Halil İnalcık kimdir? Tarih alanında yaptığı önemli çalışmaları, ortaya koyduğu eserleri ve yetiştirdiği öğrencileri ile “Tarihçilerin Kutbu” ve “Şeyh-ül Müverrihin” gibi isimlerle anılan Türk tarih profesörü Halil İnalcık, yaşamı en çok merak edilen Türk bilim insanları arasında yer alıyor. Bu yazımızda, bu büyük ismin yaşamından, başarılarından ve önemli eserlerinden bahsedeceğiz…
Halil İnalcık Kimdir?
Tam adı ile Halil İbrahim İnalcık, 7 Eylül 1916 tarihinde İstanbul’da dünyaya gelmiştir. Çalışmaları ve eserleri ile Osmanlı – Türk tarihine büyük katkılar sunan Halil İnalcık, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesinde tam 32 yıl boyunca ders vermiştir. Halil İnalcık, Chicago Üniversitesi bünyesinde 1972 yılında Osmanlı Tarih Kürsüsünü kurmuş, yine Bilkent Üniversitesi Tarih Bölümünü de 1993 yılında faaliyete geçirmiştir.
Harvard, Princeton, Columbia, Pennsylvania üniversiteleri bünyesinde ziyaretçi profesör unvanı ile dersler veren İnalcık, Amerika Birleşik Devletlerinde Osmanlı – Türk tarihi araştırmalarına öncülük etmiştir.
Çok iyi derecede İngilizce, Almanca ve Fransızca bilen İnalcık, aynı zamanda İtalyanca, Farsça ve Arapça dillerine de hakimdir. Halil İnalcık, ilmi çalışmaları ile yalnızca Türkiye’de değil dünyada da en saygın tarihçiler arasında yerini almıştır.
Halil İnalcık Yaşamı ve Çalışmaları
1916 yılında İstanbul’da doğan Halil İnalcık’ın babası Kırım göçmenlerindendir. 1924 yılında İnalcık’ın ailesi Ankara’ya yerleşmiştir. Halil İnalcık, Ankara Gazi Mektebi ve Gazi Muallim Mektebinde ilk ve orta öğrenimini tamamlamış, Balıkesir Necatibey Muallim Mektebinde de Lise tahsilini bitirmiştir. Yüksek Öğrenimini ise 1936 ile 1940 tarihleri arasında Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih – Coğrafya Fakültesi Yeni Çağ Tarihi Bölümünde yapmıştır.
Mezuniyetinden sonra aynı fakültede asistan olarak görev alan İnalcık, 1942 yılında “Tanzimat ve Bulgar Meselesi” adlı çalışması ile doktora tezini vermiş, 1943 yılında ise “Viyana’dan Büyük Ricat’e Osmanlı İmparatorluğu ve Kırım Hanlığı” başlıklı tezi ile doçentliğe atanmıştır.
1947 yılında Türk Tarih Kurumu (TTK) üyeliğine seçilen İnalcık, 1949 yılında ise İngiltere’ye gitmiş ve British Museum’da bulunan Türkçe yazmalar üzerinde çalışmıştır.
Halil İnalcık, Haziran 1952 tarihinde “Viyana Bozgun Yıllarında Osmanlı – Kırım Hanlığı İşbirliği” tezi ile profesör unvanını almıştır. 1940 ile 1972 tarihleri arasında 32 yıl boyunca Ankara Üniversitesinde ders veren İnalcık, Ankara Üniversitesinden emekli olmasından sonra Chicago Üniversitesi bünyesinde Osmanlı Tarihi Kürsüsünü 1972 yılında kurmuştur.
“International Association for Social and Economic History of Turkey” isimli bir uluslararası birlik kuran İnalcık, 11 uluslararası kongrenin farklı zamanlarda toplanmasına öncülük etmiştir.
Halil İnalcık, 1986 yılında Chicago Üniversitesi’nden de emekli olmuş ve 1993 yılında Bilkent Üniversitesi bünyesinde Tarih Bölümünü kurmuştur. Ölümüne kadar tam 23 yıl “Bilkent Üniversitesi Osmanlı Tarihi Bölümü” doktora ve yüksek lisans öğrencilerine ders vermeye devam etmiştir.
Dünya üzerinde birçok üniversite tarafından fahri doktora ve nişanlar ile ödüllendirilen Halil İnalcık, sosyal bilimler alanındaki sayılı bilim insanları arasında gösterilmiştir.
Halil İnalcık Önemli Eserleri
Bu büyük bilim insanının çok sayıda makale ve kitabı bulunur. Bunlar arasında ilk akla gelenleri ise;
- The Ottoman Empire The Classical Age 1300-1600 (London – 1974),
- Studies in Ottoman social and economic history ( London – 1985),
- An Economic and Social History of the Ottoman Empire ( Cambridge – 1994),
- Osmanlı tarihinde İslamiyet ve Devlet,
- Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet,
- Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi,
- Osmanlı İmparatorluğu – Toplum ve Ekonomi,
- Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ 1300-1600,
- Atatürk ve Demokratik Türkiye,
- Devlet-i Aliyye,
- Kuruluş ve İmparatorluk Sürecinde Osmanlı,
- Osmanlılar,
- Osmanlı ve Modern Türkiye olarak sayabiliriz.
Halil İnalcık Ölümü
Halil İnalcık, 25 Temmuz 2016 tarihinde 99 yaşında iken Ankara’da tedavi gördüğü hastanede çoklu organ yetmezliği nedeni ile hayatını kaybetmiştir.
Cenazesi “Bakanlar Kurulu Kararı” ile, Fatih Sultan Mehmet Han’ın da türbesinin yer aldığı Fatih Camii Haziresine defnedilmiştir. Kendisi için geleneksel Osmanlı kabirleri tarzında mermerden özel bir “Ulema Kabri” yapılmış, Kabrin yazma ve motifleri ise altın varakla süslenmiştir.
Tarihçilerin Kutbu Halil İnalcık kabir manzumesinde ise;
“Kutb-ı aktâb-ı müverrîhîn idi.
Cümle âsârı buna muhkem delîl.
Rıhletiyle artık öksüzdür ilim.
Böyle emretti bunu nazm-ı celîl.
Şimdi mutlak Fatih’in bağrındadır.
Fethi ondan dinliyorken biz melîl.
Hüzn içinde söyledim tarih-i tâm.
Kalbi yıkdı hicr göçdü. Mîr Halîl-1437” satırları yazılıdır.
Natüralizm akımının öncüsü olan Emile Zola kimdir merak ediyorsanız, yazımıza göz atabilirsiniz.