Bir diğer adı da fiili hizmet zammı olan mesleki yıpranma payı, çalışanları yakından ilgilendiren konular arasındadır. Kamuoyunda yıpranma payı olarak bilinen fiili hizmet zammı nedir ? Bu yıpranma payından hangi meslek grupları yararlanabilir? Koşulları nelerdir? İşte, tüm merak edilen yönleriyle “ Mesleki Yıpranma Payı ”…
Mesleki Yıpranma Payı Nedir ?
Fiili hizmet süresi zammı ya da daha çok bilinen adı ile mesleki yıpranma payı, meslek gruplarının iş yükleri ve çalışma ortamlarına oranla belirlenen ve ağır ve yıpratıcı işlerde çalışanlara daha erken emeklilik hakkı tanıyan bir uygulama olarak ortaya çıkıyor. Bu anlamda yıpranma payı zor meslek gruplarında çalışanlara sunulan bir hak olarak, bu mesleklerde çalışanlara erken emekli olma imkanı sağlıyor.
Yıpranma Payı Hesaplama İşlemi Nasıl Yapılır?
Fiili hizmet süresi zammı ile normal çalışma süresi olarak kabul edilen 360 günün üzerine, riskli sektörde çalışan kişiye, kanunen bu sektöre tanınan artı süre kadar fazladan hizmet süresi ekleniyor. Örneğin demir ve çelik fabrikasında çalışan bir işçi 360 gün çalışmasına karşılık 90 gün fiili hizmet zammı alıyor. Yani 12 ay çalışan bir işçi 15 ay çalışmış sayılıyor ve bu sayede çalışanın prim gün sayısı artarken daha erken emekli olma imkanı da doğuyor.
Madenlerde yer altında çalışanlar için bu ek süre 180 güne kadar çıkıyor. Bu ek süre hem prim günlerine ekleniyor, hem de çalışanların emeklilik yaşından düşülüyor. Fiili hizmet süresi zammı uygulamasında yer altında çalışanlar dışında bir üst sınır bulunuyor. Buna göre madencilikte en az 5 yıl, diğer meslek gruplarındaysa en az 10 yıl çalışanlar erken emeklilik hakkına sahip oluyorlar.
Mesleki Yıpranma Payı Hangi Meslekleri Kapsıyor?
Torba yasa uyarınca kapsamı genişletilen yıpranma payı, ağır çalışma koşullarına sahip meslek mensuplarının daha erken emekli olabilme olanağı getiriyor.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu uyarınca belirlenen fiili hizmet süresi zammı ya da bir diğer ifade ile yıpranma payı kapsamındaki kişiler ise 45 ayrı meslek grubunda yer alıyor. Bu anlamda Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından tanınan haklara göre mesleki yıpranma payından yararlanan, erken emekli olabilecek bazı meslek kolları ve yıpranma süreleri ise;
Türk Silahlı Kuvvetleri bünyesinde görevli olan subay, yedek subay, astsubay, uzman jandarma, uzman erbaşlar ve sözleşmeli erbaş ve erler için her 360 güne karşılık 90 gün,Emniyet ve MİT mensupları için her 360 güne karşılık 90 günAsit üretimi yapan bir fabrikada çalışanlar için her 360 güne karşılık 90 ile 180 gün,Madenlerin yer altında çalışanları için her 360 güne karşılık 180 gün,Basın Kartı Yönetmeliği uyarınca çalışan gazeteciler için her 360 güne karşılık 90 gün,Cıva üretimi işlerinde çalışanlar için her 360 güne karşılık 90 gün,
Radyoaktif ve doğal – yapay radyoaktif madde ile çalışanlar için her 360 güne karşılık 90 gün,Demir ve çelik fabrikalarında çalışanlar için her 360 güne karşılık 90 gün,Kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlar için her 360 güne karşılık 60 – 90 gün,Cam fabrika ve atölyelerinde çalışanlar için her 360 güne karşılık 60 gün,Çimento fabrikalarında çalışanlar için her 360 güne karşılık 60 gün
Olarak öne çıkarken 2018 yılında çıkarılan ve 5510 sayılı Kanunun 40 inci maddesinin ikinci fıkrasında yer alan tabloya ekleme yapan torba yasa ile ceza ve infaz kurumu personeli ve sağlık çalışanlarına yönelik olarak da yıpranma hakkı tanınıyor. Bu kapsamda ceza ve infaz kurumu personeli de her 360 güne karşılık 90 gün fiili hizmet süresi zammı alıyor. Ayrıca bu kişiler için erken emeklilik müjdesi söz konusu!