İcra takiplerinde yapılması gereken mal beyanı nedir? İcra sürecinde büyük bir öneme sahip olan mal beyanı ne zaman yapılmalıdır? Süresinde ve doğru şekilde mal beyanında bulunmama neticesinde hangi mağduriyetler doğar? İşte hukuk sistemimiz içerisinde mal beyanı hakkında tüm bilinmesi gerekenler…
Mal Beyanı Nedir?
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu 74 ve devamı maddeleri kapsamında düzenlenen ve borçlunun İcra Dairesine mal beyanına dair yükümlülüklerini belirleyen madde hükmü şu şekildedir;
“Mal beyanı, borçlunun gerek kendisinde ve gerek üçüncü şahıslar yedinde bulunan mal ve alacak ve haklarında borcuna yetecek miktarın nevi ve mahiyet ve vasıflarını ve her türlü kazanç ve gelirlerini ve yaşayış tarzına göre geçim membalarını ve buna nazaran borcunu ne suretle ödeyebileceğini yazı ile veya şifahen icra dairesine bildirmesidir”
Yukarıda açıklanan İcra ve İflas Kanunu Madde 74 düzenlemesinden de açıkça anlaşılacağı üzere mal beyanı, hakkında icra takibi başlatılan borçlunun gerek kendisi ve gerekse de üçüncü kişiler elinde bulunan eşya, mal, alacak ve haklarından, yalnızca borcuna karşılık gelecek kadarının nitelik ve özelliklerini, kazanç ve gelirlerini, yaşam tarzına göre geçim kaynaklarını ve borcunu ne şekilde ödeyeceğini yazıyla veya sözlü şekilde İcra Müdürlüğü ‘ne bildirmesi işlemidir.
Mal Beyanı Nedir? Mal Beyanı Yapmanın Amacı Nedir?
İcra ve İflas Kanunu kapsamında düzenlenen mal beyanında amaç ise haciz öncesi dönemde, hakkında icra takibine başlanan borçlunun, borcuna karşılık gelecek ne tür mallarının bulunduğu hususunun saptanmasıdır. Bu şekilde takip konusu edilen alacağı karşılayacak derecede borçluya ait malların tespit edilmesi suretiyle alacaklı tarafından başkaca araştırma işlemine gerek olmadan söz konusu alacağın tahsil imkanı söz konusu olacaktır.
Mal Beyanı İçin Gerekli Koşullar Nelerdir?
Mal beyanında bulunmanın gerekli olabilmesi için gerekli ilk koşul icra takibine başlanması şartıdır. Ancak her tür icra takibinde mal beyanı zorunluluğu söz konusu değildir. Mal beyanı gereken takipler ancak para borcu ya da teminatları için başlatılan ilamlı ve ilamsız takiplerdir.
Mal beyanında bulunma yükümlülüğü için borçluya bir ödeme ya da icra emri gönderilmelidir. Ödeme emri tebliğ edilmeden önce ise mal beyanında bulunma zorunluluğu yoktur. Bir diğer önemli koşulda, hukuken geçerli bir icra takibinin bulunması şartıdır. Ayrıca ödeme ya da icra emrinin borçluya usulüne uygun bir şekilde tebliğ edilmesi de gereklidir.
Mal Beyanında Bulunmada Süre
Mal beyanında borçlunun yalnızca borcuna yetecek kadar miktarda mal, eşya hak ve alacağını bildirme yükümlülüğü vardır. Borçlunun tüm mal, eşya hak ve alacaklarını bildirme zorunluluğu bulunmaz.
Borçlu, kendisine usulüne uygun yapılan ödeme emrine itiraz etmez ya da borcunu ödemez ise 7 gün içinde mal beyanında bulunma zorunluluğu vardır. Borçlu, söz konusu borca itiraz etmişse itirazın kaldırılmasına ya da iptaline karar verilene dek mal beyanında bulunma yükümlülüğü altında değildir. Yapılan borca itiraz üzerine ise mahkeme itirazın iptaline ya da kaldırılmasına karar verirse bu kararın tebliğinden veya tefhiminden itibaren borçlunun 3 gün içerisinde mal beyanında bulunma zorunluluğu doğar.
Kambiyo senetlerine özgü yapılan hacizlerde ise ödeme emrinin tebliğinden sonra mal beyanında bulunma zorunluluğu 10 gündür.
Mal Beyanında Bulunmama Durumunda Sorumluluk
İcra ve İflas Kanunu madde 76 düzenlemesi, süresi içinde mal beyanında bulunmama durumunda sorumluluğa yer vermiştir. Madde düzenlemesine göre;
“Mal beyanında bulunmayan borçlu, alacaklının talebi üzerine beyanda bulununcaya kadar icra mahkemesi hakimi tarafından bir defaya mahsus olmak üzere hapisle tazyik olunur. Ancak bu hapis üç ayı geçemez”
Hükmüne yer vermiştir. Bu yasal düzenlemeye göre mal beyanında bulunmayan borçlu hakkında alacaklının istemi üzerine bir defaya mahsus ve üç ayı geçmeyecek şekilde tazyik hapsi uygulanabilir.
Gerçeğe Aykırı Mal Beyanı Durumunda Cezai Sorumluluk Ne Olur
Borçlu, kanunen yükümlü olduğu mal beyanında gerçeğe aykırı bildirimde bulunursa İcra ve İflas Kanunu madde 338’e göre cezalandırılır. Madde düzenlemesi;
“Bu Kanuna göre istenen beyanı, hakikate aykırı surette yapan kimse, alacaklının şikâyeti üzerine, üç aydan bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır”
hükmünü getirmiştir. Yani eğer borçlu, mal beyanını gereğe aykırı bir şekilde yaparsa, alacaklının şikayeti durumunda üç aydan bir yıla kadar hapis cezası alabilir.