Lale Devri nedir ve bu dönem nasıl başlamıştır sorularının cevabını hemen verelim. Lale Devri Osmanlı tarihinde en çok konuşulan, tartışmalara konu olan ve merak edilen dönemlerden biridir.
Peki, bu dönem nasıl başlamıştır? Dönemin Padişahı ve Sadrazamı Kimdir? Lale devri ıslahatları (yenilikleri) nelerdir? Zevk ve sefa devri olarak bilinen Lale Devri ne zaman ve nasıl sona ermiştir? İşte tüm merak edilenleriyle “Lale Devri”….
Lale Devri Nedir? Lale Devri İsmi Nereden Gelir?
Lale Devri nedir sorusuna daha yakından bakalım şimdi. Lale Devri adı verilen dönem Osmanlı Devleti’nin 1718 yılında Avusturya ile imzaladığı Pasarofça Antlaşması ile başlayan ve daha sonra 1730 yılında gerçekleşen Patrona Halil İsyanı ile son bulan dönemdir. Bu dönemde devletin başında padişah olarak III. Ahmet ve sadrazam olarak da Nevşehirli Damat İbrahim Paşa bulunmuştur.
Osmanlı’da zevk, sefa, yenilik, eğlence, barış ve sivilleşme dönemi olarak bilinen bu döneme “Lale Devri” ismi ise çok sonraları verilmiştir. Yapılan Pasarofça Antlaşması ile başlayan barış döneminde başta Boğaziçi ve Haliç olmak üzere son derece yaygın bir şekilde lale yetiştirilen bu dönem için, Lale Devri tabiri ilk kez Yahya Kemal Beyatlı tarafından kullanılmıştır. Ünlü Tarihçi Ahmed Refik Altınay’da bu tabiri 1913 yılında İkdam gazetesinde yayınlanan makalesinde ve iki yıl sonra basılan kitabında kullanmış, daha sonra bu tabir Osmanlı Devleti’nin 1718 ile 1730 yılları arasındaki sefa, yenilik ve eğlence dönemini tanımlamak adına yaygın olarak kullanılmıştır. Bu tabir yani Lale Devri artık Osmanlı Tarihi literatüründe yer almaktadır.
Lale Devri, on iki yıl boyunca sürmüştür. Bu süre boyunca eğlence ve yenilikler Saray ve çevresinde etkin ve hakim olmuştur. Yine bu dönemde Batı kültürü ile ilişkiler daha fazla gelişmiş ve bazı yenilik hareketleri başlamıştır. Avrupa medeniyeti ile olan kültürel etkileşim bu dönem boyunca artmıştır.
1- Lale Devri Nedir? Lale Devri Padişahı Kimdir? Sadrazamı Hangi Paşadır?
Lale devri boyunca Osmanlı Tahtında Padişah III. Ahmet oturmuştur. 1673 yılında dünyaya gelen Sultan III. Ahmet’in, babası Sultan IV. Mehmet ve annesi de Emetullah Rabia Gülnuş Sultan’dır. 1703 yılında Osmanlı tahtına oturan Sultan III. Ahmet, son derece iyi bir tahsil görmüş ve devrinin ünlü hocalarından dersler görmüştür. Lale devri süresince de padişahlık yapan III. Ahmet aynı zamanda iyi bir hattat ve şairdir. Musikiye ilgi duymuştur. Şiirlerini “Necib” mahlası ile yazmıştır.
Dönemin sadrazamı ise Sultan III. Ahmet ile çok iyi anlaşan ve adı Lale devri ile özdeşleşen Nevşehirli Damat İbrahim Paşa’dır.
2- Lale Devri Islahatları Nelerdir?
Lale Devri, Osmanlı devletinde eğlence ve sefa dönemi olması yanında barış içinde geçen, bazı yeniliklerin yapıldığı bir dönemdir. Lale Devrinin başlıca ıslahatları yani yenilikleri ise şunlar olarak sayılabilir;
İlk defa bu dönemde Avrupa’da geçici olarak elçilikler açılmıştır,Sait Efendi ve İbrahim Müteferrika tarafından ilk özel matbaa İstanbul’da kurulmuştur,Bu dönemde kütüphaneler açılmıştır, İstanbul’da bahçeler, saraylar, köşkler ve çeşmeler yapılmıştır,İlk defa bu dönemde çiçek aşısı kullanılmıştır,Bu dönemde askeri alanda ise yenilikler yapılmamıştır,
Yalova’da kağıt fabrikası açılmıştır,İstanbul’da kumaş fabrikası ve çini atölyesi kurulmuştur,Bu dönemde Avrupa mimarisi ( Barok ve Rokoko Mimari) etkili olmuştur,Mimarlık, minyatür ve resim sanatları gelişmiştir,Humbaracı ve lağımcı ocaklarında bazı ıslahatlar yapılmış, Yeniçerilerden oluşturulan “Tulumbacılar” adı verilen itfaiye ocağı kurulmuştur,Bu dönemde Batı ve Doğu Kültürlerine ait başlıca eserlerin tercümesi yapılmıştır.
3- Patrona Halil İsyanı ve Lale Devrinin Sonu
Osmanlı matbaa ile ilk defa Lale devrinde tanışmış ise de basım maliyetlerinin yüksek olması gibi sebepler ile beklenen etki doğmamıştır. Matbaa, her ne kadar Lale devrinin en önemli yeniliği olsa da hattatların işsiz kalmasına sebep olmuştur.
Lale devri, Patrona Halil isyanı ile son bulmuştur. Bu isyanın nedeni halkın sıkıntı içinde olmasına karşın devlet erkanının sefa ve lüks içinde yaşadığı kanaatidir. Bu isyan sonrası, bu dönemde yaptırılan köşkler, konaklar ve saraylar yıkılmıştır.
İsyana liderlik yapan Arnavut asıllı bir yeniçeri olan ve aynı zamanda Beyazıt Hamamında tellalık yapan Patrona Halil önderliğinde, Lale devri son bulmuştur. Nevşehirli Damat İbrahim Paşa, bu isyan sonrası idam edilmiş, Padişah III. Ahmet tahttan indirilmiş ve yerine I. Mahmud tahta çıkarılmıştır.
4- Bonus! Lale Devri Belgeseli İzlemek İster misiniz?
Lale Devri belgeseli izlemek isteyeceğinizi düşündük. Bu tarz içerikleri beğeniyorsanız ve divan edebiyatına ilginiz varsa dönemin divan edebiyatı tarihi ve eserleri de mutlaka ilginizi çekebilir…