Geçmişten günümüze değin özellikle psikoloji alanında başta olmak üzere çeşitli bilim dalları tarafından insanın düşünme becerileri üzerine araştırma yapılmıştır.
Yapılan bu araştırmalar neticesinde görülüyor ki sebeplerin ne olduğu fark etmeksizin yaygın bir ‘negatif düşünme şekli’ ortaya çıkıyor.
Bahsedilen bu negatif düşünme şekilleri, hayatımızın istediği gibi gitmesine engel olur. Öyle ki farkında olarak ya da olmayarak bu düşünce şekillerine sahipken aynı zamanda dert yandığımızda olur.
Özellikle ADDT ve BDT temelli psikolojik kuramlarla insanın düşünce şekli üzerine araştırmalar yoğunlaşmıştır. Bahsedeceğimiz bu düşünme şekilleri adına eğer ayrıntılı araştırma yapmak isterseniz bu kuramlara bakabilirsiniz.
Peki sürekli var olup karamsarlığın sebebi olarak gösterilen ve tüm yaşamı etkileyen negatif düşünme şekilleri neler?
Ya Hep Ya Hiççilik / Ya Var Ya Yok Düşüncesi
Hayat olumlu ve olumsuz taraflardan oluştuğu kadar üçüncü bir seçenek de ortaya çıkar. Bu üçüncü seçenek de arada kalan gri kısımdır.
Fakat kimi insanlar yaşamını sadece beyaz-siyah üzerine kurgular. Yani onlar ‘çok iyi’ olarak tanımladığı olaylar gerçekleşmediği müddetçe hep siyah ve olumsuz düşünceye kapılırlar.
Bu kadar keskin sınırlara sahip olmak tahmin edersiniz ki doğru değildir. Yaşam aynı zamanda grilerden de ibarettir ve bazen sadece griye odaklanmak bile gerekebilir.
Olumsuzluğun Devamlılığı
İnsanların çok sık kapıldığı negatif düşüncelerden birisi de bir şey de kötü olmanın devamını getireceği yönündedir. Nasıl mı?
Örneğin bir işe girdiniz ve kendinizce başarısız oldunuz. Artık bu işe dair herhangi bir olayda ‘başarısızım’ ya da ‘asla yapamam, olmaz’ gibi olumsuzlukları devam ettirirseniz hataya düşersiniz.
Olumsuz durumlar elbette gerçekleşebilir fakat bu her şeyi kötü yapacağınız anlamına gelmez.
Polyannacılık
Polyannacı insanların hayatlarındaki olumsuz olaylara bile sürekli olumlu baktığı görülebilir. Bu düşünce nasıl negatif düşünce biçimi olur diye sorabilirsiniz fakat…
Sürekli olaylara negatif yönüyle bakmadığınızda gerçekçi bakış açınızı kaybedersiniz. En olumsuz olay bile algınız yüzünden olumluymuş gibi algılanır.
Halbuki yaşamın sizden beklediği ve sağlıklı olan gerektiği zaman olumlu gerektiği zaman olumsuz olarak hissedebilmektir.
Aceleci Çıkarımlar Yapmak
Yaşamı olumsuz etkileyen ve negatif düşünme biçimleri arasında çok hızlı çıkarımlarda bulunmak yer alıyor. Yaşanılan olaylara karşı hiç beklemeden, önünü ardını düşünmeden yorum yapmak sizi olumsuz etkiler.
Bu yüzden bir olayla karşılaştığınızda önce biraz bekleyerek ‘Neden oldu?’ ‘Sebebi ne olabilir, başka nasıl davranabilirdi?’ gibi olası sorulara cevap arayarak ilerlemelisiniz.
Yoksa karşılaştığınız ilk olaya karşı yargısız infaz yapmanızdan ötürü sürekli suçlayıcı bir etkiye sahip olabilirsiniz.
Felaketleştirme
BDT tarafından sürekli ele alınan yanlış düşünme becerileri arasında felaketleştirme bulunuyor. Bu düşünme biçimi özellikle Türkler arasında çok yaygın.
Kısaca şöyle özetlenebilir; bir olay karşısında olayın sebebini alakasız farklı olaylara bağlamaktır. Bununla birlikte sürekli ‘ben biliyordum’ gibi davranmak bulunuyor.
Örneğin kişi ‘Sevgilimden ayrılırsam bu benim felaketim olur’ diye düşünüp ayrılık sonrası oluşan alakasız bir olumsuz olayı ayrılığa bağlarsa bu düşünceye sahiptir.
‘-Malı, -Meli’ Keskin Düşünceler
Kuralcı ve kendinin en doğrusu olduğunu düşünenlerin en çok başvurduğu negatif düşünce şekilleridir. Bu düşüncedeki insanların hayatı çoğu zaman keskin kurallarla çevrilidir.
Örneğin ‘Mutlu olmak için sevgilim/eşim olmalı’ gibi düşünceye sahip olup hayatında birisi yoksa sürekli mutsuz davranmak buraya bir örnektir.