Gestasyonel hipertansiyon yani gebelikte hipertansiyon konusunu anlamak için öncelikle hipertansiyon nedir, nasıl oluşur konusunu anlamak gereklidir. Yüksek kan basıncı kalpten vücuda taşınan kanın, atardamar duvarlarına yaptığı kuvvetin kalp hastalığına varacak ve ciddi sorunlara yol açabilecek kadar yüksek olması durumudur. Halk arasında yüksek tansiyon olarak da bilinir. Peki bu durum gebelikte nasıldır?
Gebelikte Hipertansiyon Belirtileri Öncesinde Bilinmesi Gereken Tansiyon Tipleri
Gebelikte hipertansiyon, tanımlayabilmek için değerler Sistolik Kan Basıncının (SKB) >140mmHg veya Diastolik Kan Basıncının (DKB) >90mmHg olması gerekir. Ciddi riskli bir durum olup yakından takip edilmesi gerekir. Yüksek tansiyonun oluş zamanı ve tespit zamanına göre sınıflandırılır. Bu rahatsızlık gebelikte üç şekilde ortaya çıkar:
1- Kronik Yüksek Tansiyon
Gebelikte sık rastlanılan bir hastalıktır. Gebeliğin hemen öncesinde, gebeliğin ilk 20 haftasında ve doğumdan hemen sonra kişinin tansiyonunun 140/90 üzeri olması durumuna kronik yüksek tansiyon denir.
Gebeliklerin %1-5’inde ortaya çıkar. Hipertansif gebelerde preeklambsi, fetal büyüme geriliği, prematür doğum (erken doğum) ve sezaryen doğum olması oranı arttıkça yüksek tansiyonun şiddetini de arttırır. Bu nedenle yarattığı organ hasarı da artar.
2- Gestasyonel Hipertansiyon
Gestasyonel hipertansiyon nedir ? Bu tip tansiyon gebeliğin 20. haftasından sonra gelişir ve doğumdan sonra 42 gün süre içinde de devam eden yüksek kan basıncıdır. Bu yüksek tansiyon olayı normal hamilelikte gözlemlenenden çok daha fazla kalp debisi yükselmesi görülmesidir. Hamilelik öncesinde normal kan basıncına sahip anne adaylarında (genel olarak arteriyel basınç aralığı 60-100mmHg aralığıdır.)
Basıncın birden bire 150/100mmHg’ye çıkması, otoregülasyonu bozarak serebral ödeme ve konvülziyonlara neden olur. Bu durum hem anne için hem de bebek için oldukça tehlikeli bir durumdur. Yüksek kan basıncı plasentadan bebeğe yeteri kadar kan akışı geçmesine engel olur.
Kan akımı gitmesi gerekenden az olursa bebek daha az oksijen ve daha az besinle beslenmek zorunda kalır. Bu olay bebeğin gelişimini oldukça yavaşlatır. Gebelikte oldukça riskli olan zehirlenme yaşanabilir. Hatta ölümle bile sonuçlanabilir.
3- Preeklampsi
Gebelikte zehirlenme, gebeliğin 20. haftasından sonra kronik ya da gestasyonel yüksek tansiyon ile birlikte ortaya çıkabilir. 0,3g/gün proteinüri olması halinde teşhis konur. En az 4 saat aralıklarla yapılan testlerin 2 veya daha fazla ölçümünde ortaya çıkan hipertansiyon 160 veya 110mmHg’nin üzerinde olması durumudur.
Vücutta anormal bir şekilde artışlara neden olur. Karaciğer enzimleri 2 katına çıkar. Progresifrenal yetersizlik de bu hastalığa işarettir. Nöbet ve ataklar da geçirmeye başlarsa eklampsi dediğimiz yine ciddi bir durum oluşabilir.
Gebelikte Hipertansiyon Nedenleri ( Gestasyonel Hipertansiyon Sebepleri )
Gelişmiş ve hâlen de gelişmekte olan ülkelerde gebe olan kişi sayısı giderek azalmaktadır. Gebelik yaşı da artmaktadır. Bu da kişide daha zor bir hamilelik yaşamasına ve birçok şikayetin yaşanmasına da zemin hazırlamaktadır. Biri de yüksek tansiyondur. Gebelikte hipertansiyon nedenleri:
Genetik faktörler başlıca nedenleri arasındadır. Eğer aile üyeleri arasında yüksek kan basıncı rahatsızlığı olan varsa hamile olan bireyde de hamilelik sırasında bu hastalık görülme oranı da artar.Çok fazla tuz tüketimi annede fazlaca ödem oluşmasına sebep olur. Bebeğe de ciddi zararları vardır. Anne adaylarının bu duruma dikkat etmesi gerekir.Bağışıklık sisteminin olması gerekenden daha güçsüz olması.Yeterli olmayan ve dengesiz beslenme. Bu sadece yüksek tansiyona değil diğer pek çok hastalığa da kapı aralamaktadır. Normal kişilerin de dikkat etmesi gereken dengeli ve yeterli beslenme, gebe kişilerin iki kat daha fazla dikkat etmesi gerekirÇoğul gebelik, bebek sayısı çok olduğunda yeterince oksijen ve besin sağlanması daha da güçleşir.Anne yaşı. Belli bir yaşın üzerindeki kişilerde gebelik de zor geçer. Aynı şekilde erken yaşta doğum yapmak da sakıncalıdır. Annenin yaşı 20’den küçük 40’dan büyük olmaması gerekir.Kansızlık.Molar gebelik (genetik nedenlerden dolayı normal gelişim göstermeyen gebeliklerde).Kronik böbrek rahatsızlığı.Hormonlardaki değişim.Yeterince su almamak.Endokrin hastalıkları.Korku, kaygı, stresKaraciğer rahatsızlıklarıAşırı doğurganlık. Özellikle 4. gebelik ve sonrası.
Gebelikte Hipertansiyon Belirtileri
Gebelikte aşırı tuz tüketimi, su kaybı ve elektrolit kaybı, aşırı bulantı, terleme ve ishal olan durumlarda kan basıncında değişim olur. Vücut bazı sinyaller verir. Gebelikte hipertansiyon belirtileri:
Baş ağrısıNet görememeKanlı idrarAz idrar yapmaMide bulantısı ve ardından kusmaSürekli halsizlik hissi, yorgunlukKilosunda ani ve hızlı artış
Gebelikte Hipertansiyon Tedavisi
Eğer yüksek tansiyon problemi hamileliğin ortalarına doğru tespit edilmişse en işe yarayacak ve en etkili tedavi yöntemi annenin istirahat etmesidir. Anne adayı dinlenince kan basıncı düşer fakat kan basıncı olması gerekenden çok daha fazlaysa mutlaka bir kontrol için doktora başvurması gerekir. Gebelikte hipertansiyon tedavisi:
Hafif ve orta seviyede hipertansiyonu 140-160/90-109mmHg olanlarda hamilelik süreci boyunca kardiyovasküler komplikasyonular açısından düşük bir risktir.ESH/ESC, Sistolik kan basınç değeri (SKB) 150mmHg ve Diastolik kan basıncı (DKB) 95mmHg ise antihipertansif tedavi yöntemine başlanır.Hasta kişinin sistolik kan basıncı (SKB) 170mmHg’den ve diastolik kan basıncı (DKB)110mmHg’den çok çıkması durumu risklidir. Acil veya hastanelerde yatışı gerçekleştirilir.Tuz tüketiminin kısıtlanması sağlanır. Doğuma yakın bir süreçte uygun bir diyet yapılması önerilir.Günde 1 gram kalsiyum takviyesi yapılır. Preeklampsi riskinin yarıya inmesini sağlar.haftaya girmeden önce preeklampsi geçmişi olan gebe kadınlarda koruyucu amaçlı düşük dozda asetil salisilik asit kullanması istenir.Obez olan anne adaylarında hamilelik süresi boyunca zayıflaması tavsiye edilmez. Beden kütle endeksi 25’den küçük olanlar için 11.2-15.9 kg, beden kütle endeksi 25 ile 29 arası olanlar için 6.8-11.2 kg, beden kütle endeksi 30’dan büyük gebeler için 6.8 kilogramdan küçük olmalıdır.
Gebelikte Hipertansiyon Hemşirelik Bakım Planı
Kronik yüksek tansiyon olan anne adaylarında ADE inhibitörleri, ARB ve renin inhibitörleri kesinlikle almamaları gereken ilaçlar dışında hâlen aldıkları ilaçlara devam etmelilerdir.Gebelik sürecinde yüksek tansiyonun uzun soluklu tedavisi için alfa metildopa verilir. Metoprolol da verilebilir. Gestasyonel hipertansiyon tedavisi nifedpin (oral) isradipin ilaçları verilebilir.Preeklampsi tamamen son bulması için kesin çözüm hamileliğin bitmesidir.Nöbetlerin geçmesi ve eklampsi olmaması için magnezyum sülfat verilir.Plasentadan geçen kan akışını yavaşlatmamak için diüretiklerden uzak durulması gerekir.Akciğer ödemine sebep olan preeklampsi olması durumunda nitrogliserin verilir. Isradipin 5mic.g/dk dozda infüzyon şeklinde verilir. Daha sonra doz aniden değil de yavaş bir şekilde 3 ile 5 dakikada bir verilen doz arttırılarak 100mic.g/dk çıkarılır.Çok acil vakalarda intravenözlabetalol, oral metildopa veya nifedipinle farmokolajik tedavi yöntemi uygulanır. Artık isradipin hidralazin verilmez. Hipertansif krizlerde 0.25-0ug/kg/dk dozlarda infüzyon olarak verilmesi tercih edilir. Sodyum nitroprusit verilmektedir.