İş hukukunda gece çalışması merak edilen konular arasındadır. Gece çalışmasının nasıl yürütülebileceği, en fazla kaç saat süreceği ve kimlere gece çalışması yaptırılamayacağı gibi sorular yer alıyor. Bu yazımızda, merak edilen yönleri ile İş hukukunda gece çalışması ile ilgili tüm detayları sizin için bir araya getirdik…
Gece Çalışması Ne Demektir? Gece Çalışanların Hakları Nelerdir?
İş hukukunda gece çalışması; işyerinde faaliyetin, yirmi dört saat kesintisiz sürdürülmek zorunda olduğu ya da faaliyetin gündüz sayılan bölümü aşarak gece de devam ettiği işyerleri açısından söz konusu olabilir. Bu tür iş yerlerinde, çalışma postası adı altında günlük çalışma, vardiyalara ayrılır. Bu kapsamda vardiya olarak isimlendirilen işçi gruplarının bir bölümü gündüz, bir bölümü de gece saatlerinde çalışırlar. Peki, gece çalışması yasal mı?
İş hukukunda gece çalışması, 4857 sayılı İş Kanunu içerisinde “Gece süresi ve gece çalışmaları” başlıklı 69. Maddesinde düzenlenmiştir. Madde içeriğinde;
“Çalışma hayatında ‘gece’ en geç saat 20:00’de başlayarak en erken saat 06:00’ya kadar geçen ve her halde en fazla on bir saat süren dönem” olarak tanımlanmış ve bu şekilde gece çalışmasının çerçevesi çizilmiştir. Bu kapsamda 20:00 ile 06:00 saatleri arasında yapılan çalışmalar gece çalışması olarak adlandırılır.
İş Kanunu yanında gece çalışmalarının ayrıntılarına ilişkin ikincil düzenlemeler ise “Postalar Halinde İşçi Çalıştırılarak Yürütülen İşlerde Çalışmalara İlişkin Özel Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile “Kadın Çalışanların Gece Postalarında Çalıştırılma Koşulları Hakkında Yönetmelik” kapsamında düzenlenmiştir.
Gece Çalışması Süresi Ne Kadardır? Gece Çalışması En Fazla Kaç Gün Olabilir?
İş hukukunda gece çalışması postaları, 24 saat üzerinden 3 işçi vardiyası çalıştırılması esası üzerine 8’er saat halinde 3 posta olarak belirlenir. Bu anlamda ara dinlenmesi süresi de çıkarıldığında, bir işçi gece sayılan dönemde en fazla 7.5 saat olarak çalıştırılabilir.
Bu durum, 4857 sayılı İş Kanunu 69. maddesinin 3. fıkrasında da “İşçilerin gece çalışmaları yedibuçuk saati geçemez” hükmü ile belirlenmiştir.
Ancak yine bu çalışma süresinin istisnası da, İş Kanunu 69/3 maddesi kapsamında “Turizm, özel güvenlik ve sağlık hizmeti yürütülen işlerde işçinin yazılı onayının alınması şartıyla yedi buçuk saatin üzerinde gece çalışması yaptırılabilir” düzenlemesi ile getirilmiştir.
Yani, turizm, sağlık hizmeti ve özel güvenlik ile ilgili işlerde yedi buçuk saatin üzerinde gece çalıştırılması yaptırılabilir. Bu sayılan işlerde, 24 saatte iki posta olacak şekilde işçiler için 12’şer saat çalışma mümkündür. Ancak bu durumda dahi, İş Kanunu uyarınca belirlenen çalışma sürelerine uyulması zorunluluğu vardır. Bu çalışma süreleri uyarınca, bir işçi için günlük çalışma saati 11 saatin üzerinde, haftalık çalışma süresi ise 45 saatin üzerinde olamaz.
Yine, bu istisna iş kollarında (turizm, özel güvenlik, sağlık hizmeti) yedi buçuk saatin üzerinde iş hukukunda gece çalışması yaptırılabilmesi için, işçinin yazılı olarak onayının alınması da bir zorunluluktur.
Gece Çalışması Yaptırılmayacak İşçiler Hangileridir? Kimler Gece Çalışması Yapamaz?
İş hukukunda gece çalışması yaptırılmayacak işçiler ise İş Hukuku mevzuatı kapsamında şu şekilde sayılabilir;
- Sanayiye ait işlerde, 18 yaşını tamamlamamış çocuk işçiler ile genç işçilere gece çalışması yaptırılamaz,
- Kadın işçilerin ise gece vardiyasında çalıştırılmaları ancak engel bir durum olmadığına yönelik sağlık raporu alınması halinde mümkündür,
- Kadın çalışanlar hamileliklerinin 24. Haftasından itibaren doğuma kadar geçecek sürede gece çalıştırılamazlar,
- Yeni doğum yapan kadın çalışanlarda doğumu izleyen bir yıl süre boyunca iş hukukunda gece çalışması yapamazlar.
- Ayrıca engelli memurlara da istekleri dışında gece nöbeti verilemez, gece vardiyası yazılamaz ve gece çalıştırılması yaptırılamaz.
Son olarak belirtelim ki gece vardiyası çalışma ücreti nasıl hesaplanır konusunda bir gelişme olmamıştır. İş Kanunu ve İş Hukuku mevzuatı uyarınca gece çalışan işçiye, fazla veya zamlı ücret ödenmesine ilişkin herhangi bir düzenleme ise bulunmamaktadır.
Bu konuda bilgi almak için İşçi ücreti nedir, işçi ücreti neye göre belirlenir yazımızı okuyabilirsiniz.