Koronavirüs salgınından en çok etkilenen Türk dili oldu. Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu koronavirüs ile ilgili bir lügatçe hazırladı. Dünyada etkisi hala süren Covid-19 salgını hayatı durdurdu, insanları evine kapadı ve hala salgının ne zaman biteceği ise bilinmiyor. Bitse dahi geride sosyal, siyasi, ekonomik ve psikolojik tahribatlar bırakacağı ve hiçbir şeyinde eskisi gibi olmayacağı da çok net bir şekilde görünüyor.
Daha önce yaşantımızda kullanılmayan kelimeler, böyle zamanlarda sık, yaygın ve viral bir şekilde kullanılır hale geliyor. 21 yıl öncesinde yaşanan büyük depremde de olduğu gibi televizyon ekranlarında uzmanlar yabancı olduğumuz kelimeleri kullanmaktalar.
Büyük depremlerin olduğu zamanlara gittiğimizde fay zonu, deprem büyüklüğü, depremin öncüsü, yanal atılım ve artçı depremler gibi kelimelerin sıkça kullanıldığını pek çoğumuz hatırlarız. Aynı durumu günümüzde ise tıp profesörlerinin ya da uzmanların koronavirüs ile ilgili tıp terimlerini kullandıkları zamanda yaşıyoruz.
Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Politikaları Kurulu geçtiğimiz nisan ayı içerisinde yaptığı bir açıklama ile
“yeni tip koronavirüs (Covid-19) nedeniyle kullanımı artan bazı kelimelerin Türkçe karşılıkları”
üzerine bir lügatçe hazırladı.
Kurul tarafından yapılan açıklamaya göre;
“pandemi yerine salgın, bulaş yerine bulaşı, peak yerine zirve, entübe yerine solunum, droplet yerine damlacık, immün yerine bağışıklık, pnömoni yerine zatürre, filyasyon yerine türevi, türevse!” kelimeleri kullanılmak üzere önerildi.
Koronavirüs Lügatçesi!
Aşağıdaki koronavirüs lügatçesi ile şimdi yabancı kelimelerin anlamlarını öğrenelim mi? İşte koronavirüs terimleri ve anlamları:
Karantina Nedir?
Karantina, herhangi bir bulaşıcı hastalığa karşı önlem almak amacıyla uygulanan izolasyon yöntemidir. Karantina bir başka anlatımla, hastalık taşıyan kişiler olması halinde, kişilerin ya da hastalığın olduğu yerleşim yerinin dışarı ile bağlantısının belirli bir süre boyunca kesilmesi halidir. Salgın durumlarında çok eski yıllardan bu yana uygulanan en etkili yöntemdir.
Ventilatör Nedir?
Suni solunum cihazı anlamına gelmektedir. Nefes alma sorunu yaşayan hastalara nefes alabilmelerini sağlayan bir makinedir.
Epidemi Ne Demektir?
Ortaya çıkan bulaşıcı bir hastalık olduğunda, bu hastalığın aynı bölgede bulunan insanlara hızlı bir şekilde yayılması durumudur.
Endemi Nedir?
Enfeksiyon hastalıklarından herhangi birine belli bir bölgede sürekli rastlanması halidir. Buna endemik denilmektedir. Tropikal bölgelerde yaşanan sıtma buna verilebilecek en iyi örnektir.
Pandemi Ne Demektir?
Bulaşıcı olan bir hastalığın dünya genelinde birden fazla bölgeyi ya da ülkeyi etkisi altına alarak küresel boyuta ulaşmasına pandemi denilmektedir. Buna örnek olarak 1918 yılında yaşanan İnfluenza pandemisi verilebilir.
Bulaş Nedir?
Koronavirüs döneminde sıkça kullanılan bir başka kelime ise bulaş. Bulaş, bir hastalığın bir kişiden başka kişiye bulaşması anlamına gelmektedir.
Sosyal Mesafe Ne Demektir?
Bulaşıcı hastalıklar olması halinde güncel hayatta herhangi bir kişi ile araya mesafe koymak sosyal mesafe anlamını taşımaktadır. Salgın hastalıklarda kişiler arası belli bir mesafe konularak tedbir alınması durumdur. Korona günlerinde sıkça kullanılmaktadır.
Viral Ne Anlama Gelmektedir?
Viral, herhangi bir virüs nedeniyle oluşan ve yayılan enfeksiyonlar için kullanılan bir terimdir. Ayrıca her ne kadar virüsler için kullanılan bir kelime olsa da herhangi bir medyanın kısa bir zaman içerisinde kontrolsüz bir şekilde hızla yayılmasında da bu kelime kullanılmaktadır.
Semptomatik ve Asemptomatik Kelimeleri Ne Demektir?
Bir virüse yakalandıktan sonraki kuluçka dönemin ardından hastalığın belirtilerinin ortaya çıkma durmuna semptomatik denilmektedir. Virüsle temas edildikten sonra hastalığın taşıyıcısı olmak ve bununla birlikte belirti göstermeyen durumla ise Asemptomatik anlamı taşımaktadır.
Algoritma Nedir?
Bir sorunla baş edebilmek için izlenilen yol ya da yöntem demektir. Örneğin Türkiye, koronavirüs tedavisinde hastalara ilaç tedavisi uygularken kendi algoritmasını geliştirdi.
Filyasyon Ne Demektir?
Yine daha önceleri duymadığımız ve yabancı olduğumuz bir kelime, filyasyon. Filyasyon, hastalığın kaynağını bulmak için yapılan araştırmaya verilen isimdir.
Entübasyon Nedir?
Koronavirüs hastalığına yakalanan kişilerin hastalığı en ağır geçirdikleri evre demektir. Yani akciğerlerin virüs nedeniyle yeterince işlemez durumda olması halidir.
Böyle bir durumda hasta nefes alamaz hale gelir ve hastanın nefes alabilmesi için ventilatör desteği uygulanır. Ventilatör desteği sırasında ağızdan veya burundan nefes borusuna tüpün takılması işlemine verilen ad, entübasyondur. Yoğun bakım şartlarında uygulanmaktadır.