Mezhepler, alim kişilerin kendi düşüncelerini söylemek için kurmuş oldukları topluluklardır. Ancak bu topluluklar diğer topluluklardan daha faklı bir şekilde bir araya gelmektedir. Alimler müctehid denilen zatlardır. Müctehid ise Kuran-ı Kerim, ayet ve hadislerden yola çıkarak bilgi toplayan ve derleyen kişilerdir.
4 büyük mezhepler ehl-i sünnet olarak bilinir. Hanefi mezhebi, maliki mezhebi, şafi mezhebi ve hanbeli mezhebi bu dört mezhebin ismidir. Her mezhebin kendi büyük imamı bulunmaktadır. Bu imamlar dört büyük imam olarak kaynaklarda geçmektedir.
Her Müslüman bir müctehid alimin oluşturmuş olduğu mezhebe inanır ve bu mezhebe bağlanır. Aslında bu dört mezhep haricinde başka hak olan mezheplerde zamanında bulunmaktaydı ancak bunlar özelliklerini yitirmekle birlikte unutuldular. O yüzden uzun süredir bu dört mezhebe inanıldı ve taraf duruldu. Mezheplerde yer alan bilgiler Kuran ve hadis ışığından yola çıkarak oluşturulmuştur. Mezhepler ne kadar farklı isimlerden oluşmuş olsa da hepsinin sonucu aynı kapıya çıkmaktadır.
4 Büyük Mezhep İmamları ve 4 Büyük Mezhepler
4 büyük mezhepler 4 farklı isimden ve farklı imamlardan oluşur. 4 büyük mezhepler imamları olarak bilinen imamların hepsi müçtehit ve ehli sünnet kişilerdir. Mezhepleri imamlar kendileri kurmamışlardır, bu isimler onları savunan ve onlara inanan birlikler tarafından verilmiştir.
Farklı fikirlerin ortaya çıkma sebebi ayetlerin farklı şekilde anlamlandırılıp yorumlanmasıdır. Hadislerde de bu konuda farklılıklar ortaya çıkmıştır. Örneğin; Hanefi mezhebi tek bir hadisi delil olarak kabul etmez, ancak şafi mezhebi tek bir hadisi delil olarak kabul eder.
Mezhepler de farklılık olmasının bir diğer sebebi ise İslamiyet de kolaylık sağlamaktı. Bir mezhebin zorlaştırmış olduğu meseleyi diğer mezhep kolaylaştırma yoluna gitmiştir. Kişiler müçtehitler olmadan Kuran-ı Kerimi ve hadisleri yorumlayamazlar bu yüzden bir müçtehidin izinden gitmek gerekir.
İki çeşit mezhep bulunmaktadır. Bu mezheplerden ilki fıkhi diğeri ise itikadidir. Fıkhi olanlar hak mezheptir ve günümüzde de varlığı devam eden dört mezhep fıkhi mezhepler arasındadır.
Mezhepler arasında bulunan Hanefi mezhebi kurucusu imam İmam-ı Azamdır. İmam Azam’ın diğer ismi Ebu Hanefi’dir. İmam-ı Azam büyük imam demektir ve bu isim Ebu Hanefi’ye verilmiştir. İmam Azam Bağdat şehrinde vefat etmiş, Kufe şehrinde de dünyaya gelmiştir. Hanefi mezhebinin kurucusu olan bu müçteh2ide inananlar Hanefi mezhebine tabi olmaktadır. Hanefi mezhebi ilk olarak Irak da ortaya çıkan bir mezheptir. Iraktan sonra doğuya ve ardından batıya doğru ilerlemiştir. Şu an için en yaygın Anadolu da ve Balkanlarda yer alan Türkler tarafından tercih edilmektedir.
1. Hanbeli Mezhebi ve İmam Ahmed Bin Hanbel
Hanbeli mezhebi İmam Ahmed bin Hanbel tarafından oluşturulmuştur ve bu toplulukta İmam Hanbel’e tabi olanlar bulunmaktadır. İmam Hanbel Bağdat’ta doğmuş ve Bağdat’ta vefat etmiştir. İmam Hanbeli en çok üstün hadis bilgisi ile bilinmektedir. Çok yaygın olmayan bir mezheptir. Genellikle Necid bölgesinde daha yaygındır.
2. Maliki Mezhebi ve İmam Malik Bin Enes
Maliki mezhebi İmam Malik bin Enes Hazretleri tarafından kurulmuştur ve bu mezhebe İmam Maliki Hazretlerine tabi olanlar katılmıştır. İmam Malik Medine şehrinde doğmuş ve yine Medine şehrinde vefat etmiştir. Zeka olarak yüksek bir zekaya ve ilme sahiptir.
Maliki mezhebi Hicaz tarafından da kabul edilmiştir. Genellikle Kuzey Afrika ve İspanya da yer alan Müslüman halk bu mezhebi benimsemiştir. Hacca giden Müslümanlar sayesinde daha kolay yaygınlık göstermiştir.
3. Şafi Mezhebi ve İmam Şafi
İmam Şafi Hazretleri Şafi mezhebi kurucusudur ve müçtehittir. İmam Şafi Hazretlerinin kendi ismi Muhammed’dir. Gazze de doğan İmam Şafi, Mısır da vefat etmiştir. Efendimizin de soyunun dayanmış olduğu Kureyş kabilesinde yer almıştır. İmam Şafi tefsir ve hadisler içli dışlı olmuş ve oldukça zekidir. Amel olarak Şafi mezhebine tabi olanlar İmam Şafi Hazretlerine de tabidir.
Şafi mezhebinden olanlar genel olarak Mısır, Suriye ve Irak bölgeleri ile Anadolu’nun güneyidir. Buraların olma sebebi daha kırsal olmasıdır. Şafi mezhebinin gerekçeleri buralar için daha kolaylaştırıcıdır.
4. İtikadi Mezhepler
İtikadi mezhepler ikiye ayrılmaktadır. Bu mezhepler ehl-i sünnet ve ehli bid’a dır. Hak olan mezhepler olarak bilinirken aynı zamanda ehl-i sünnet olanlardır.
Ehli Sünnet Mezhepleri
Bu mezhepte yer alan fikirler Hz Peygambere inanıp, onu yolundan ve fikirlerinden şaşmayanların düşünceleridir. Bu düşünceler kitap ve sünnet ışığında oluşmakta ve onlar kaynak gösterilmektedir. Sünneti kendilerine yol gösterici olarak göstermişlerdir. Ehl-i sünnet; Maturiddiye Mezhebi ve Eş’ariyye Mezhebi olmak üzere ikiye ayrılır.
Maturiddiye Mezhebine bütün Türkler ve Hanefi Mezhebindekiler tabidir. Bu mezhebin kurucusu Ebu Mansur Muhammed Hazretleridir. Eş’ariyye isimli mezhebii Malikiler ve Şafiler benimsemiştir. Kurucusu ise Ebu’l Hasan Eş’ari Hazretleridir.
Ehli Bid’a Mezhepleri
Sünnetten şaşmış, Kuran-ı Kerimi ve Hadisleri kendi fikirlerine göre yorumlamışlardır. Bu fikirler dinin temellerine zıttır. Sonradan ortaya çıkmıştır. Efendimiz tarafından kınanmış ve sapıklık, delalet olarak nitelendirilmiştir. Bilinen mezhepler Cebriye, Şia, Haricilik, Vehhabilik ve Mürciedir. Bunların göstermiş olduğu fikirlerin çoğu ehl-i sünnet dışıdır.