İfade Alma Nedir? Sorgulama Ne Demektir? İşte Merak Edilen Yönleriyle İfade ve Sorgu İşlemleri…

İfade alma nedir sorusuna yanıt vereceğimiz bu haberimizde, ifade alma ve beyanın hukuk sistemimizde ne kadar önemli bir yer tuttuğunu sizlere anlatacağız. İfade alma yönetmeliği dahilinde, ceza yargılamalarında şüphelinin, sanığın, mağdurun ve tanıkların beyanları belirli usuller çerçevesinde alınır. Söz konusu ifade almaya ilişkin usuller ise 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu kapsamında belirlenmiştir.

Bu yazıda neler var?

Peki, ifade alma nedir? İfade ve sorguda şüpheli ya da sanığın hakları nelerdir? Ceza yargılamasında ifade ve sorguda yasak usuller hangileridir? İşte bu yazımızda şüpheli ya da sanığın ifade alma ve sorgulama işlemlerine dair tüm merak edilenleri yanıtlayacağız…

İfade Alma Nedir? Şüpheli ve Sanık Ne Demektir?

İfade alma nedir ve kimlere uygulanır sorusunu sizler için biraz daha açmak istiyoruz. Şüpheli, soruşturma aşamasında ( hakkında dava açılmadan önceki savcılık aşaması) suç şüphesi altında bulunan kişiye hukuk dilinde verilen isimdir.

Sanık ise kovuşturmanın başlamasından itibaren (iddianamenin kabulü ile kovuşturma aşaması başlar) hakkındaki hüküm kesinleşene kadar suç şüphesi altında olan kişiler için kullanılır. Konuyla ilgili kast ve taksir nedir başlıklı haberimizi inceleyebilirsiniz…

1- İfade Alma ve Sorgulama Nedir?

Ceza Muhakemesi Kanunu uyarınca, şüphelinin Cumhuriyet savcısı ya da kolluk görevlileri tarafından soruşturmaya konu suç ile ilgili dinlenmesi işlemine “İfade alma” denilir.

Şüpheli ya da sanığın (Hakkında dava açılan şüpheli sanık sıfatını kazanır) hakim ya da mahkeme huzurunda soruşturma ya da kovuşturmaya konu suç ile ilgili dinlenmesine ise “Sorgu” adı verilir.

2- İfade Almaya ve Sorgulamaya Yetkili Makamlar Hangileridir?

İfade alma ve sorgulama usulüne ilişkin açıklamalardan önce, Ceza yargılamasında hangi makamların ifade almaya ve sorgulamaya yetkisi olduğuna bir bakalım.

Ceza muhakemesinde soruşturma aşamasında ifade alma yetkisi Cumhuriyet savcısı ve kolluk görevlileri tarafından kullanılabilirken, kovuşturma aşamasında (Dava açıldıktan sonra) ifade alma ve sorgulama yetkisi hakim ya da mahkemeye aittir.

3- İfade Alma ve Sorgulama Usulü Nasıldır? Şüpheli ya da Sanığın Hakları Nelerdir?

Şüpheli ya da sanığın dinlenmesini ifade eden ifade alma ve sorgulama usulü, Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 43 ile 61. Maddeler arasında düzenlenen “Tanık dinlenmesine” ilişkin kurallardan farklıdır. Bu anlamda en önemli farklardan biri “tanık” olarak dinlenen kişinin yemin ve doğruyu söyleme gibi yükümlülükleri varken, “Şüpheli ya da sanığın” kimlik bilgileri ile ilgili sorular hariç doğruyu söyleme yükümlülüğü bulunmaz.

İfade ve sorgu tarzı CMK 147. Madde kapsamında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir. Şüphelinin ya da sanığın ifade ve sorgu işlemlerinde bu esas ve usullere uyulması zorunludur. Bu kanuni düzenleme uyarınca ifade ve sorguda uyulması gereken koşullar ile şüpheli veya sanığın hakları ise şunlardır;

Şüpheli veya sanığın kimliği saptanır. Şüpheli veya sanık, kimliğine ilişkin soruları doğru olarak cevaplandırmakla yükümlüdür.Kendisine yüklenen suç anlatılır.Müdafi seçme hakkının bulunduğu ve onun hukukî yardımından yararlanabileceği, müdafiin ifade veya sorgusunda hazır bulunabileceği, kendisine bildirilir. Müdafi seçecek durumda olmadığı ve bir müdafi yardımından faydalanmak istediği takdirde, kendisine baro tarafından bir müdafi görevlendirilir.Yakalanan kişinin yakınlarından istediğine yakalandığı derhâl bildirilir.Yüklenen suç hakkında açıklamada bulunmamasının kanunî hakkı olduğu söylenir.Şüpheden kurtulması için somut delillerin toplanmasını isteyebileceği hatırlatılır ve kendisi aleyhine var olan şüphe nedenlerini ortadan kaldırmak ve lehine olan hususları ileri sürmek olanağı tanınır.İfade verenin veya sorguya çekilenin kişisel ve ekonomik durumu hakkında bilgi alınır.İfade ve sorgu işlemlerinin kaydında, teknik imkânlardan yararlanılır.İfade tutanağı bağlanır.

İfade alma tutanağında aşağıda belirtilen hususlar yer alır:

İfade alma veya sorguya çekme işleminin yapıldığı yer ve tarih,İfade alma veya sorguya çekme sırasında hazır bulunan kişilerin isim ve sıfatları ile ifade veren veya sorguya çekilen kişinin açık kimliği,İfade almanın veya sorgunun yapılmasında yukarıdaki işlemlerin yerine getirilip getirilmediği, bu işlemler yerine getirilmemiş ise nedenleri,Tutanak içeriğinin ifade veren veya sorguya çekilen ile hazır olan müdafi tarafından okunduğu ve imzalarının alındığı.İmzadan çekinme hâlinde bunun nedenleri

4- İfade Alma ve Sorguda Yasak Usuller

İfade alma yönetmeliği ve sorgulama işlemlerinde yasak usuller ise 5271 sayılı CMK’nun 148. Maddesi kapsamında ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Bu yasal düzenlemeye göre;

Şüphelinin ve sanığın beyanı özgür iradesine dayanmalıdır. Bunu engelleyici nitelikte kötü davranma, işkence, ilâç verme, yorma, aldatma, cebir veya tehditte bulunma, bazı araçları kullanma gibi bedensel veya ruhsal müdahaleler yapılamaz,Kanuna aykırı bir yarar vaat edilemez,Yasak usullerle elde edilen ifadeler rıza ile verilmiş olsa da delil olarak değerlendirilemez,Müdafi hazır bulunmaksızın kollukça alınan ifade, hâkim veya mahkeme huzurunda şüpheli veya sanık tarafından doğrulanmadıkça hükme esas alınamaz,Şüphelinin aynı olayla ilgili olarak yeniden ifadesinin alınması ihtiyacı ortaya çıktığında, bu işlem ancak Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.

Bu kapsamda ifade alma yönetmeliği ve sorgulama işlemlerinde yasak olan usuller belirlenmiş ve bu yasak usuller ile alınan ifadelerin delil olarak nitelendirilemeyeceği açık olarak kanun maddesinde ifade edilmiştir. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’nın 38 /6 maddesinde de “Kanuna aykırı elde edilmiş bulguların delil olarak kabul edilemez” olduğu açık bir şekilde ifade edilmiştir.