Fibromiyalji nedir? Fibromiyalji belirtileri nelerdir? Fibromiyalji tedavisi nasıl yapılır? Fibromiyalji tanısı nasıl konur? Fibromiyalji noktaları ve bunlar gibi yumuşak doku romatizması olan fibromiyalji ile ilgili birçok soruların cevaplarını yazımızda bulabilirsiniz.
Fibromiyalji Nedir?
Halk arasında kas romatizması olarak da bilinen fibromiyalji en sık karşılaşılan romatizmal hastalıklardan biridir. Romatizmal hastalıklar arasında en sık görülen ikinci hastalıktır ve romatizmal hastalıklar arasında çoktan yerini almıştır. Birçok hastalığa benzemesi tanısının konulmasını güçleştirir. Çoğu hastanın tanısı oldukça geç konulur. Bu sebeple hastalar kendilerini tedavisi olmayan bir hastalığa yakalanmış olarak görürler. Fibromiyalji tanısı birçok hastalığın elenmesi suretiyle konduğu için hasta yakınları tarafından gerçek bir hastalık olarak görülmez. Hastanın bunu uydurduğu, kendi kendini hasta ettiğini düşünür. Oysaki fibromiyalji belirtileri birçok hastalığa benzediği için ilk etapta zor teşhis edilir. Hatta hastalığın tanısının konulması yıllarca bile gecikebilir.
Hastaların birçok kez doktora gitmesi ve hiçbir bulgunun çıkmaması ise çok sık rastlanılan bir durumdur. Öte yandan bu durum hasta yakınları için kişinin “hastalık hastası” olduğuna delalettir. Fibromiyalji hastaları da bir süre sonra hastalığını uydurduğunu düşünmeye başlar. Oysa fibromiyalji gerçek bir hastalıktır. Tıp camiasında iki yönlü bir hastalık olarak görülen fibromiyaljinin hem fiziksel hem psikolojik iki ayrı boyutu vardır.
Fibromiyalji Belirtileri Nelerdir ?
Kişiden kişiye değişiklik gösteren birden fazla belirtisi bulunur. Peki,genel olarak fibromiyalji belirtileri nelerdir?
Spesifik bir belirtisi olmadığı için tanısı oldukça güçtür fakat en sık rastlanılan şikayet sabah tutukluğudur. Hastalar sabahları uyanmak istemezler ve kalktıklarında kendilerini çok yorgun hissettiklerini belirtir. Bütün gece uyumamış gibi bitkinlerdir. Hastaların çoğu “her yerim ağrıyor” cümlesiyle sıkıntılarını dile getirir.Başta Uyku problemi olmak üzere, uykusuzluk ya da uyku bozuklukları, dinlenmemiş uyanma birçok hastada görülen bir durumdur.El ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma, eklem ve kas iskelet sisteminde yaygın ağrı en tipik belirtilerindendir.Baş ağrısı, mide bağırsak sorunları, dikkatsizlik, yorgunluk sıklıkla kendini gösterir.Kas iskelet sisteminde dolaşan bir ağrı söz konusudur. Ağrı sürekli değişkenlik gösterir. Ağrılar simetriktir.Kişilerde kabızlık, şişkinlik ve gaz gibi bağırsak sıkıntıları görülür.Migrene benzeyen gerilimli baş ağrıları bulunur, fakat kulak burun boğaz ağrıları görülmez.Yaşam kalitesini oldukça etkileyen fibromiyalji kişilerin günlük işlerini bile yaparken zorlanmasına sebep olur.
Fibromiyalji Risk Faktörleri Nelerdir ?
https://www.youtube.com/watch?v=Pgw8vQOclnc
Fibrromiyalji risk faktörleri arasında bulunanlar başlıca şu şekildedir:
Stresli ortamlarda bulunan kişilerde daha sık rastlanır.Mükemmeliyetçi bir yapıya sahip olan bireylerde görülme olasılığı yüksektir.Kadınlarda erkeklere oranla 8 kat daha fazla görülmektedir. Toplumun büyük bir kesimini ilgilendiren fibromiyalji hakkında çeşitli araştırmalar ve deneyler yapılmaktadır.Hastalığın neden ortaya çıktığı bilinmemektedir. Kalıtım faktörünün etkili olduğu düşünülmektedir fakat tek başına kalıtım hastalığın ortaya çıkmasına neden olmaz.Genetik yatkınlığa sahip olmak hastalığın görülme oranını arttırır.Çevre şartları, stres, beslenme düzeni, hormonsal etkiler gibi kişiden kişiye değişiklik gösteren birçok faktörün etkili olduğu düşünülmektedir.
Genç kadınlarda daha çok görülür. Çocuklarda pek görülmez. Kadın olmak başlı başına risk faktörüdür. Bu nedenle kadın hastalıklarından biri sayılabilir.Genelde fibromiyalji birkaç hastalıkla birlikte görülür fakat tek başına da olabilir.Fibromiyalji hastalarının %30-40 kadarında depresyon, anksiyete bozukluğunun olduğu gözlemlenmiştir. Psikolojik sıkıntıların mı fibromiyaljiyi tetiklediği yoksa fibromiyaljinin mi depresyona sebep olduğu bilinmemektedir. Kabul edilen görüş her ikisinin de birbirinin hem nedeni hem sonucu olduğu yönündedir.Fibromiyalji hastalarının kaslarında bir sorun olduğu kabul edilmekle birlikte bunun ne olduğu henüz açıklanamamıştır.
Fibromiyaljiyle Birlikte Görülen Hastalıklar
Fibromiyalji sendromuyla birlikte genellikle birkaç farklı hastalığın bir arada bulunduğu gözlemlenmiştir. Fibromiyaljiyle görülen hastalıklar başlıca şunlardır:
Depresyon %25-60 oranında,Migren %50 oranında fibromiyaljiyle beraber bulunur.Kronik yorgunluk sendromu ise hastaların %70’inde görülür.Huzursuz bacak sendromu ise fibromiyalji hastalarında 11 kat daha fazla gözlemlenmiştir.Uyku apnesi,Periyodik bacak hareket bozukluğu da sık rastlanan rahatsızlıklar arasındadır.
Fibromiyalji ve Huzursuz Bacak Sendromu
Fibromiyalji ve huzursuz bacak sendromu bacakların sürekli hareket ettirilmesine yönelik önlenemez bir bozukluktur. Kişiler gündüze oranla gece daha fazla huzursuzluk hisseder. Yapılan araştırmalarda iki hastalığın birlikte görülme oranının fazla olduğu sonucuna varılmıştır.Fibromiyaljideki uyku bozukluğu, uykuya dalamama ve sık uyanma huzursuz bacak sendromuyla birlikte paralellik gösterir. Her iki hastalıkta da uyku problemleri bulunur.Hastaların istemsiz kasılmalar ve titremeler sonucu uyanması ve sürekli ayaklarını hareket ettirmesi huzursuz bacak sendromunun da bir göstergesi olabilir.Uzmanlar hastalarda huzursuz bacak sendromunun da görülüp görülmediğinin araştırılması gerektiğinden bahsetmektedir. Huzursuz bacak sendromunun tedavisi fibromiyaljinin de büyük bir kısmını çözmektedir.
Fibromiyalji Hastalığı Hakkında Bulgular
Fibromiyalji hastalığı hakkında bulgular nelerdir:
Fibromiyalji sendromu (FMS) yaygın kas iskelet sistemi ağrısı, duygu durum bozukluğu, Uyku bozukluğu,Kas, bağ ve dokularda şişkinlik sertlik tam olarak kendini gösterir. Hastaların ağrılarının algılanması beyinde normal insanlara göre farklılık gösterir. Normalde ağrı omuriliğe oradan da beyne iletilir. Beyne gelen ağrının bir kısmı serotonin ve nonadrenalin sayesinde ortadan kalkar ve beyin kalan ağrıyı algılar.
Fibromiyalji hastalarında ise bu durum farklıdır. Beyne gelen ağrıya yeterli kadar serotonin ve nonadrenalin salgılanmadığı için ağrı daha çok hissedilir. Ayrıca yapılan belli araştırmalarda fibromiyalji hastalarının beyinlerinin aşırı duyarlı olduğu gözlemlenmiştir. Fibromiyalji ve uyku bozukluğu ile ilgili yapılan araştırmalarda ise hastaların derin uyku olarak adlandırılan rem uykusuna geçiş yapamadığı gözlemlenmiştir. Kötü uyku hastaların biliş durumlarını da etkilemektedir. Normal kişilerde rem uykusunda %25 kadar alfa uyku EEG anomalisi görülürken fibromiyalji hastalarında bu değer %60’lardan bile daha fazladır. Hastaların sağlıklı uyku kalitesi oldukça düşüktür. Derin uyku olmadan kişilerin dinlenmiş kalkmaları çok zordur. Hastaların ısı ve ışığa oldukça duyarlı olduğu tespit edilmiştir. Yapılan araştırmalarda fibromiyalji hastalarının normal uyarıları bile ağrı olarak algıladığı gözlemlenmiştir. Hastalığın gelişimiyle ilgili ise oldukça farklı teoriler bulunur. Sinir sistemi bozukluğu, ağrı algılama bozukluğu, santral sistemde nörotransmitter bozukluğu bunlardan bazılarıdır.
Fibromiyalji Tanısı Nasıl Konulur ?
Fibromiyalji tanısı romatologlar tarafından konulabilir. Bunun yanında fizik tedavi uzmanları ve psikiyatristler de fibromiyalji tanısı koyabilir. Fibromiyalji birçok farklı belirtinin bulunduğu bir hastalık olduğu için tanısında da birçok branş söz sahibidir. Romatolojik bulgularda en sık görülen hastalık fibromiyaljidir, bu yüzden romatolojinin ilgi alanına girse de fizik tedavi uzmanları da hastalığın tanısında oldukça büyük rol oynar.
Hassas noktalardaki ağrı ve hastanın şikayetleri fibromiyalji tanısının konmasında ilk aranan hususlardandır. Hastalığın tanısında 18 hassas noktadan en az 11’inde ağrı hissedilmesi gerekir. Bu ağrıların ise üç aydan uzun sürmesi gerekmektedir. 2013 yılında ise yeni noktalar belirlenmiş ve hastalığın tanısında başka hususlara da bakılmaya başlanmıştır.
Getirilen yeni kriterler arasında çene sağ yanı, çene sol yanı, göğsün ön kısmı, sırt orta hat, sırt sağ yanı gibi yeni noktalar da belirlenmiştir. Ayrıca ağrıların şiddetinin de hasta tarafından numaralandırılması istenmektedir. Bu sayede hastaların hissettiği ağrıların seviyesi hakkında bir fikir elde edilir.Ağrı, enerji, tutukluluk, uyku, depresyon, hafıza sorunları, endişe, dokunmaya duyarlılık, denge problemleri, yüksek seslere, parlak ışıklara, kokulara ve soğuğa duyarlılık başlıklarında hastaların hissettikleri derecelendirilir.
Ayrıca fibro-fog olarak adlandırılan bilişsel dalgalanmalar da tanı konulmasında etkili faktörlerdendir. Fibro- fog olarak tanımlanan bilişsel dalgalanmalar kişilerin konsantrasyon bozukluğuna, yeni şeyler öğrenmede güçlük çekmesine ve dikkatini toparlayamamasına sebep olur.
Puslu bir yolda yürümeye benzetilen bu durum birçok bilişsel durumu etkilemektedir. Dünya nüfusunun %3’ü fibromiyalji sendromundan muzdariptir. Fibromiyalji hastalarının büyük bir kısmı ise fibro-fog denilen bilişsel rahatsızlıklara sahiptir. Bu bilişsel bozuklukların farkında olmak oldukça önemlidir. Kişiler çeşitli oyunlarla hafızasını ve algı durumunu iyileştirebilir. Beyin fonksiyonlarının geliştirilmesiyle kişilerin ilerleyen yaşlarda unutkanlık, algı bozukluğu gibi sorunlar yaşamasının önüne geçilebilir. Odaklanma, kısa süreli bellek, adlandırma, planlama (ileriyi düşünme) ve farkına varma egzersizleriyle fibro-fog durumu ortadan kaldırılabilir. Bu beceriler eğitilebilen becerilerdir. Hastalar günde on dakikasını ayırarak bu bilişsel bozukluğun önüne geçebilir.
Fibromiyalji Noktaları
2013 yılında getirilen yeni kriterlerle hassas noktaların sayısı 28’e yükselmiştir. Bu 28 noktadan en az 21’inde ağrının bulunması büyük ölçüde hastalığın varlığına işarettir.
Fibromiyalji Atakları
Fibromiyalji atakları kişiden kişiye değişmekle birlikte soğuk hava ve nem hastanın ağrılarını arttırır. Psikolojik rahatsızlıklar, stres ve hastanın içinde bulunduğu durum ve şartlara göre de ataklar görülebilir. Genellikle hastanın duygusal dengesini değiştirecek olayların artmasıyla ataklar da sıklaşır. Yağmurlu ve kapalı havalar hastaların ağrılarını arttırabilir. Çok kaygılı, stresli, üzgün ve gergin hallerde hastanın ağrılarında ciddi bir artış meydana gelir. Bu yüzden hastaların ruhsal dengesinin bozulduğu hallerde ağrı atakları görülür.
Fibromiyaljiden Korunma Yolları Nelerdir ?
Hastalığın hangi sebeple meydana geldiği bilinmediğinden tek bir korunma metodu da bulunmamaktadır. Fibromiyalji hastalığı genetik yatkınlığı olan kimselerde daha sık görüldüğü için ailenizde fibromiyalji hastası var ise sizin hastalığa yakalanma ihtimaliniz biraz daha yüksektir. Stresli iş ortamı ve hayat düzeni hastalığın oluşmasında oldukça etkili olduğu için stresli yaşam tarzından uzaklaşmak hastalık riskini de azaltır. Sağlıklı beslenme, düzenli spor ve uyku düzeni hastalığa yakalanma olasılığını da düşürmektedir.
Fibromiyalji Nasıl Tedavi Edilir ve İlaçları Nelerdir?
Fibromiyalji tedavisinde birçok branştan yardım alınır. Hastalığın tedavisi ise oldukça zor ve karmaşıktır. Hastalığı tamamen ortadan kaldıran bir tedavi olmasa da ağrı düzeyini minimuma indirmek ve atakları durdurmak mümkün. Fizik tedavi uzmanlarının hastalığın tedavisinde oldukça büyük bir rolü vardır. Germe egzersizleriyle hastaların kilit noktalarının açılmasına yardımcı olur. Ozon tedavisi, elektroterapi uygulamaları gibi tedavi yöntemleri de mevcuttur.
Hastaların depresyon, anksiyete gibi ruhsal sıkıntıları varsa o zaman ilaç tedavisinin kullanılması gerekir. Kişi sadece fibromiyalji hastasıysa ilaç kullanması önerilmez çünkü bu ilaçlar yan etkileri sahiptir.
Fibromiyalji ilaçları: İlaç olarak ağrı kesici ve antidepresanlar kullanılır. Bu ilaçların yan etkileri fibromiyaljiye benzer semptomların görülmesine neden olabilir. Bu yüzden doğal tedavi yöntemleriyle hastalığın geçirilmeye çalışılması gerekir.
Fibromiyalji Beslenme: Özellikle beslenme düzenin değiştirilmesi hastaların yaşam kalitesini epey yükseltmektedir. Bazı besinlerin normal insanlara göre fibromiyalji hastalarında ağrıyı tetiklediği veya arttırdığı gözlemlenmiştir.
Hastalar tam yağlı süt içtiğinde ağrıları artarken yarım yağlı süt içmeleri ağrılarını azaltmıştır.Gluten hastaların baş düşmanı olarak kabul edilir. Glutenin kesilmesiyle hastalarda iyileşme gözlemlenmiştir.Kafein hastaların uyku düzenini etkiler. Hastaların kafeini sınırlandırmaları ağrılarını azaltmaktadır.Yapay tatlandırıcıların bulunduğu her yiyecek hastalardaki ağrıyı arttırarak çekilmez bir döngüye sürüklemektedir. Her ne olursa olsun yapay tatlandırıcılardan uzak duran her hastada fibromiyaljinin büyük ölçüde yok olduğu gözlemlenmiştir.
Fibromiyalji Egzersizleri ve Doğal Çözümler
Fibromiyalji egzersizleri günlük yapılması gereken hafif egzersizlerdir. Hastaların hareket etmek dahi istememesi ağrıların sürekli devam etmesine neden olur. Spor yapan ve beslenmesine dikkat eden hastaların ağrılarında azalma meydana gelir. Meditasyon ve yoga yapmak ise hastalığın üzerinde oldukça etkilidir. Hastaların stresten kurtulmasına yardımcı olan meditasyon aynı zamanda uyku probleminin büyük bir kısmını da çözer. Hastaların düzenli olarak kaslarını gevşetmesi gerekir. Düzenli yapılan egzersiz kas ağrılarını hafifletir. Yüzme hastaların kaslarını güçlendirdiği ve harekete geçirdiği için oldukça etkilidir. Kaplıcaya gitmek ve masaj yaptırmak hastaları rahatlatır. Akupunktur da meditasyon gibi önerilen yöntemlerdendir.