Evlilikten sonra bekarlık soyadının kullanılıp kullanılamayacağı konusu, kadınlar tarafından merak edilen hukuki meseleler arasında yer alıyor. Bu anlamda çok sayıda kadın, sosyal ya da mesleki gerekçeler ile evlilikten sonra da sadece kendi bekarlık soyadlarını kullanmayı istiyor. Peki, hukuk sistemimizde evli kadının yalnızca kendi soyadını kullanması mümkün mü?
Evlilikten Sonra Soyadı Değişikliği ile İlgili Yasal Düzenleme Nedir?
4721 sayılı Türk Medeni Kanunu “Evliliğin Genel Hükümleri” başlıklı Üçüncü Bölümünde bulunan 187. madde “Kadının Soyadı” başlığı ile düzenlenmiştir. Madde metni;
“Kadın, evlenmekle kocasının soyadını alır; ancak evlendirme memuruna veya daha sonra nüfus idaresine yapacağı yazılı başvuruyla kocasının soyadı önünde önceki soyadını da kullanabilir. Daha önce iki soyadı kullanan kadın, bu haktan sadece bir soyadı için yararlanabilir”
Hükümlerini içermektedir. Bu yasal düzenleme uyarınca ana kural evlenen kadının, kocasının soyadını almasıdır. Bu bağlamda, evlenen kadın farklı bir istemde bulunmadığı sürece evlendiği kocanın soyadını alır.
Ancak kadın, talepte bulunursa hem kendi bekarlık soyadını, hem de evlendiği kişinin soyadını birlikte kullanabilecektir. Bu yöndeki talebin, evlendirme memuruna ya da evlilikten sonra yazılı olarak nüfus idaresine yapılması yeterli olacaktır.
Bu şekilde talep üzerine evli kadın, kendi soyadı ile kocasının soyadını birlikte kullanma hakkına sahip olacaktır. Peki, evlenen kadının, eşinin soyadını almaksızın sadece kendi kızlık soyadını kullanabilmesi mümkün müdür?
Evli Kadının Yalnızca Kendi Soyadını Kullanması Mümkün müdür?
Yasal düzenleme kapsamında, kadının evlilikten sonra yalnızca kendi soyadını kullanabileceğine ilişkin bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından 16 Kasım 2004 tarihinde verilen “Tekeli – Türkiye” kararında, evlenen kadının sadece kendi bekarlık soyadını kullanmasına izin verilmemesinin, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. Maddesini ihlal ettiğini tespit etmiştir.
Daha sonra Anayasa Mahkemesi de benzer kararlarında, evlilik ile birlikte kadınların zorunlu olarak soyadlarını değiştirmesinin Anayasa’nın 17. Maddesinde düzenlenen “kişinin dokunulmazlığı ile maddî ve manevî varlığı koruma ve geliştirme hakkına” aykırılık oluşturduğuna hükmetmiştir.
Bu kararlar sonrasında 30.09.2015 günü verilen Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 2014/2-889 Esas ve 2015/2011 Karar sayılı ilamı ile, evlilikten sonra kadının yalnızca kendi bekarlık soyadını kullanabileceği yönünde hüküm kurulmuştur. Uygulama da tüm Aile mahkemelerini bağlayan Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun bu içtihadı sonrasında, evlenen kadınların yalnızca bekarlık soyadını kullanmalarının da önü açılmıştır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararı uyarınca; ayrıca kadının, kızlık soyismini kullanmak istemesi için haklı bir gerekçenin bulunmasına gerek yoktur. Bu hak, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 8. ve Anayasanın 17. maddeleri anlamında bir insan hakkıdır, cinsiyete dayalı şekilde bir ayrıma tabi tutulmadan kadın ve erkek arasında eşit şekilde uygulanmalıdır tespitleri yapılmıştır. Yani, evli kadının, bekarlık soyadını kullanabilmesi için ayrıca haklı bir neden ileri sürmesine de gerek bulunmaz.
Evli Kadın Bu Hakkını Nasıl Kullanabilir?
Evlilik sonrası sadece kendi bekarlık soy ismini kullanmak isteyen kadının, idari yoldan bu isteğini gerçekleştirebilmesi mümkün değildir. Bu sebeple, kadının bu istemini gerçekleştirebilmesi için dava açma yolunu tercih etmesi zorunludur.
Yani bir başka ifade ile, bekarlık soyadını kullanmak isteyen kadın, Aile Mahkemesine dava açmalıdır. Açılan bu davalarda, Aile Mahkemesi haklı bir neden aramaksızın ve erkek eşin rızasına bakmaksızın talebin kabulü yönünde karar verecektir.
Boşanma Sonrası Kadın, Kocasının Soyadını Kullanmaya Devam Edebilir mi?
Son olarak merak edilen bir başka konu da, boşanan kadının, kocasının soyadını kullanmaya devam edip edemeyeceği hususudur. Eğer kadın, boşandığı eşinin soyadını kullanmasında menfaati olduğunu ve bu durumunda kocaya zarar veremeyeceğini ispatlarsa, kadının talebi ile mahkemenin, boşanılan eşin soyadının kadın tarafından taşınmasına izin verilmesi mümkündür.