Dolar kuru çok yüksek seviyelere ulaştığından insanlar doların neden arttığını ve bunun günlük yaşantımıza nasıl etki ettiğini merak etmeye başladılar. Ülkemiz de ithal edilerek satışa sunulan ürünler dolar kuruyla eş değer şekilde fiyat artışı gösterdiğinden, dolar artışı herkesin merak ettiği bir konu halini aldı.
Dolar Neden Durdurulamaz Bir Artış Sergiliyor?
Dolar hızlı artış sergilemeye hala devam ediyor. Yaşanan her siyasi ya da toplumsal olay dolar üzerinde etki ediyor. Doların hızla artması ekonomi piyasalarını da etkiliyor. Dolar da birden düşüş yaşanırsa, ekonomi yine aynı oranda etkilenir.
Dolar Artışı Türkiye de Yaşayan İnsanları Neden Etkiliyor?
Doların hızla artış göstermesi ünlü ekonomistlere göre insanlara işsizlik ve enflasyon olarak geri dönüyor. Hal böyle olunca da dolar kurunda ki artış ülkemizi de fazlasıyla ilgilendiriyor. Bu ani artışlara genel olarak verilen bir isim var, “kur şoku”.
Kur Şoku Nedir?
Para piyasalarında değişen tek kur dolara ait değil. Pek çok para biriminin kuru her gün, hatta her saat başı değişiklik gösterebiliyor. Bu durum da para piyasalarından tutun ekonomiye, vatandaşa kadar herkesi bir şekilde etkiliyor. Para birimlerinde oluşan ani değişimlere ise kur şoku adı veriliyor. Bu aniden yaşanan kur şokları ise enflasyonu, faiz oranlarını, ithalat ve ihracatı, işçi istihdamını ve işsizlik gibi faktörleri etkiliyor. İşte dolar da yaşanan bu artış da aslında kur şoku.
Türk Lirası dolar karşısında değer kaybetmeye başlayınca haliyle ithalat maliyetleri de yükseliyor. Örneğin bir ithalatçı yurt dışından getirdiği demiri normalde 1 dolara alıyor ise ve dolar o an 4 lira ise, dolar kuru yükselince doğal olarak aldığı fiyat artıyor. Bu da ithalatçının Türkiye de sattığı ürüne zam yapması anlamına geliyor. Bu durum Türkiye ekonomisinde dalgalanmalar yaratıyor ve her vatandaş bu artıştan ister istemez etkileniyor.
Dolar Artışı Halkı ve Şirketleri Neden Etkiliyor?
İthalat ve ihracat dolar kuru ile ilişkili. Çünkü her gün kullandığımız çoğu ürün ya da içinde ki herhangi bir malzemeyi muhakkak ki yurt dışından ithal ediyoruz. Hal böyle olunca doların hızla artarak Türk Lirasına değer kaybettirmesi hemen hemen her üründe zam anlamına geliyor. Dolar artışı şirketlerin ürünler de zam yapmasını gerektirince de halkın alım gücü düşüyor çünkü ihtiyacımız olan ürünler zamlanırken kişilerin gelirleri aynı kalıyor. Bu da vatandaşların sürekli olarak borçlanmasına yol açıyor. Bu borçların ödenmemesi ise olası bir krize adeta davetiye çıkartıyor.
Şirketlerin çoğu ise dolarla iş yapıyor. Dolarda ki herhangi bir kıpırdanma şirketleri olumlu ya da olumsuz etkiliyor. Olumsuz etkilediği zamansa bu şirketlerin borçlarını ve kredilerini ödeyememesine yol açarak işsizliğin artmasına neden oluyor. İstihdam düşünce de ülke ekonomisi dolaylı olarak zarar görüyor.
Uzmanların Görüşü Ne?
Uzmanlarında dolar artışı ile ilgili söylediklerine kulak vermek gerek. DW Türkçe’nin ekonomist Barış Soydan ile gerçekleştirdiği röportaj da Soydan şunları kaydetti;
“Örneğin, dolardaki yükseliş marketteki domatesin fiyatını niye etkiliyor? Domatesi Antalya’dan İstanbul’a kamyon getiriyor ve kamyon mazot yakıyor. Mazotun fiyatını da dolar belirliyor. Bu çok küçük bir örnek. Birçok sektörde dolar maliyetler açısından en önemli kalem. Bu nedenle önümüzdeki günlerde mutfaktaki yangın artacak.”
Bu sözleriyle eğer dolar artmaya devam ederse zammın mutfaklara, ocakta kaynayan çorbaya kadar ulaşacağını kasteden Soydan şöyle devam ediyor;
“Kur artışı ithal girdiye bağımlılık nedeniyle üretim maliyetlerinin de artacağı anlamına geliyor. Ara malı ithalatına bağlı olarak girdi maliyetlerinin artması ihracatı da olumsuz etkiliyor. Kurlardaki artış dış finansman maliyetlerini de artırırken, her iki durum da yatırımları olumsuz etkiliyor. Merkez Bankası’na göre reel sektörün döviz açığı mayıs ayı itibariyle 165 milyar dolar seviyesinde bulunuyor. Döviz borcu olan şirketleri zor bir süreç bekliyor.”
Özel Sektör Dolar Artışından Neden Etkileniyor?
Dolar grafiği üstlere doğru seyrettiğinde özel şirketler de bundan nasibini alıyor çünkü, TL kazanan şirketler dolarla borçlanıyorlar. TL değer kaybedince de şirketler bu borçların ödenmesinde bir hayli zorlanıyorlar. Borcunu ödeyemeyen şirketler batık verme gerçeği ile yüz yüze geliyorlar. Bu da yine istihdamın azalması anlamı taşıyor.