Oldukça sık duyulan kavramlardan biri olan derneklerin, ne demek olduğu ve yine derneklerin nasıl kurulduğu oldukça merak edilen konular arasında yer alıyor. Bu yazımızda dernek nedir? Dernek nasıl kurulur? Dernek tüzüğü ne demektir gibi merak edilen soruların cevaplarını bir araya getirdik.
Dernek Nedir?
Kazanç paylaşımı amacı haricinde, kanunlarla yasaklanmamış ortak ve belirli bir amacı gerçekleştirmek gayesiyle gerçek ya da tüzel yedi kişinin, bilgilerini ve çalışmalarını sürekli şekilde birleştirmek amacı ile oluşturdukları organizasyona dernek denir.
Dernekler ile ilgili yasal düzenlemeler ise, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun (TMK) 56 ve 100 maddeleri ile 5253 sayılı Dernekler Kanunu ve Dernekler Yönetmeliğinde yer alır.
Derneklerin, kanuna ya da ahlaka aykırı bir amaçla kurulmaları ise yasaktır. “Dernek” ile “Vakıf” birbirleri ile karıştırılan tüzel kişilikler olmakla beraber, her ikisi de birbirinden farklıdır. Aralarındaki en önemli fark ise Vakıflar malvarlığı topluluğu iken Dernekler ise kişi topluluğudur. Yukarıda da belirttiğimiz gibi Dernekler, TMK 56 ve 100. Maddeler arasında düzenlenirken, Vakıflar ise TMK 101 ve 117. Maddeler arasında düzenlenmiştir.
Dernekler Nasıl Kurulur?
Dernek nedir? Dernekler nasıl kurulur gibi soruları yanıtladığımız bu yazımızda, dernek tanımından sonra şimdi de derneklerin nasıl kurulabileceğine bakalım.
Dernekler, tanımda da belirttiğimiz gibi kazanç paylaşımı amacı haricinde ortak bir gaye için bir araya gelecek en az yedi kişinin varlığı ile kurulabilir. Bu kişilerin Türk Medeni Kanunu kapsamında fiil ehliyetine sahip olmaları gereklidir. Dernekler, kuruluş bildirimlerini, dernek tüzüklerini ve gereken diğer belgeleri, en büyük mülki amire sunmalarıyla kurulurlar ve tüzel kişilik kazanırlar. Kuruluş bildirimi yapılacak mülki amir; illerde vali, ilçelerde ise kaymakamlardır.
Dernek kuruluş bildiriminin yapılması ve dernek tüzüğü ile gereken belgelerin sunulmasıyla dernekler tüzel kişilik kazanacağından ayrıca bir izne ya da müsadeye gerek bulunmaz.
Dernek Tüzüğü Nedir? Dernek Tüzüğünde Neler Bulunur?
Bu noktada dernek tüzüğü ne demek sorusu oldukça önemlidir. Dernek tüzüğünde bulunması gereken unsurlarda Dernekler Kanunu 4. Madde de açık bir şekilde sayılmıştır. Buna göre dernek tüzüğünde;
Derneğin adı ve merkezi,Derneğin amacı ile bu amacı gerçekleştirme adına yapılacak çalışma konuları, çalışma biçimleri ve faaliyet alanı,Derneğe üye olabilmek ve üyelikten çıkabilmek için gereken şart ve şekiller,Derneğin Genel Kurulunun toplanma zamanı ve şekli,Derneğin Genel Kurulunun görev ve yetkileri, oy kullanma, karar alma usulleri ve şekilleri,Dernek Yönetim ve de Denetim kurullarının sahip olacakları görev ve yetkiler, nasıl seçilecekleri, asıl ve yedek üye sayıları,Derneğin şubesinin bulunup bulunmayacağı, bulunacaksa şubelerin nasıl kurulacağı, sahip olacakları görevleri ve yetkileri ve dernek genel kurulunda temsil usulleri,Üyelerin giriş ve de yıllık aidat miktarlarının belirlenme şekli,Derneğin iç denetim usulleri,Derneğin borçlanma usulleri,Tüzüğün nasıl değiştirileceği,Derneğin feshedilmesi durumunda mal varlığının tasfiye şeklinin nasıl olacağı mutlaka yer almalıdır.
Bu gerekenler dışında dernek tüzüğünün kanuna ya da ahlaka aykırı bir amaç taşımaması da oldukça önemlidir.
Dernek Adı Nasıl Belirlenir?
Derneklere istenilen isim verilebilir. Ancak bazı adların kullanılması yasaktır. Bu anlamda Dernek ismi olarak kullanılamayacaklar; mevcut bir siyasi partinin adı, mahkeme kararı ile kapatılmış ya da feshedilmiş bir siyasi partinin adı, bir sendika ya da üst kuruluşun, bir derneğin veyahut üst kuruluşun adı olarak belirlenmiştir. Bu belirtilenlerin adı ile birlikte amblem, rumuz ve benzeri işaretleri ile başka bir ülkeye ya da daha önce kurulmuş olan Türk devletlerine ait bayrakların, flamaların ve amblemlerin de kullanılması yasaktır.
Federasyon (Dernek Birlikleri) ve Konfederasyon Ne Demektir?
Federasyon ve konfederasyon ise derneklerin üst kuruluşlarıdır. Bu anlamda federasyon ya da diğer bir ifadeyle dernek birlikleri, kuruluş amaçları aynı olan minimum 5 derneğin bir araya gelmesi ile oluşur. Federasyon kuruluşu da, derneklerde olduğu gibi en büyük mülki amire yapılan kuruluş bildirimi ile gerçekleşir.
Konfederasyonlar da federasyonların üst kuruluşu niteliğine sahiptir. Kuruluş amaçları aynı olan minimum 3 federasyonun bir araya gelmesiyle oluşan çatı kuruluşlara konfederasyon adı verilir. Konfederasyonlarda, federasyon ve dernek kuruluşları gibi aynı usulle kurulurlar.