İyi hal değerlendirmesi, Yargı Reformu Strateji Belgesi hedefleri kapsamındadır. Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu’nca 14 Nisan 2020 tarihinde kabul edilen 5275 sayılı Kanun da yer alan ‘hükümlülerin iyi hal düzenlemelerine’ ilişkin hükümler 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanacak.
Bu kapsamda 5275 sayılı Kanun’un 89. maddesine istinaden düzenlenen “Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmelik” ise Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Söz konusu Yönetmelik ile ilk defa, ‘iyi hallilik’ tanımı yapılarak, iyi halin belirlenmesine ve tespitine dair usul ve esaslar ayrıntılı şekilde tespit edildi.
İyi Hal Nedir?
Yeni yayınlanan Yönetmelikte bulunan tanımlar kısmında, iyi hal;
“Hükümlü hakkında ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığına ilişkin olarak yapılacak işlemlerde; katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, aldığı ödüller ve disiplin cezaları dikkate alınmak suretiyle idare ve gözlem kurulunca yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmeyi ifade eder”
Şeklinde tanımlandı.
İdare ve Gözlem Kurulu Değerlendirmeleri
Hükümlülerin, iyi hal değerlendirmelerine dair yeni düzenlemeleri içeren hükümler 1 Ocak itibari ile uygulanmaya başlanacak. Yeni yıl ile birlikte artık hükümlülerin iyi hallerinin tespiti için 6 ayda bir idare ve gözlem kurulu tarafından değerlendirme yapılacak.
Yeni dönemin başlangıcı ile beraber hükümlüler, toplum ile bütünleşmeye hazır olup olmadıkları, tekrar suç işleme riskleri ile mağdura ya da başkalarına zarar verme risklerinin düşük olup olmadığı konularında ‘İdare ve Gözlem Kurulu’ tarafından iyi halin tespitine esas olmak amacıyla en geç 6 ayda bir kez değerlendirmeye tabi tutulacaklar.
https://www.youtube.com/watch?v=ROCtjSXcXa8
Ayrıca hükümlülerin, açık ceza infaz kurumlarına ayrılmalarına, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezalarını infaz etmelerine ve ceza infaz kurumlarından doğrudan koşullu salıverilmelerine dair son değerlendirme öncesinde de idare ve gözlem tarafından yapılacak değerlendirme esas alınacak. Yapılacak bu değerlendirme neticesinde ancak iyi halli olduklarına karar verilen hükümlüler açık ceza infaz kurumlarına ya da denetimli serbestliğe ayrılabilecekler veya koşullu olarak salıverilecekler.
İdare ve Gözlem Kurulunun Yapısı
Yapılan yeni düzenlemeler kapsamında, iyi hal değerlendirmesi yapacak olan idare ve gözlem kurulunun yapısında da ayrıca değişikliğe gidildi. Bu değişikliğe göre,
Toplam on yıl ve daha çok hapis cezasına mahkûm olanlar ile birlikte,Yine Cterör suçları, örgüt kurmak ve yönetmekÖrgüte üye olmak suçlarıÖrgüt faaliyeti kapsamında işlenen suçlar,Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,Kasten öldürme suçlarıUyuşturucu ya da uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarından mahkûm olanlar
Yönünden yapılacak açık ceza infaz kurumlarına ayrılmaya, denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezanın infazına ve de koşullu salıverilmeye dair değerlendirmelerde idare ve gözlem kuruluna Cumhuriyet başsavcısı ya da belirleyeceği bir Cumhuriyet savcısı başkanlık edecek.
İdare ve Gözlem Kuruluna ayrıca Cumhuriyet başsavcısı tarafından tespit edilen bir izleme kurulu üyesi ile beraber Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler ve Sağlık Bakanlıklarından psikiyatri uzmanı, adli tıp uzmanı, hekim, psikolog, pedagog, sosyal çalışmacı, çocuk gelişimcisi, rehberlik uzmanı, psikolojik danışman ve öğretmen gibi görevlilerin de bulunduğu uzmanlar katılacak.
İyi Hal Değerlendirmesi Nasıl Yapılacak?
https://www.youtube.com/watch?v=anwFaHUdL5g
Yeni düzenlemeler ile hükümlüler, ceza infaz kurumlarında yer aldıkları tüm aşamalarda, kurumun düzeni ve güvenliği amacı ile konulmuş kurallara uygun davranıp davranmadıkları, sahip oldukları haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadıkları, tabi oldukları yükümlülüklerini eksiksiz şekilde yerine getirip getirmedikleri, uygulanan iyileştirme programları uyarınca bir gelişim gösterip göstermedikleri hususlarında değerlendirmeye tabi tutulacaklar.
Yapılacak bu değerlendirmelerde ayrıca hükümlülerin katıldıkları;
İyileştirme ve eğitim-öğretim programlarıSosyal-kültürel-sportif faaliyetleri,Kültür ve sanat programları,Aldıkları sertifikalar,Kitap okuma alışkanlıkları,Kurum sosyal ilişkileri,İşledikleri suçlardan dolayı duydukları pişmanlıkları,Kurallara uyumları ve almış oldukları disiplin cezaları da dikkate alınacak.
Yeni dönemde, iyi hal değerlendirme sistem ve çalışmalarında iyileştirme ve ıslah etme konularına ağırlık verilecek. Hükümlüler de infazın temel amacı olan iyileştirme ve topluma kazandırma çalışmaları neticesinde gösterdikleri gelişimleri göz önüne alınarak değerlendirilecekler. Uygulanan psiko-sosyal yardım ve destek programları ile eğitim ve öğretimlerin sonunda hükümlülerin gösterdikleri gelişimler de puanlanacak. Yine hükümlülerin risk durumlarının tespitinde de bu puanlamalar kullanılacak.