Ülkemizde çalışan milyonlarca işçiyi yakından ilgilendiren konular arasında yer alan iş kazası nedir ? Unsurları nelerdir ? İş kazası durumunda ne yapılmalıdır? İşte bu önemli konuda bilinmesi gerekenleri yazımızda sizler için bir araya topladık…
İş Kazası Nedir ?
İş Kazası , 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ’nun “Tanımlar” başlıklı 3. maddesinin g bendinde
“İşyerinde veya işin yürütümü nedeniyle meydana gelen, ölüme sebebiyet veren veya vücut bütünlüğünü ruhen ya da bedenen engelli hâle getiren olay”
şeklinde tanımlanmıştır.
Yine 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 13. maddesi de iş kazasını tanımlamıştır. Bu madde kapsamında iş kazası;
“a) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,b) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle sigortalı kendi adına ve hesabına bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,c) Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,d) Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamındaki emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,e) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hâle getiren olay”
olarak tanımlanmıştır.
Bu tanımlar kapsamında iş kazası , bir iş yerinde ya da işin yürütülmesi esnasında gerçekleşen ve ölüme ya da ruhen veya bedenen engelli hale gelmeye neden olan olay olarak açıklanabilir.
1 – İş Kazasının Unsurları Nelerdir?
Meydana gelen bir olayın iş kazası kapsamında değerlendirilebilmesi için bazı unsurların bir arada gerçekleşmesi gerekir. Bu anlamda bir iş kazasının unsurları;
Kazaya uğrayan çalışanın sigortalı olması,Bu kaza nedeni ile çalışanın kazadan hemen ya da sonradan ruhen veya bedenen bir zarara uğraması,Çalışanın, 5510 sayılı yasanın 13. maddesi a, b, c, d ve e bentlerinden biri kapsamında kazaya maruz kalması,Netice ile kaza arasında illiyet bağının bulunması olarak sayılabilir.
2 – İş Kazasının Bildirimi ve İşverenin Sorumluluğu
Meydana gelen bir iş kazası, işverence, kolluk kuvvetlerine derhal bildirilmelidir. Yine işveren tarafından iş kazası , en geç kazadan sonraki üç iş günü içinde Sosyal Güvenlik Kurumu ’na da bildirilmelidir. İş kazasını bildirme yükümlülüğü işveren kadar işçinin de sorumluluğundadır.
Meydana gelen iş kazası sebebi ile işverenin tazmin sorumluluğu için aranan koşullar ise yukarıda unsurları sayılan bir iş kazasının oluşması, bu olayda işverene atfı kabil bir kusur bulunması, kaza sonucu bedensel ya da ruhsal bir zarar veya ölümün ortaya çıkması ve bu netice ile olay arasında uygun illiyet bağının var olması gerekir.
Bu koşulların varlığı durumunda, kazaya uğrayan işçi, işverenin gözetme borcu kapsamında uğradığı bedensel veya ruhsal zararlar nedeni ile maddi tazminat ve koşulları bulunuyorsa manevi tazminat talep edebilir. Kazaya uğrayanın ölümü durumunda ise yine işverenin gözetme borcuna dayanılarak ölenin desteğinden yoksun kalanlar da ‘ Destekten Yoksun Kalma Tazminatı ’ talebinde bulunabilirler.
3 – İşverenin Sorumluluğunu Kaldıran veya Azaltan Nedenler
İşverenin meydana gelen kaza sebebi ile gözetme borcuna dayalı sorumluluğunu kaldıran veya azaltan sebepler ise şunlardır;
Mücbir Sebebin Varlığı: İş konusunun faaliyeti ve işletme dışında meydana gelen kesin ve kaçınılmaz olarak kazanın oluşmasına neden olan ve karşı konulması da mümkün olmayan durumlardır. Örneğin iş yerinin doğal bir afete uğraması. Ancak mücbir sebep durumunda dahi işverenin sorumluluğunun kalkması için, işverenin olayın meydana gelmesinde ya da sonuçlarının azaltılması noktasında bir kusurunun bulunmaması gerekir.Zarar Gören Çalışanın Ağır Kusuru: Meydana gelen kaza, çalışanın ağır kusuru sonucu oluşmuş, çalışanın bu ağır kusuru kazaya neden olmuş ve illiyet bağını da tam olarak kesmiş ise işverenin sorumluluğu ortadan kalkabilir. Ancak çalışanın kusuru olay ile işverenin gözetim borcu arasındaki illiyet bağını tam olarak kesmemiş ise, ortak sebep sonuç ilişkisi kapsamında birlikte kusur durumu ortaya çıkar ve bu halde çalışanın kusuru oranında bir tazminat indirimi söz konusu olabilir.Üçüncü Kişinin Ağır Kusuru: Eğer kazaya üçüncü kişinin ağır kusuru sebep olmuş ve işveren yönünden illiyet yani neden-sonuç bağını kesmiş ise işverenin sorumluluğu ortadan kalkabilir.
4 – İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler
Bir iş kazası sebebiyle bedenen ya da ruhen zarara uğrayan işçinin hastanede tutulan resmi kayıtlarına iş kazası tespiti işleminin yapılması gerekir. Bu anlamda bu kayıtların kontrolü önem arz eder. Yine iş kazasının Sosyal Güvenlik Kurumu’na süresi içerisinde işveren tarafından bildirimi oldukça önemlidir. İş kazasının bildiriminde hem işverenin hem de işçinin bildirim yükümlülüğü olduğu gözden kaçırılmamalıdır.
Bildirimleri süresinde yapılan bir iş kazası sonrası Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından da kaza geçiren işçi için bazı yardımlar sağlanır. Bu kapsamda meydana gelen iş kazası sonrası sigortalı çalışana, iş göremezlik ödeneği bağlanma hakkı bulunur. Söz konusu kazada sigortalı çalışan hayatını kaybetmişse, hak sahibi olan yakınlarına ölüm geliri bağlanır.
