Lüsid rüya nedir? Kontrollü ve bilinçli rüya görerek rüyaları yönlendirebilmek mümkün mü?
Rüyaları kontrol edebilmek ve rüya esnasında kişinin kendisinin rüyada olduğu bilincinde olması son derece ilgi çekici bir tartışma alan olarak öne çıkıyor. Bu yazımızda bilinçli rüya ya da berrak rüya veya kontrollü rüya gibi tabirler ile de bilinen “Lüsid Rüya nedir” konusunu, merak edilen yönleriyle birlikte ele alacağız.
Lüsid Rüya Nedir?
En basit tanımı ile lüsid rüya nedir; rüya gören kişinin, rüyada olduğunu bilinçli bir şekilde fark etmesi halidir. Hatta kimi zaman bu farkındalık durumu rüyanın kısmen ya da tamamen kontrol edilebilmesine de imkan tanır.
Rüya görme esnasında beynin parietal lobta bulunan precuneus ve dorsal lateral prefrontal korteks kısımlarının etkinliğinin azaldığı günümüz bilimsel çalışmaları ile kanıtlanmıştır. Bu sayılan bölgelerin etkinliğinin sona ermesi de görülen rüyaların unutulmasına neden olur.
Bazı insanlar ise uykuya daldıkları esnada da bilinçlerinin bazı yönlerini, rüya sırasında uyandırarak, rüyaları sırasında farkındalık durumuna ulaşabilirler. Hatta daha ileri aşamalarda rüyaların kısmen ya da tamamen kontrolünü ele almakta bu kişiler yönünden mümkün olabilir. Lüsid rüya denilen bu hal, adeta uyku hali ile bilinç durumunun bir karışımı olarak tanımlanabilir.
Şunu da belirtelim ki, lüsid rüya görmek için özel yeteneklere sahip olmak gerekli değildir. Yapılan çalışmalara göre neredeyse insanların yarısının, yaşamlarından en az bir defa lüsid rüya gördükleri çıkarımına ulaşılmıştır.
Lüsid Rüya Nasıl Görülür?
Uyku esnasında beyin etkinliğinde ve bilinçte değişim başlar. Uyku derinleştikçe sinirsel etkinlik azalırken, beyin bölgeleri arasındaki bağlantılar da zayıflar. Bu sayede dış duyular kapanır ve farkındalık da çok düşük seviyelere kadar iner. Uyku sırasında rüyaların görüldüğü evreye REM uykusu adı verilir ve bu dönem uykunun yaklaşık üçte birini kapsar.
Peki, uykuda olan kişi nasıl vücudunun rüyada olduğunu fark ediyor ve lüsid rüya görebiliyor? Uyanık halde iken insanlar bulundukları yeri, parietal lobta yer alan precuneus bölgesi sayesinde tespit ederler. REM uykusu esnasında ise precuneus etkin durumda değildir. Yapılan çalışmalar neticesi, lüsid rüya esnasında gerçek olmayan uzuvların gerçekmiş gibi algılandığı ortaya çıkmıştır. Yani vücudu görme yerine onu hissetme durumu meydana gelir. Bu anlamda, kişi lüsid rüya sırasında rüya bilinci ile uyanık haldeki bilincin karışımı bir halde bulunur.
Sinirbilimciler Martin Dresler ve Ursula Voss’un çalışmalarına göre, lüsid rüya sırasında beyin faaliyetleri temelde REM uykusu özelliklerini gösterse de, normal rüya görülen zamandan da uyanık olunan zamandan da farklıdır. Lüsid uyku görme esnasında, rüyada fiziksel vücudun farkında olunmasına engel olan precuneus ve dorsolateral prefrontal korteks etkinliğin bulunmaması durumunun tersine döndüğü ve kontrollü (lüsid) rüya görenlerin beyinlerinde bu bölgelerin REM uykusunda tekrar etkin hale geldiği saptanmıştır. Lüsid rüya görme konusunda daha eğilimli kişilerin beyinlerinin kortikal bağlantılarının da normalden fazla olduğu gözlenmiştir.
Lüsid Rüya Esnasında Duyguların Kontrolü Mümkün mü? İstenildiği Zaman Lüsid Rüya Görülebilir mi?
Lüsid rüyanın diğer bir özelliği de, rüyayı gören kişinin uyanıkken olduğu gibi mantıklı düşünebilme yeteneğine sahip olması durumudur. Yani lüsid rüyayı kontrol edebilen kişiler, duygularını da düzenleme yeteneğine sahiptir.
Lüsid rüya, aslında uyku sırasında meydana çıkabilecek anormal deneyimlerden (örneğin halk arasında karabasan olarak bilinen uyku felci gibi) biridir. İstenildiği zaman lüsid rüya görebilmek içinde bu anomalinin istenildiği zaman tetiklenebilmesi gereklidir.
Lüsid rüyanın istenildiği zaman tetiklenerek görülebileceğine ilişkin bazı insanlar tarafından kısıtlı olarak ileri sürülen kanıtlar bulunsa da, istedikleri zaman lüsid rüya başlatabilenlerin bunu doğuştan gelen bir özellik nedeniyle mi, yoksa sonradan geliştirilmiş bir yetenek sayesinde mi yaptıkları konusu net değildir. Bu nedenle şu an için, lüsid rüyanın isteğe bağlı olarak başlatılabileceği iddiası tartışmalı ve şaibelidir.