Kısaca empati nedir ne anlama gelir? Duygudaşlık, duygu ortaklığı olarak adlandırılır. Duyguların insan hayatındaki etkisi tartışılmaz bir gerçektir. İnsanları diğer canlılardan ayıran duyguları ve düşünceleri bulunur. Kişilerarası ilişkinin kurulmasını sağlayan bu duygunun önemi sanıldığından çok daha fazladır.
Günümüzde en önemli duygulardan birisi empati olarak karşımıza çıkıyor. Her ne kadar gündelik hayatta çok sık kullanılan bir kavram olsa da kelime anlamı olarak karışıklığa neden oluyor. Özellikle erken yaşlarda kazanılmaya başlayan bu duygunun önemi insan hayatı için de oldukça önemlidir.
Empati Nedir?
Kişinin karşısındaki bireyin duygu, düşünce ve davranışlarını anlaması hissetmesi anlamına gelir. En kısa tanımıyla duygudaşlık olarak da adlandırılmaktadır. Yalnız bu kavramda kişinin karşısındaki kişinin yerine kendisini koyması bulunsa da ince bir çizgi bulunur. Karşıdaki birey gibi birebir hissetmek ya da anlamak anlamına gelmez.
Sempati Nedir? Sempati ve Empati Arasındaki Fark Nedir?
Genellikle bahsedilen bu kavram ile sempati kavramı karıştırılmaktadır. Sempati genel itibari ile bireyin karşısında yer alan kişi ya da toplumun tüm duygu ve düşüncelerini kabul ederek hissetmesidir. Duyguyu doğrudan alıp hissetmek söz konusudur. Bu yüzden duygudaşlık olarak adlandırılmaz.
Duygudaşlık ile arasındaki farkı burada ortaya çıkar. Kişinin sadece karşısındakinin duygusunu ya da düşüncesini anlayabilmesi ve buna göre hareket etmesi duygudaşlıktır. Sempatide ise bu durumun bir tık ötesi söz konusudur. Artık birey bu duyguların farklı birisinin duygusu olduğunu fark etmesinin ötesinde bu duyguyu içselleştirerek kendi içerisinde yaşaması gözlemlenmektedir.
Empati Yapmak Ne Demek?
Kavramsal anlamın ötesinde bireyin yaşı ne olduğu fark etmeksizin diğer bir kişinin duygu ve düşüncelerini anlayarak hareket etmesidir. Davranış olarak tek bir şekilde durum ortaya çıkmaz. Duygudaşlık farklı davranışlarla ortaya çıkarak kendini hissettirebilmektedir. Üstelik sadece davranışın ortaya çıkması da beklenmez.
Dinlediğiniz, konuştuğunuz ve tanıdığınız bireyin duygularının farkında olmak bile bir bakıma duygudaş olmaktır. Sözel olarak dile getirmeseniz ya da ekstra bir davranışta bulunmasanız bile bu durum söz konusudur. Bu yüzden duygudaşlık yapmak kişiden kişiye ve hatta yaştan yaşa göre değişiklik gösterecek bir durumdur.
Empati Türleri Nelerdir?
Empati nedir konusuna açıklık getirdikten sonra kişilerin bilmesi gereken bir diğer durum da bu duygunun türleridir. Genelde günlük hayatta ayrım söz konusu olmaz. Akademik literatür içerisinde duygunun birden fazla şekle ayrıldığını söyleyebiliriz. Temel itibari ile ikiye ayrılan bu duygunun yansımaları şu şekildedir:
A- Bilişsel Empati
İnsan her yaşta düşünen bir canlıdır. Bu düşüncelerin tamamı bilişsel süreç olarak adlandırılmaktadır. Bilişsel süreçlerin anlaşılması ve anlayış göstermenin ötesinde duygunun kişi tarafından yaşandığının fark edilmesidir. Düşünce bazında gerçekleşen kısmıdır.
Genelde bu türün davranış sırasında değil içsel olarak gerçekleştiğini söylemek mümkün. Yani daha önce de bahsedildiği üzere davranış olmaksızın sadece düşüncede bile duyguyu yaşayabilirsiniz. Size derdini anlatan, mutluluğunu paylaşan kişinin duygularını anlayarak bu konuda düşünce geliştirmeniz de duygudaşlık sağladığınızı söylemek mümkün.
B- Duygusal Empati
İkinci aşamada empati nedir araştırmasında karşılaşacağınız kavram duygusal kısmıdır. Genelde bu duygunun anlaşıldığı asıl kısımdır. Duygu insanın engelleyebileceği bilinçli olan bir durum değildir. Yaşanan olay her ne olursa olsun birey istemsiz bir şekilde ‘öğrendiklerine’ de bağlı olarak duygu tepkisi vermektedir.
Mutlu ya da mutsuz, nefret ya da sevgi fark etmeksizin duyguya doğrudan duygu ile karşılık vermesi durumudur. Genelde kişilerin en eksik kaldığı noktalardan birisidir. Özellikle antisosyal kişilik bozukluğu (sosyopat özellikleri barındıran) tanısı almış bireylerde bu duygunun olmadığı görülür. Zaten bu yüzden çevresindeki insanlara ve canlılara zarar verme söz konusudur.
Olumlu Empati Örnekleri Nelerdir?
Bahsedilen bu duyguyu anlamak ve diğer duygulardan net olarak ayırabilmek için örnek cümlelere göz atmak gerekebilir. Cümlelerin yanı sıra günlük yaşamdaki davranışlara da göz atarak aslında duyguyu fark etmek mümkün olacaktır. Duygudaşlık kuran kişilere ait olabilecek örnek cümleler şu şekildedir:
- (Kederlenen birisi için) Kederini hissediyorum.
- (Yas ve kayıp yaşayan birisi için) Bunun senin için büyük bir kayıp olduğunu anlıyorum.
- (Yardıma ihtiyacı olduğu hissettiğiniz birisi için) Sana bu konuda yardımcı olabilir miyim?
- (Üzüntülü olan birisi için) Acını hissediyor ve anlıyorum.
Çocuklarda Empati Duygusu Nasıl Geliştirilir?
Özellikle çocuk yaştan, erken yaşlardan, bu duygunun kazandırılabilmesi ileri yaşlarda büyük katkılar sunmaktadır. Çocuk yetiştiren bilinçli ebeveynler kadar eğitim sürecinde eğitmenler bu konuda yatırımlar yapmaktadır. Yatırım deniyor çünkü erken yaşta öğretilen her bir bilgi ileri/uzun vadede ciddi kazanımlar sağlamaktadır.
Erken yaşta bulunan çocuklarda bu duyguyu kazandırmak için öncelikle ebeveynlerin örnek olması gerekiyor. Çocuk anne ve babasının ya da bakımı üstlenen kişilerin duygularını gözlemler. Bu aşamada büyükler çocuklara örnek olmak için gerektiği durumda sesli düşünmesi, örnek duygudaşlık cümleleri kurması beklenir.
Çocuğa bir diğer aşamada empati nedir anlamını kazandırmak adına duyguları sık sık dile getirmeli ve mimiklerle gösterilmeli. Duyguların öğrenmesi en kolay yüz ifadeleri ile ortaya çıkar. Üzüldüğünüzde bunu yansıtmanız, mutluluğunuzu paylaşmanız bu yüzden oldukça önemlidir.
Örnek olaylar üzerinden ilerleyebilirsiniz. Örneğin bir masal ya da hikaye kitabı okumak oldukça etkili olacaktır. Çocuğunuz masal karakteri ile kendisini bağdaştıracağı için empati nedir konusunda daha hızlı reaksiyon alacaktır.
