Elektronik ortamda, online yapılacak her türden alışverişin temelini oluşturan e-sözleşme artık çağımızın ve teknolojinin vazgeçilmez bir unsuru olarak hayatımızda yer alıyor. Yine zaten geniş ve yaygın kullanım alanı bulunan e-ticaret alanına daha fazla bir yönelim de küresel korona virüs salgını ile ortaya çıkmıştır. Evde kalmanın ve sosyal izolasyonun virüs salgını ile mücadelenin ana unsuru haline geldiği bu günlerde, toplumun her kesiminde online alışveriş, e-ticaret ve e-sözleşme müesseselerinin kullanımı da oldukça artmış durumdadır. Peki tüm merak edilenleri ile birlikte e-sözleşme nedir? Neleri kapsar?
Potansiyeli Devamlı Artan E-Ticaret
Ürünlerin sınırsız bir şekilde tanıtımına ve pazarlamasına imkan veren e-ticaret alanı, büyük küçük ayrımı olmaksızın tüm firmaların oldukça fazla rağbet ettiği bir alan olarak çok büyük ölçüde ticaret hacmine açık bulunuyor. Ayrıca korona virüs nedeni ile bu büyük ticari potansiyel daha da yüksek seviyelere ulaşmış durumda.
Hem günümüz dünyasında hem de gelecekte kolaylığı ve kullanım sıklığı ile e-ticaretin vazgeçilmezi olan elektronik sözleşmelerin önemi daha açık şekilde ortaya çıkıyor.
Bu anlamda e-sözleşmelerin, klasik sözleşmelerden daha farklı unsurlar taşıması kendine özgü kuralların varlığını da zorunlu kılar.
Hukuk Sistemimizde E-Sözleşme
Bu gelişen ve her geçen gün büyüyen alan ile ilgili yasal mevzuatımızda da yeni bazı düzenlemeler bulunuyor. Bu kapsamda Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun ile bazı düzenlemeler yanında 5070 sayılı Elektronik İmza Kanunu da hukuk sistemimizde yerini almıştır.
Bu yasal düzenlemeler kapsamında e-sözleşme yani elektronik sözleşme, elektronik iletişim araçlarının kullanılmasıyla oluşturulan sözleşmeler olarak tanımlanabilir. E-sözleşmede tüm sözleşme aşamaları elektronik ortamda tamamlanır.
E- sözleşme bakımından, e-ticaret yöntemi ile sunulan mal ya da hizmetler elektronik ortam üzerinden sunulur. Alıcı ise sipariş formunu tamamlayarak satıcıya iletir. Bu siparişi kabul eden satıcının eylemi ile sözleşme kurulmuş olur. Alıcı kendisine tanınan çerçevede iradesini beyan eder.
E-Sözleşme Türleri
Elektronik sözleşme türleri olarak sayabileceğimiz bazı sözleşme türleri ise;
Mal satımına yönelik e-sözleşme, bu tür sözleşmelerde her türden malın alım satımı yapılabilir. Alıcı üzerine düşen edimi kredi kartı, havale, kapıda ödeme gibi yöntemler ile ifa ederken, satıcı ise kurye, kargo gibi yöntemlerle borcunu yerine getirir.Dijital ürünlere yönelik e-sözleşme, bu tür sözleşmelerde hem sözleşmenin kurulumu hem de ifası elektronik ortamda gerçekleştirilir. Hizmet sunumuna yönelik e-sözleşme Bilgi teminine yönelik e-sözleşme
Olarak sıralanabilir. Borçlar Kanunu 1. maddesinde ki düzenlemeye göre tarafların birbirlerine uygun ve karşılıklı irade beyanları ile genel anlamda tüm sözleşmeler kurulmuş olur. Hukuki anlamda belirlenen sınırlar kapsamında sözleşme özgürlüğü bulunur. Bu anlamda elektronik ortamda ki açık ya da zımni irade beyanları da sözleşmenin kurulması açısından ilk şart olarak yeterli olacaktır.
Elektronik Sözleşmelerin Özellikleri
E-sözleşmeler, genel anlamda mesafeli ve katılmalı sözleşmeler kapsamında değerlendirilir. Yani sözleşmenin tüm şartları bir tarafça belirlenir, diğer taraf ya bu sözleşmeyi kabul eder ya da reddeder. Bu sözleşme türü internet üzerinde son derece yaygındır.
Hukuk sistemimize 4077 sayılı eski Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun ile giren bu sözleşmeler noktasında yürürlükte olan 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanunun, ‘Tüketici sözleşmelerindeki haksız şartları’ düzenleyen 5. maddesinde, bu tür sözleşmelerin tüketici aleyhine olamayacağı ve iyi niyet kurallarına aykırılık taşımaması gerekeceği, tüketici aleyhine dengesizlik oluşturan hükümlerin ise tüketici yönünden bağlayıcı olamayacağı açıkça belirtilmiştir.
E-sözleşme, satıcının parayı çekmesi ya da malı göndermesi veya dijital ürünlerde alıcının ürünü indirmesi ile tamamlanmış sayılır.
Sözleşmenin kurulduğu yer, hangi mevzuatın uygulanacağından, anlaşmazlık durumlarında yetkili olacak mahkemelere kadar önemli konuları direkt etkiler. Bu anlamda yer bakımından e-sözleşmede fiziki olarak alıcının beyan ettiği mal teslim yeri, dijital ürünlerde ise ürünün indirildiği bilgisayarın IP adresi esas alınır.
Tüketicinin Korunması Kanunu Düzenlemeleri
6502 sayılı Tüketicinin Korunması Kanunu 48. maddede mesafeli sözleşmeler düzenlenmiştir.
Bu düzenleme kapsamında mesafeli sözleşme, elektronik ortamda tüketici ile karşı karşıya gelinmeden yapılan sözleşmeleri de kapsar.
Bu tür sözleşmelerde, Bakanlık tarafından çıkarılan tebliğlerdeki bilgilerin tüketiciye sunulması zorunludur. Bu bilgilendirilme konusundaki ispat yükü de satıcıya ve sağlayıcıya yüklenmiştir.
Satıcı ya da sağlayıcı, tüketicinin siparişi ulaştıktan sonra otuz gün içinde edimini yerine getirmelidir. Bu süre, yazılı olarak önceden tüketiciye bildirilmek şartı ile en çok on gün uzatılabilir.Satıcı ya da sağlayıcı mal ve hizmetlerin ayıpsız olarak teslimatlarının yapılmış olduğunu ispat ile yükümlüdür.Yine alıcının cayma hakkı ve satıcının bunu kabulünün zorunluluğu da bu yasa ile düzenlenmiştir
Elektronik Sözleşmenin Geçerlilik Şartları
Klasik sözleşmelerde gerektiği gibi e-sözleşmede de tarafların iradelerinin fesada uğramamış olması gerekir. Borçlar Kanunu 23 maddesi ve devamında hile, hata, ikrah durumlarında sözleşmenin iptal edileceği belirlenmiştir.
Yine hukuk sistemimizde sözleşme özgürlüğü kabul edilmiş olmakla beraber, sözleşme konusunun kişilik haklarına, genel ahlaka, kamu düzenine ve emredici hukuk kurallarına aykırı olmaması gerekir. Sözleşme konusunun imkansız olmaması da gereklidir.
Ayrıca sözleşme yapan tarafların hukuki işlem ehliyetlerinin bulunması zorunludur. Bu kapsamda hukuki işlem ehliyeti için reşit olma, temyiz kudretine sahip bulunma ve kısıtlı olmama şartları aranır. Küçükler ve kısıtlılar ise veli ya da vasilerinin izni ile borç altına girebilirler.
Bu anlamda, elektronik ticaretin büyüyen hacmi ve bundan sonraki süreçte daha da çok gelişeceği göz önüne alındığında, yukarıda ayrıntılı açıklanan hak ve sorumlulukların bilinci ile e-sözleşme yapmak tüketiciler açısından önemli faydalar sağlayacaktır.
Ek olarak: Sıkça sorulan soruları derlemeye çalıştık. Herhangi bir konuda bilgi almak istediğiniz hukuki yazılar için yorum yapabilirsiniz ya da elektronik posta yoluyla sitemizde yer almasını istediğiniz konularda talepte bulunabilirsiniz.