Evliliğin iptali davası, şu sıralar bu durumla karşı karşıya kalan kişiler için araştırılıyor. Hukuk sistemimiz içerisinde Evliliğin iptali nedenleri ile buna dair hükümler, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu 145 ila 160. maddeler arasında açıkça düzenlenmiştir. Bu yasal düzenleme kapsamında evliliğin iptali nedenleri (evliliğin geçersizliğini gerektirecek sebepler) “Mutlak Butlan Nedenleri” ve “Nisbi Butlan Nedenleri” olmak üzere ikiye ayrılır.
İşte, mutlak butlan ya da nisbi butlan nedeniyle sakat olan evlilikler geçersiz olurlar ve bu husus evliliğin iptali davası ile ileri sürülür.
Evliliğin İptali Davası Nedir? Nikah Nasıl İptal Edilir?
Evliliğin iptali davası, gerçekleşmiş bulunan evliliğin usulüne uygun yapılmadığı durumlarda söz konusu olur. Yani yapılan evliliğin geçersiz olması bu davanın konusudur. Boşanma durumunda ise ortada geçerli bir evlilik bulunmakta ancak bu evliliğin devam etmesi mümkün olmamaktadır. Bu anlamda baştan itibaren geçersizlik durumu ile evliliğin iptali davası, boşanmadan ayrılır. Kısaca evliliğin iptali ile boşanma arasındaki fark bu şekildedir.
Boşanma nedir ve genel boşanma davası nedenleri neler merak ediyorsanız, bu yazımıza göz atabilirsiniz.
Türk Medeni Kanunu uyarınca evliliğin son bulması halleri ise;
- Boşanma davası açılmak suretiyle,
- Eşlerden birinin ölümü durumunda,
- Eşlerden biri hakkında gaiplik kararı (ölüm tehlikesi içinde kaybolan ya da kendisinden uzun zaman haber alınamayan) alınması durumunda,
- Evliliğin geçersizliği nedeniyle iptal davası açılması suretiyle evliliğin sona ermesi olarak sayılabilir.
1- Evliliğin İptali Sebepleri Nelerdir?
Türk hukuk sistemine göre, evliliğin iptali davası için evliliğin butlanını gerektiren nedenler iki kısma ayrılmıştır. Bu kapsamda butlan yani geçersizlik nedenleri;
- Evliliğin Mutlak Butlan Nedenleri,
- Evliliğin Nisbi Butlan Nedenleri olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.
A) Evliliğin Mutlak Butlan Nedenleri Hangileridir?
Türk Medeni Kanunu 145. maddesi uyarınca evliliğin mutlak butlan ile geçersiz olduğu durumlar sayılmıştır. Evliliğin iptali davası kapsamında bu nedenler ise;
- Eşlerden birinin evlenme esnasında zaten evli bulunması yani mevcut evlilik durumu,
- Eşlerden birinin evlenme esnasında sürekli bir sebep ile ayırt etme gücünden yoksun olması yani ayırt etme gücünden yoksunluk durumu,
- Eşlerden birinin evlenmeye engel olacak derecede akıl hastalığının bulunması yani evlenmeye engel akıl hastalığı durumu,
- Eşler arasında evlenmeye engel olacak derecede hısımlık bulunması yani yasak derecede hısımlık durumu olarak belirlenmiştir. Evlenmenin mutlak butlanına neden olan sebepler, aynı zamanda kesin evlenme engeli olan durumlardır.
B) Evliliğin Nisbi Butlan Nedenleri Hangileridir?
Türk Medeni Kanunu 148 ile 151. Maddeleri arasında ise resmi nikah iptali nisbi butlan nedenleri sayılmıştır. Bu nedenler;
- Eşlerden birinin evlenme esnasında geçici bir sebeple ayırt etme gücünden yoksun olması yani ayırt etme gücünden geçici yoksunluk durumu,
- Eşlerden birinin, evlenmeyi hiç istemediği veyahut evlendiği kişi ile evlenmeyi düşünmediği halde yanılarak bu evliliğe razı olması ya da eşinde bulunmaması onunla birlikte yaşamayı kendisi için çekilmez bir duruma sokacak derecede önemli bir nitelikte yanılarak evlenmesi yani yanılma durumu,
- Evliliğin iptali davası kapsamında eşlerden biri, eşinin namus ve onuru hakkında doğrudan doğruya onun tarafından veya onun bilgisi altında bir başkası tarafından aldatılarak evlenmeye razı olmuşsa ya da kendisinin veya altsoyunun sağlığı için ağır tehlike oluşturan bir hastalık kendisinden gizlenmişse yani aldatılma durumu,
- Eşlerden biri, kendisinin veya yakınlarından birinin hayatı, sağlığı veya namus ve onuruna yönelik pek yakın ve ağır bir tehlike ile korkutularak evlenmeye razı edilmişse yani korkutma durumu olarak belirlenmiştir. Bu sayılan haller, bu durumda olan eş açısından evliliğin iptali davası açma nedenidir.
2- Evliliğin İptali Davası Kimler Tarafından Açabilir?
Mutlak butlan nedeni ile evliliğin iptali davası Cumhuriyet savcısınca resen açılan bir davadır. Ayrıca bu dava ilgisi olan herkes tarafından da açılabilir. Bunun istisnasını ise, ayırt etme gücünün sonradan kazanılması ya da akıl hastalığının iyileşmiş olması durumlarında mutlak butlan davasının yalnız ayırt etme gücünü sonradan kazanan ya da akıl hastalığı iyileşen eş tarafından açılabilmesi durumudur.
Ayrıca evliyken yeniden evlenen kişinin önceki evliliği mutlak butlan kararı verilmeden önce sona ermişse ve ikinci evlenmede diğer eş iyiniyetli ise, bu evlenmenin butlanına da karar verilemez.
Nisbi butlan nedeni ile ilgili evliliğin iptali davası ise yalnızca ilgili eş tarafından açılabilir.
3- Evliliğin İptal Davası Açma Süresi Ne Kadardır?
Peki resmi nikah iptal süresi ne kadar? Türk Medeni Kanunu, mutlak butlan nedenlerinin varlığı halinde evliliğin iptali davası için herhangi bir hak düşürücü süre belirlememiştir yani evliliğin her aşamasında bu dava açılabilir.
Nisbi butlan nedenlerine dayanarak evliliğin iptal davası açma hakkı ise, iptal nedeninin öğrenildiği ya da korkunun etkisinin ortadan kalktığı tarihten başlamak üzere altı ay geçince ve her koşulda evlenmenin üzerinden beş yıl süre geçince düşer.
Son olarak belirtelim ki, mutlak butlan nedeni var olsa bile iptal kararına kadar evlilik tüm sonuçlarını doğurur. Bu evlilikten doğan çocuklar evlilik içinde doğmuş kabul edilirler. Yine velayet, nafaka, mal rejiminin tasfiyesi, mal paylaşma gibi konularda boşanma davasında olduğu gibi görülür.