Kişilere herhangi bir nedenle durdurma ve kimlik sorma davranışı yapabilmek için neler gerekir? Hangi yetkiler kimlik sorma hakkını doğurur? Durdurma ve kimlik sorma yetkisinin koşulları ve kapsamı nedir? İşte konuya dair tüm detaylar…
Durdurma ve Kimlik Sorma Yetkisi Yasal Altyapısı
Hukuk sistemimiz içerisinde Polisin durdurma ve kimlik sorma yetkisi 2559 sayılı Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu (PVSK) madde 4/A kapsamında düzenlenmiştir.
Yine PVSK madde 25’de bulunan atıf ve Jandarma Teşkilat Görev ve Yetkileri Yönetmeliği 46. Maddesi ile Jandarma görevlilerinin de durdurma ve kimlik sorma yetkisi vardır.
Son olarak 11.06.2020 tarihinde kabul edilen ve 18.06.2020 günü Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu ile bekçilerin de durdurma ve kimlik sorma yetkileri tanımlanmıştır.
Bu sayılan yasal düzenlemeler kapsamında durdurma ve kimlik sorma yetkisine ülkemizde Polisler, Jandarma görevlileri ve Bekçiler sahiptir.
Güvenlik Görevlilerinin Kimlik Sorma Yetkisi
5188 sayılı Özel Güvenlik Hizmetlerine Dair Kanun hükümlerine göre güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkileri bulunmaz. Yani bu kapsamda özel güvenlik görevlilerinin kimlik sorma yetkileri yoktur .
Durdurma ve Kimlik Sorma Yetkisinin Kullanım Şartları Nelerdir?
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu madde 4/A ve bu kanuna benzer bir şekilde düzenlenen Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu madde 7 kapsamında, polis, jandarma ve bekçilerin durdurma ve kimlik sorma yetkilerini nasıl kullanacakları ve hangi koşulların gerekli olduğu ayrıntılı olarak belirlenmiştir.
Buna göre söz konusu yetkileri kullanan kolluk güçleri yani polis, jandarma ve bekçiler, kişileri ve araçlarını ancak
Bir suç ya da kabahatin işlenmesini önleme,Suç işledikten sonra kaçan suç faillerinin yakalanmasını sağlama, işlenen suç veya kabahatlerin faillerinin kimliklerini tespit etme,Hakkında yakalama emri ya da zorla getirme kararı verilmiş olan kişileri tespit etme,Kişilerin hayatı, vücut bütünlüğü veya mal varlığı bakımından ya da topluma yönelik mevcut veya muhtemel bir tehlikeyi önleme, amaçlarına dönük olarak durdurabilirler ve sonrasında kimlik sorma yetkisini kullanabilirler.
Yasa kapsamında ayrıntılı olarak sayılan bu dört halden birinin varlığının makul yani mantıklı ve de kabul edilebilir bir sebebe dayandığı durumlarda polis, jandarma ve bekçiler durdurma ve kimlik sorma yetkilerini kullanarak kişilerin kimliklerini belirleyebilirler.
Kimlik Sorma Yetkisi Nasıl Kullanılır ?
Sayılan bu nedenlere dayalı olarak belirtilen kolluk güçleri (Polis, Jandarma, Bekçi) durdurulan kişiye, durdurma sebebini bildirerek ve kendisinin polis, jandarma ya da bekçi olduğunu belirleyen belgeyi göstererek, durdurduğu kişiden kimliğini ya da bulundurması gereken diğer belgelerin ibraz edilmesini isteyebilirler.
Durdurma süresi ile durdurma sebebine yönelik işlemin tamamlanması arasında orantılı bir süre bulunmalı ve somut olayın durumuna göre zorunlu olan bu süre aşılmamalıdır. Durdurma sebebi ortadan kalkar kalkmaz da kişinin veya aracının ayrılmasına izin verilmelidir.
Kimliğin Belirlenememesi Durumunda Gözaltı ya da Tutukluluk
Polis Vazife ve Salahiyet Kanunu madde 4/A’nın 9. fıkrasında
“Belgesinin bulunmaması, açıklamada bulunmaktan kaçınması veya gerçeğe aykırı beyanda bulunması dolayısıyla ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutularak durumdan derhal Cumhuriyet savcısı haberdar edilir. Bu kişi, kimliği açık bir şekilde anlaşılıncaya kadar gözaltına alınır ve gerekirse tutuklanır. Gözaltına ve tutuklamaya karar verme yetkisi ve usulü bakımından 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümleri uygulanır”
hükmüne yer verilmiştir.
Bu yasal düzenlemeye göre kimlik belgesi bulunmaması, kimliğe yönelik açıklamada bulunmaktan kaçınılması ya da gerçeğe aykırı beyanda bulunması nedenleriyle ya da sair surette kimliği belirlenemeyen kişi tutulur ve durumdan Cumhuriyet Savcısı haberdar edilir. Kimliği belirlenemeyen bu kişi, kimliği açık bir şekilde tespit edilene dek gözaltına alınır ve gerekirse tutuklanır. Kişinin kimliğinin anlaşılması ya da belirlenmesi halinde ise, bu nedenle eğer gözaltına alınma ya da tutuklama tedbiri uygulanmışsa, bu tedbire derhal son verilir ve kişi serbest bırakılır.
Kimliğinin tespiti amacına dönük olarak tutulan kişiye, kimlik bilgileri tespit edildikten sonra ve kendisi de talepte bulunduğu hallerde, bu amaçla tutulduğuna ve tutulma süresine ilişkin bir belge verilir.
