Baronlar tarafından, çıkarlar doğrultusunda İngiliz kralına dayatılan Magna Carta Anlaşması, imzalandıktan yüzyıllar sonra bile bir demokrasi mücadelesine hizmet etti. İlk olarak İngiltere’de ortaya çıkan bu modern parlamentonun atası, hak mücadelelerinin de önünü açtı. Magna Carta Sözleşmesi yani bilinen diğer adıyla Magna Carta Libertatum, hukukun üstünlüğünün sağlandığı bir belge olarak önemini hala korumaktadır. İngiliz Kralı Yurtsuz John’un imzasının olduğu Büyük Ferman, insan hak ve özgürlüklerinin gelişmesinde önemli bir kilometre taşı olmuştur.
Magna Carta Anlaşması Nedir?
Magna Carta Anlaşması, 1215 senesinde imzalanan, Büyük Özgürlük Fermanı ya da Büyük Ferman olarak da bilinen bir belgedir. Bu belge, demokrasi mücadelesi için atılan ilk tohum olarak önemini günümüzde de hala korumaktadır. Magna Carta Antlaşması, İngiltere Kralı John tarafından imzalanmıştır.
Magna Carta Libertatum, İngiltere Kralı John’un yetkinliklerini, özgürlüklerini ilk kez kısıtlaması ve aynı zamanda derebeylere de bazı hakları tanımasından dolayı oldukça önemlidir. Kısacası; Büyük Ferman, demokrasinin ve anayasanın ilk adımları olarak kabul görmektedir. Bu önemli belgenin imzalanması süreci baronlar, papa ve kral arasında yaşanmıştır.
1215 Magna Carta Libertatum Sözleşmesi İmzalanması Süreci ve Sonrası
İngiltere’de 13.yüzyılda, Norman İstilası sonrası dönemini yaşıyordu. Britanya Adası’nda Normanların getirdiği feodal yapı, baronlar ile kral arasında yaşanacak bitmez bir mücadelenin nedeni oldu. 1210’lu yıllarda, Yurtsuz John’un oğlu olan Prens 2. Henry ile baronlar arasındaki büyük anlaşmazlık söz konusuydu. Üstelik bu dönemde, bu krallıkta vergilerin yüksek olmasından dolayı şikayetçi olan derebeyler de yer almaktaydı. Hatta bu derebeyler, yüksek vergi nedeniyle sık sık isyanlara kalkışmaktaydı.
Prens 2. Henry, Fransa’da bulunan Puvatiye ve Anjou baronlarıyla mücadele içerisindeydi. Ancak yaşana bu anlaşmazlık ve mücadele, 1214 yılında Fransa Kralı Philip’in topraklarını geri almasıyla son bulmuştu. Böylelikle Kral Yurtsuz John da daha ciddi bir sorunla akrşı karşıya kalmıştı. Lordlar, kralın sahip olduğu sonu olmayan imtiyazlarının kaldırılması talebindeydi. Ayrıca bu zamanda Kral Yurtsuz John, arasının bozuk olduğu Papa 2. Innocent ile savaş haindeydi.
1215 yılında da baronlar ile Yurtsuz John, Thames Nehri’nin kıyısında bulunan Runny Çayırlığı’nda bir araya geldi. Derebeylerin istekleri oldukça açıktı ve kral açıkça artık yasalara uymak zorundaydı. Soylular Meclisi’nin kararı olmadan Kral vergi artırımına gidemeyecekti. Serf olmayanların da artık mal ve can güvenliği yasal olarak güvence altına alınmıştı.
Kral Yurtsuz John ortadaki gerginliği azaltmak için Magna Carta Anlaşması yani Büyük Ferman altına imzasını attı. Ancak kral verdiği sözde durmadı ve iç savaşın çıkmasına neden oldu. 1216 yılında Kral hayatını kaybettiğinde de oğlu 3. Henry tahta çıktı.
Babasının ölümü üzerine tahta çıkan çocuk kral 3. Henry zamanında Magna Carta Anlaşması yeniden yayınlandı. Ancak kral 3. Henry aşırı harcamalarıyla ve müsriflikleri ile nam salmıştı. Ayrıca kral, vergi indirimine de sıcak bakmıyordu. Kısacası; sonsuz haklarından ve imtiyazlarından vazgeçmek istemeyen krala karşı olarak Leincester Baronu Normandiyalı Simon de Montfort, rahiplerden ve lordlardan oluşan bir meclisi topladı. Lewes Savaşı’nda yenilgi alan Kral 3. Henry, mecburen kanunlara uymak zorunda kaldı. Kral 3. Henry tahtın asıl sahibi olsa da Montfort, topladığı meclisin aracılığıyla fiilen krallığı yönetmeye başladı. 1265 yılında da Avam Kamarası ve lordların bileşimiyle ikili parlamento sistemini uygulamaya koydu. Yani artık ruhban sınıfının ve baronların oy sahibi olduğu Lordlar Kamarasına, kent delegelerinden bir araya gelen Avam Kamarası le şövalye temsilciler de eşlik ediyordu.
1272 yılında Kral 1. Edward tahta geçtiği zaman, parlamentonun temsil oranını artıracak olan uygulamalara başladı. Bu dönem, kralın iktidarını paylaştığı ve meşrutiyet kazandığı bir dönemde ve tarihin bu anlamdaki ilk örneğiydi. Halefi 2. Edward döneminde de parlamento, krala karşı sert yaptırımlar içerisine girdi. 1388 yılında da İngiltere Parlamentosu, kralın yetkinliklerini ve iktidarını minimuma indirecek uygulamaları devreye soktu.
Magna Carta Anlaşması Maddeleri
Magna Carta maddeleri arasında bazıları hala günümüzde geçerliliğini korumaktadır. 63 maddeden oluşan Magna Carta Sözleşmesi en önemli maddeleri şunlardır:
Hiç kimse sebepsiz olarak suçlanamaz, yargılanamaz, hapsedilemez, sürülemez ve malı elinden alınamazAdalet satılamaz, geciktirilemez ve hiçbir özgür vatandaş adaletten yoksun bırakılamazYasalar dışında asla hareket edilemez. Hiçbir vergi, baronlardan ve yüksek rütbedeki kilise adamlarından oluşan bir kurula danışılmadan zor kullanılarak ya da haiz yoluyla toplanamaz.
Magna Carta Anlaşması en önemli maddesi 39.maddesidir. Günümüzde geçerliliğini hala koruyan Magna Carta maddesi de bu maddedir. Ayrıca bu 39.madde, hukuk sisteminin temellerini de atacak bir madde olarak öne çıkmıştır. Magna Carta Antlaşması 39.maddesi şu şekildedir:
‘’Özgür hiçbir kişi başkaları tarafından ülke kanunlarına göre yargılanıp hüküm giydirilmediği sürece tutuklanmayacak, hapsedilmeyecek, mal varlığına el konulamayacak, kanun dışı ilan edilemeyecek, sürgün edilmeyecek ve her ne şartla olursa olsun zarara da uğratılmayacaktır.’’
Magna Carta Anlaşması Sonuçları
Magna Carta Anlaşması sonuçları oldukça önemlidir. Bu anlaşmanın en önemli sonucu; kralın sonsuz imtiyazlarının sınırlandırılmasıdır. Bu anlaşma sayesinde hem demokrasinin ilk adımları atılmıştır hem de parlamentonun tohumları ekilmiştir. Günümüzde dahi Magna Carta önemi büyüktür ve bu anlaşmanın diğer sonuçları ise şunlardır:
Derebeylikler, kral karşısında güç kazanmış hatta daha güçlü hale gelmiştirMagna Carta Anlaşması sayesinde İngiltere, parlamenter sisteme geçiş yapmıştırHalka özgürlükler verilmiştir ve bu kişisel hakları da beraberinde getirmiştirTarihin en önemli anlaşmalarından bir tanesi olarak tarihe adını yazdırmıştır
Magna Carta Antlaşması Kimler Arasında İmzalandı
Magna Carta Libertatum, 1215 senesinde Kral John, baronlar ve Papa 3. Innocentius arasında imzalanmıştır. Salisbury Katedrali’nde imzalanan bu belge sürecinde pek çok anlaşmazlıklar, savaşlar ve çatışmalar yaşanmıştır. Kralın aldığı yenilgi fırsat bilinmiş ve derebeyler tarafından bu Büyük Ferman krala imzalatılmıştır.
Magna Carta Önemi Nedir?
Magna Carta önemi; İngiliz Kralı John ile ondan sonra gelecek olan kralların yetkinliklerini kısıtladığı bir belge olmasıdır. Magna Carta Anlaşması, kralın kısıtlandığı ve hukukun üstünlüğünün ilk kez tanındığı bir sözleşmedir. Bu nedenle de İngiliz tarihinde oldukça önemlidir. Kralın sınırsız yetkinlikleri ile birlikte, Büyük Özgürlük Fermanı sayesinde kralın vergi koyma yetkisi de kısıtlanmıştır. Bu, Magna Carta’nın ekonomik önemi ve sonuçları arasında bulunmaktadır.
Oluşturulan yasaların üstünlüğü Magna Carta Sözleşmesi sayesinde kabul edilmiştir. Bu sözleşme sayesinde hiçbir özgür vatandaş adaletten yoksun bırakılmamıştır ve kimse kanıt olmadan suçlanamamış, yargılanamamıştır. Ayrıca kişilerin mal ve can güvenliği, Magna Carta Antlaşması sayesinde güvence altına alınmıştır.
Magna Carta Anayasa mıdır ?
Magna Carta Anlaşması, özgürlük kavramı üzerine yoğunlaşmış bir belgedir ve tarihin ilk anayasası olarak kabul görmektedir. Kral Yurtsuz John’un imzasını attığı bu belge, demokrasinin ilk adımı sayılmaktadır. 47 adet kopyası olan Büyük Özgürlük Fermanı içinden yalnızca dört tanesi günümüze kadar ulaşmıştır. Magna Carta Anlaşması’nın bir kopyası Sallisburg Katedrali’nde, iki kopyası British Museum’da, diğer son kopyası ise Lincoln Katedrali’nde bulunmaktadır.
Kent Tarih ve Kütüphane Merkezi (KHLC) arşivinde, bir defter içerisinde 2015 yılının Şubat ayında, Magna Carta Sözleşmesi’nin orijinal bir kopyasının bulunduğu açıklanmıştır. Magna Carta Projesi için çalışan araştırmacı Sophie Ambler, bulunan bu belgenin 1215 tarihinde yazıldığını ve belgenin, 13.yüzyılının 24. kopyası olduğunu açıklamıştır.