Elektronik kelepçe konusunda dışa bağımlılık son buluyor ve milli imkanlar ile üretilen kelepçeler geliyor. Eylül ayında ilk partinin dağıtımına başlanacağının duyurusu yapılan kelepçeler, Bilişim Vadisi’nde geliştirildi. Yeni ürünleri Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, tesisi ziyareti sırasında duyurdu.
Gelişen teknolojik imkanlar dahilinde denetimli serbestlik uygulamasında ve cezaların infazında kullanılan elektronik izleme yöntemlerine her geçen gün daha fazla başvurulmaktadır.
Peki, şüpheli, sanık ya da hükümlülerin elektronik teknolojiler ile toplum içerisinde izlenmelerine olanak sağlayan teknoloji nasıl kullanılır? Denetim altında tutulmalarına olanak sağlayan elektronik izleme sistemi hangi hallerde ve nasıl uygulanır? Yasal altyapısı nedir? İşte konuya dair merak edilenler…
2013 Yılından Beridir Elektronik Kelepçe Uygulaması Devam Ediyor
Aslında elektronik takip sistemli kelepçelerin uygulaması 2013 yılından beridir ülkemizde de uygulanan bir yöntemdir. Ve her sene uygulamanın alanı genişlemektedir.
Elektronik izleme teknolojisi en basit tanımı ile hükümlüler ya da haklarında denetimli serbestlik uygulaması yapılan yükümlüler için kullanılan teknolojidir. Ve bu şahısların izlenmesi ve denetiminde kolaylık sağlamaktadır. Bu şekilde hükümlü, sanık ya da şüpheli elektronik araçlar ile toplum içerisinde izlenir, denetim ve gözetimi sağlanır.
Elektronik Kelepçe Uygulamasının Yasal Altyapısı
Elektronik sistemli kelepçeler ile yükümlü ve hükümlülerin izlenmesi ve denetimi, 5402 sayılı Denetimli Serbestlik Kanunu 15/A maddesi uyarınca yerine getirilir.
Madde düzenlemesinde “Şüpheli, sanık ve hükümlülerin toplum içinde izlenmesi, gözetimi ve denetimi elektronik cihazların kullanılması suretiyle de yerine getirilebilir. (Ek cümle:14/4/2020-7242/59 md.) Bu izleme, rızası alınmak koşuluyla şüpheli, sanık ve hükümlüye ait elektronik cihazlar kullanılmak suretiyle de yapılabilir” hükmü getirilmiştir.
Elektronik Kelepçe Kullanılması Mümkün Olan Durumlar
Elektronik sistem ile takip uygulaması her durum için başvurulan bir yöntem değildir. Adli makamlarca belirlenmiş bazı suçlarda ve cezalarda bu sisteme başvurulmaktadır. Geliştirilen teknoloji sayesinde hüküm giymiş ve denetimli serbestlik almış kişilerin takibi kolay hale gelmektedir.
Teknolojinin kullanılması mümkün olan durumlar;
5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 109. Madde kapsamında Adli Kontrol Tedbirleri,5237 sayılı Türk Ceza Kanunu 50. Madde kapsamında kısa süreli hapis cezasına seçenek yaptırımlar,5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu 231. Madde kapsamında hükmün açıklanmasının geri bırakılması,
5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 110. madde kapsamında hapis cezasının konutta çektirilmesi,5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 105/A madde kapsamında denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezaların infazı,5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun 108. madde kapsamında mükerrirlere ve bazı suç faillerine özgü infaz rejimi ve denetimli serbestlik tedbiri kararlarıdır.
Bu kararlar kapsamında elektronik kelepçe ile uygulanabilecek denetim ve takip türleri;
Yurt dışına çıkmamaKonutu terk etmemeBelirli bir yerleşim bölgesini terk etmeme
Belirlenmiş yer ya da bölgelere gitmeme veya ancak bazı yerlere gidebilmeHapis cezasının konutta infaz edilmesi gibi uygulamalardır.
Ayrıca Denetimli Serbestlik Hizmetleri Yönetmeliği 7. Kısım birinci ve ikinci bölümlerde bulunan 101 ile 106. Maddelerinde sistem hakkında bilgiler yer almaktadır. Bu bilgilerde elektronik sistemli kelepçe sisteminin kullanılmasına dair usul ve tüm esaslar belirlenmiştir.
Elektronik Kelepçe ve İzleme Teknolojilerinin Kullanım Şekilleri
Ülkemizde elektronik izleme noktasında dört ayrı izleme ve denetim ünitesi kullanılmaktadır. Bu üniteler ise;
Konutun terk edilmemesine yönelikBelirlenmiş yerlere gitmekten yasaklanma ya da belirlenmiş alanların terkinin engellenmesi amacına yönelikAlkol kullanımını takip ve izleme ünitesi,Mağdur Koruma ünitesi olmak üzere çeşitlenir.
Konutun terk edilmemesine yönelik ev üniteleri iki parçadan oluşur. Bunlardan biri ayağa takılan elektronik kelepçe, diğeri ise evde kurulu alıcı parçadır. Alıcı parça izleme merkezi ile bağlantıyı sağlar ve kelepçe takılı kişinin belirlenen sınırın dışına çıkması halinde bu durum izleme merkezine iletilir.
Bir diğer uygulama olan GPS üniteleri de iki parçadan meydana gelir. Yine yükümlünün ayak bileğine takılan kelepçe, diğeri ise GSM üzerinden izleme merkezi ile iletişim sağlayan alıcı parçadan oluşur. Bu sistemde yükümlünün terk etmemesi, yaklaşmaması ya da girmemesi gereken bölgeleri ihlal durumları izleme merkezine aktarılır.
Alkol ünitesinde ise, kişinin üzerinde taşıdığı elektronik izleme aygıtına izleme merkezinden belirsiz zamanlarda test talebi gönderilir. Kişi cihaz üzerinde bulunan alkol ölçüm aparatına üfleyerek alkol düzeyinin belirlenmesini sağlar.
Mağdur ünitesi olarak adlandırılan sistem de ise mağdur da bir tane, şüpheli de ise iki parça bulunur. Mağdur üzerinde izleme merkezi ile iletişimi sağlayan bir alıcı ünite bulunur. Fail de ise ayağa takılan kelepçe ve bir alıcı yer alır. Bu şekilde mağdur ile fail sürekli takip edilir. Ve birbirlerine yaklaşmalarına izin verilmez.