum’dur(FBS). Bu dedektörler aynı zaman içerisinde farklı frekanslar kullanmaktadır. Bu şekilde farklı mesafelerde yer alan pek çok nesnenin yerinin tespit etmektedir. Bunların dışında çok daha gelişmiş dedektörler de bulunmaktadır. Bunların özelliği ise bulunan metalin türü ve uzaklığı hakkında bilgi vermesidir.
Metal Dedektörü ile Define Avcılığı Yapmak
Metal dedektörün bir kullanım alanı da define veya gömü avcılığıdır. Tabi bunu yaparken de dikkat edilecek bazı konular vardır. Bunları bilmeden bu işe kalkışırsanız, amacınızdan hemen sapabilir ve bu işten vazgeçebilirsiniz. Peki metal dedektörü ile avcılık yaparken bilinmesi gerekenler nelerdir ? Başlıklar halinde şunlar bilinmelidir;
1 – Çöp Bulmaya Hazır Olun
Hemen hemen her hazine avcısının başına gelen bir durum çöp bulmaktır. Çünkü yerin altında hazineden çok teneke kutular, çeşitli metaller, folyo parçaları gibi çöpler vardır. Bu nedenle yılmayıp, sürekli aramaya devam edin.
2 – Yer Seçimi
Aradığınız nesneye göre yer seçimi oldukça önemlidir. Çünkü tarihi değeri olan nesneler aranıyorsa, eskiden hiç bir medeniyetin ev sahipliği yapmadığı bölgelerde arama yapılmamalıdır. Yanlış yer seçimi genel olarak hüsranla bitmektedir. Tabi arama yapılacak arazi kişiye ait mülk ise, sahibinden izin almayı unutmayın.
3 – Zamanlama
Toprağın hazine avcılığı konusunda en cömert olduğu zaman yağmur yağdıktan sonradır. Çünkü toprak ıslak olduğu zaman daha iyi iletkenlik etkisi kazanmaktadır. Hem metalin yerinin tespiti kolaylaşırken, hem de o metali toprak altından çıkarmak da kolaylaşacaktır.
4 – Metal Dedektörü Tutuş Şekli
Arama yapılırken dedektörlerde yer alan bobinlerin toprağa/zemine paralel olmasına dikkat edilmelidir. Bununla beraber metal dedektörü yerden yüksekliği iyi ayarlanmalıdır. Çok yukarı kaldırmak, çeşitli hazinelerin kaçması demektir.
5 – Yüzeyi Temizleyin
Alan tarama yapmadan önce, arama yapılacak yerde çöp vb. atıklar, dedektörün sağlıklı sonuç vermesini engelleyebilir.
6 – Yılmayın
Eğer kararlı olup, arama çalışmalarına devam ederseniz, hazine bulmanız kolaylaşacaktır. Aynı gün sonuca ulaşmak, oldukça güçtür. Bu nedenle çalışmaya devam edilmelidir. Ayrıca bir bölge de küçük bir hazine bulursanız üzülmeyin, bölge de arama yapmaya devam edin. Çünkü değerli nesneler genellikle bir arada bulunmaktadır. Nokta atışı yaparak bunları bulmak istiyorsanız, arama yapmaya devam edin.
Metal Dedektörü ile Yapılan 5 Enteresan Keşif
1 – İnancın Eli (Kingower, Avustralya, 1980)
Kevin Hillier adlı Avustralyalı bu adamı definecilik hobisi milyoner yapmıştır. Bu definecilik hobisi, Avustralya’daki Kingower civarlarında toprağın hemen 30 santimetre altında yer alan 27 kiloluk bir altın kütlesi bulmasını sağladı. İnancın Eli adı ile anılan bu altın, bir metal detektörü ile keşfedilen en büyük altın olarak kayıtlara geçti. Tabi bu altın Kevin Hiller’a yaklaşık olarak 1 milyon dolar servet kazandırdı.
2 – Bronz Çağı Baltaları (Dorset, İngiltere, 2008)
Tom Pierce, İngiltere de şoförlük yapmakta olan birisiydi. Öğrencileri götürdüğü bir okul gezisi sırasında oyalanmak için dedektörü ile arama yapmaya başladı. Dedektörün ötmesi üzerine kazmaya başlayan Tom, yaklaşık 25 santimetre sonra Bronz Çağı’ndan kalan bir balta buldu. Bunun ardından yapılan kazılarda 500 civarında ve yaklaşık 3 bin yıl öncesine ait bronz eser keşfedildi.
3 – Yüzükparmağı (Montana, ABD, 1995)
Bir arkeolog, Little Bighorn Muharebesi’nin(1876) yaşandığı bir alanda gönüllü olarak çalışmalar yürütmekteydi. Bu çalışmalar esnasında alyansı hala takılı halde olan bir parmak kemiğini buldu. Daha sonraları bu parmağın süvari komutanı George Custer ile beraber savaşarak ölen bir askere ait olduğu ortaya çıkmıştır.
1876’da yaşandığı bölgede gönüllü çalışan bir arkeolog, alyansı hâlâ üzerinde olan bir parmak kemiğine rastladı. Parmağın, Süvari Komutanı George Custer’ın yanında savaşıp ölen bir askere ait olduğunu keşfettiler.
4 – Göktaşı (Albuquerque, ABD, 2011)
Jansen Lyons 13 yaşında ve New Mexico’lu bir çocuk. Dedektörlere ilgisi olan Jansen, kendi imkanlarıyla bir dedektör geliştirdi ve bu metal dedektörü ile aramalar yaptı. Albuquerque’nin dışında yer alan bir bölge de bu dedektörüyle yaklaşık 1 kilo ağırlığında, nikel ve demir karışımı bir göktaşı buldu. Bu göktaşının yaklaşık olarak 10 bin yıl önce dünyaya düştüğü sanılmaktadır.
5 – At Arabası Mezarı (Pembrokeshire, Galler, 2018)
Tabi bulunan her şeyin parasal değerinin yanında daha çok tarihsel öneme sahip olmaktadır. Bunun en güncel örneği 2018 yılında Mike Smith tarafından Galler’de bir tarlada yaptığı kazı sonucu, bölgede bilinen ilk demir çağı yerleşimini bulmasıyla oldu. M.S. 25 ile M.S.75 yılları arasında tarihlenen at iskeleti ve at arabası, bir mezar içerisinde yer almaktaydı.