Deprem nasıl oluşur diye oldukça merak ediliyor. Bilindiği üzere gezegenimiz dünya aslında göründüğü kadar sağlam bir kaya kütlesi olma özelliğini taşımıyor. Çünkü sürekli olarak kaynayan, çalkalanan, yer değiştiren, kayan ve batan oldukça sıcak bir magmanın üzerinde yer alan kırılgan ve ince bir kabuğun üzerinde hayat sürüyoruz. Bu özellikler de aslında deprem nasıl oluşur sorusunun cevabını bizlere veriyor.
Levha Hareketleriyle Deprem Nasıl Oluşur
Litosfer adı verilen yaşadığımız kırılgan ve ince kabuk üzerinde tektonik levha bulunuyor ve bu levha irili ufaklı on beş parçaya ayrılmış bir durumda. Gezegenimiz dünyanın mantosunda yer alan erimiş ve derin denizlerde, magmayı dışa doğru ve yukarıya itmekte olan dev konveksiyon akımları meydana geliyor. Böylelikle deprem nasıl oluşur sorusunun yanıtı yavaş yavaş oluşmaya başlıyor.
Üzerinde bulunduğumuz tektonik levhalar, dev konveksiyon akımlarının üzerinde yüzüyor ve birbirleriyle yer kapmak adına adeta itişiyor, sürtünüyor. Sonuç olarak yaşanan bu levha hareketleri nedeniyle ortaya sıradağlar, volkanik adalar ve derin okyanus geçitleri çıkıyor.
Deprem nasıl oluşur diye merak ediyorsanız, kıta büyüklüğünde olan iki devasa kaya parçasını hayal edin ve bu iki kaya parçasının birbiri ile itiştiğini, birbirinin üzerinden ya da altından geçmeye çalıştığını gözünüzde canlandırın. Yaşanan bu olay sırasında, levhaların pürüzlü kenarları sıkışma yapıyor ve fay hattı adı verilen çatlaklar boyunca oldukça fazla miktarda potansiyel enerjiyi topluyor. İşte tam bu noktada deprem nasıl oluşur sorusunun cevabı verilebiliyor. Çünkü bu olayların nihayetinde kaya parçası, hareket ediyor ve o zaman da levhalar, fay hattı boyunca şiddetli bir biçimde kayma yaşıyor. Daha önceden depolanmış olan megatonlarca büyüklükteki enerji, sismik dalga şeklinde açığa çıkıyor; deprem meydana geliyor.
Deprem Nasıl Oluşur
Deprem yerkabuğunda fay hattı adı verilen çatlaklar boyunca, oldukça fazla miktarda potansiyel enerjinin kırılarak boşalması sonucu meydana gelir.
Cisim Dalgaları ve Yüzey Dalgaları
Bahsettiğimiz sismik dalga, yüzeyden yüzlerce, onlarca kilometre altında yer alan kırılma noktasından başlayarak dışa doğru yayılım gösteriyor. Yüksek frekanslı olan cisim dalgaları, kaya ve sıvıların içinden hızlı bir şekilde geçerek zarar veriyor ancak bu zarar oldukça az. Asıl zararı büyük olan ve yıkım yaşanmasına sebebiyet veren dalgalar; yüzey dalgaları olarak biliniyor. Çünkü yüzey dalgaları, yerkabuğunu adeta bir kâğıtmışçasına büküyor ve yırtıyor.
Jeologlar tarafından, oldukça hassas özellikte olan sismograflardan elde edilen verilere göre bir yılda yaklaşık olarak 300.000 deprem olduğu düşünülüyor. Fakat yaşanan bu depremlerden yalnızca 100 tanesi, büyük ses getiren yıkıcı bir deprem özelliği taşıyor. Aynı zamanda depremler, dünya üzerinden en ölümcül olan jeolojik olaylar arasında bulunuyor. Bu nedenle de insanlar, deprem nasıl oluşur diye merak ediyor.
Depremi Neleri Tetikliyor?
Yaşanan denizaltı depremleri ise bir uçaktan daha hızlı hareket etme özelliği olan tsunamileri de tetikleyebiliyor. Deprem sadece tsunamiye değil aynı zamanda şiddetli çığlara ve de toprak kaymalarına da sebebiyet verebiliyor. Hatta bazı bölgelerin suya doygun olan ve gevşek toprakları, deprem nedeniyle sıvılaşarak binaların ve evlerin temellerinin batmasına da neden olabiliyor. Bu nedenle de genel olarak bu toprak yapısına sahip yoksul ülkelerde orta şiddetteki depremler bile kötü inşa edilmiş olan binaların yıkılmasına neden olabiliyor.
Yaşanan En Büyük ve En Kötü Depremler
Gezegenimiz dünyada her yıl yüzbinlerce deprem oluyor. Ancak bu depremlerin her biri yıkıcı bir özellik taşımıyor. Özellikle de ülkemizde sık sık depremler yaşandığı için deprem nasıl oluşur sorusunun cevabı da merak ediliyor. Deprem nasıl olur sorusunun yanıtından sonra genel olarak insanlar, gerçekleşmiş en yıkıcı özellikteki depremleri de merak ediyor. İşte en kötü ve en yıkıcı depremler…
1- Sumatra Andaman Depremi
Sumatra Andaman depremi, bu zamana kadar gerçekleşmiş en uzun süren deprem olarak biliniyor. 2004 yılında, Hint Okyanusu’ndaki ölümcül özellik taşıyan tsunamiyi de tetikleyen bu deprem, yaklaşık olarak on dakika sürmüştü. Bu süre, bir deprem için oldukça ama oldukça uzun bir süre.
2- Valdivia Depremi
Valdivia depremi, bu zamana kadar gerçekleşmiş en büyük deprem olarak biliniyor. 1960 yılında, Güney Şili kıyılarında etkili olan bu deprem tam olarak 9,5 büyüklüğündeydi. Bu depremin yarattığı yıkım ve ölüm; Filipinler, Hawaii ve Japonya’ya kadar uzanmıştı.
3- Şensi Depremi
Şensi depremi, bu zamana kadar en çok can kaybı yaşanan deprem olarak biliniyor. 1556 yılında yaşanan bu deprem, Çin’in Şensi şehrinde yaşandı ve büyüklüğü 8.3 idi. Yirmi metrelik yarıkların açılmasına neden olan Şensi depremi, heyelanları da tetikledi ve bu sebeple 500 kilometrelik genişlikte yer alan alanları da harap etti. 830 bin kişi bu deprem nedeniyle hayatını kaybetti.
Yaşanan En Büyük Depremler hangileridir ?
Sumatra Andaman depremi, Valdivia depremi, Şensi depremidir