Muhafazakar kişilerin yedikleri besinlerdeki hassasiyeti sebebi ile en sık sorulan soruların başında “deniz ürünleri yemek helal mi?” gelir. Deniz mahsülleri, karada yaşayan hayvanların kesilip yenmesi kadar keskin çizgilerle yenememektedir. Bunun en önemli sebebi kişilerin dini bilgiler noktasında yetersiz kalması ya da gerekli araştırmayı yapmadan genellemeler ile varsayım yapmasıdır.
Özellikle geçtiğimiz günlerde Diyanet İşleri Başkanlığı tarafından yapılan Deniz mahsülleri yemek caiz değildir şeklindeki açıklama sonrasında deniz ürünleri yiyen ya da bu konuda fikri olmayan kişiler ikiye bölündü.
Peki gerçekte İslam Dini deniz mahsülleri konusunda insanlara “yenebilir” iznini hangi canlılara vermiştir? Dinen hangi deniz ürünleri yenilir, hangileri caizdir ya da deniz ürünleri yemek günah mı?
İslam dini yenilen gıdaların helal ve haram olması noktasında dikkat edilmesi noktasında ayetler ve hadislerle bazı bilgiler verir. İnsanların hangi besinleri yemesi halinde günaha gireceği hangi hayvanların etleri yendiğinde haram olacağı açık ifadelerle yer almıştır.
Karada yaşayan hayvanlar açısından bu durum oldukça net ifadelerle belirtilmiştir. Ancak deniz ürünleri için mezhepler bazı noktalarda ayrılığa düşmüştür. Bu durum insanların deniz ürünleri yemekleri seçimlerinde ister istemez etkili olmuştur.
Peki deniz mahsülleri yemek caiz midir? Deniz mahsüllü yemekler hangi mezhebe göre yenmesi sakıncalıdır? Deniz ürünleri yemek mezheplere göre hangi kıstaslara bağlıdır?
Deniz Ürünleri Yemek Caiz mi Diyanet Açıklamaları
Diyanet Başkanlığı’ na en çok yöneltilen sorular arasında deniz mahsülleri yemek haram mı konusu yer almaktadır. Sıklıkla; karides helal mi diyanet yorumu nedir? Karides yemek helal mi? Karides eti helal mi? Karides helal mi dinen? İslamda karides helal mi? Midye yemek helal mi? midye yemek helal mi haram mı? Ahtapot yemek helal mi? Ahtapot eti helal mi? islamda ahtapot helal mi? Dinen ahtapot yemek helal mi? Kalamar yemek helal mi? Kalamar dinen helal mi? İstakoz haram mı helal mi? İslamda istakoz helal mi? İstakoz yengeç yemek helal mi? İstakoz eti helal mi? gibi sorular yöneltilmektedir.
Deniz ürünleri yemek konusunda Peygamberimiz SAV. Hadisleri ile bizlere ışık tutmuştur. Ayetler mutlaktır ve hadisler de devamında aydınlatıcı yol göstericidir. Burada Efendimizin “denizin suyu temiz ölüsü helaldir” ve “size iki kan ve 2 ölü helal kılındı. 2 kan karaciğer ve dalak, 2 ölü balık ve çekirge.” Hadisleri en çok bilinen hadisleridir.
Diyanet Başkanlığı’ nın yaptığı açıklamalarda deniz ürünleri yemek mezheplere göre farklılık göstermektedir. Efendimiz’ in hadislerinde belirtilen “balık” ifadesini İmam Hanefi’ nin sadece balıkların yenebileceği şeklinde yorumlamıştır. İmam Şafi ise ilk hadisten yola çıkarak suda yaşayan her canlının yenmesinin helal olacağını ifade etmiştir. İşte bu durumda eğer haram ve helal tespitlerinde iki taraf da delil ile konuşuyorsa burada kesin olan o bilginin mekruh olduğudur denmektedir. Ancak kesin haram ya da helal denmesi yoruma açık olması sebebi ile zor olacaktır denilmektedir.
Deniz Ürünleri Yemek Konusunda Mezheplerin Tutumu
Deniz mahsülleri menüsü olan bir restorantta akla ilk gelen soru “acaba deniz ürünleri haram mı?” olacaktır. Özellikle et ürünlerinde hassasiyeti olan kişilerin bu konuda titiz davrandığı aşikardır. İslam dini herkesin helal şekilde yiyebileceği besinler ve etler hakkında açıklamalarda bulunmuştur. Özellikle deniz hayvanlarının hepsinin yenmesi konusunda ihtilaflar oluşmuş ve bu tereddütler bazı kesimlerin kesinlikle deniz ürünleri yememek sureti ile uzak durmasına sebep olmuştur.
Balık yemekleri ya da deniz mahsülleri yemekleri için balık türleri dışında karşımıza çıkan diğer deniz ürünleri:
KalamarMidyeAhtapotIstakozKarides olarak bilinir.
Deniz mahsülleri arasında bilinen en net ayrım sadece suda yaşayabilen canlılar ve hem suda hem de karada yaşayabilen su canlılarıdır. Hanefi, Şafii, Maliki ve Hanbeli mezhepleri bu noktada görüş ayrılıklarına düşmüştür.
Deniz ürünleri ayet ile yenmesi helal olan besinler arasında sayılmaktadır. Buna göre geçen ayetler şu şekildedir:
(Nahl 16/14) “ Taze et yemeniz için denizi sizin hizmetinize veren Allah’ tır.”(Maide 5/96) “ Denizde avlanmak ve onları yemek size helal kılındı ki, hem size hem de yolcu olanlarınıza faydalı olsun”
Bu iki ayetin bizlere tuttuğu ışığa göre Allah’ü Teala, hiçbir deniz canlısının ismini ayırmadan bize deniz canlılarının yenebileceği konusunda bilgi göndermiştir. Hatta ayetten de anlaşılacağı üzere, kullarına bir kolaylık olması ve rızkını denizden de çıkarabileceği konusunda helal olduğu ifade edilmiştir.
Mezheplerin Deniz Mahsülleri Yemek Konusundaki Yorumları
İmam Şafi belirtilen ayetlerden yola çıkarak, “denizden ne çıksa yerim” diyerek denizde yaşayan her canlının ve bitkinin yenebileceğini ifade etmiştir. Bu nedenle Şafii mezhebinden olanlar deniz ürünleri yemek konusunda herhangi bir ayrım yapmadan bütün su ürünleri yemektedirler. Şafii mezhebine göre su ve karada yaşama özelliğine sahip hayvanların yenmesi haramdır. Bunlar; yengeç, timsah, kurbağa, kaplumbağa vb. hayvanlardır.
İmam Hanefi ise; deniz ürünleri yemek konusunda balık suretinde olan su canlılarının yenebileceğini onun dışında kalan su ürünlerinin yenmesinin haram olduğunu savunmuştur. Balık suretinde olan ve daima su canlısı olarak hayatını sürdüren hayvanların eti yenebilir. Ancak hem deniz hem de karada yaşayan hayvanlara yeme iznini vermemiştir. Hanefi mezhebine göre balık suretinde olan yani; yılan balığı, yunus balığı ya da kalkan gibi su ürünleri yenebilir, caizdir. Ancak bu durum istakoz, midye, istiridye, yengeç gibi su ürünleri için geçerli değildir. Bu gibi ürünlerin yenmesi İmam Hanefi’ ye göre caiz değildir.
Maliki mezhebi deniz ürünleri haram mı konusunda herhangi bir ayrıma gitmemiştir. Deniz ürünleri ayet açıklamalarına bakıldığında deniz mahsülleri arasında bir ayrıma gidilmemiş ve net ifade kullanılmamıştır. Bu nedenle bütün ürünler yenebilir şeklinde yorum getirmiştir. Yani Maliki mezhebinde deniz ürünleri için yenebilirlik konusunda herhangi bir istisna yoktur.
Hanbeli mezhebi de deniz ürünleri konusundaki esaslarını Şafii ve Malikiler ile aynı doğrultuda tutmuştur.
Buna göre; kalamar, midye ya da istiridye gibi deniz mahsülleri yemek Şafi, Maliki ve Hanbeli mezheplerine göre uygundur. Ancak Hanefi mezhebine göre bu su mahsullerinin görüntü ve yenen kısımlar itibari ile pis, çirkin ve yemek için uygun olarak sayılmaması sebebi ile haram denmiştir.
Su Ürünleri Yemekleri Yemek Helal midir?
1- Karides Helal mi?
Diyanetin yaptığı açıklamalar doğrultusunda mezheplerin bu konuda farklı görüşlere sahip olduğunu okuduk. Şafi, Maliki ve Hanbeli mezheplerinde karides sadece suda yaşayan bir canlıdır. Yenmesi Şafilere göre helaldir. Hanifiler ise bu konuda sadece balık suretinde olan su canlılarını helal saymış ve diğerlerinin yenmesi haram demiştir.
2- Midye Helal mi?
Midye helal mi diyanet yorumu Hanefiler hariç diğer mezheplerin helal saydığı yönünde olmuştur. Genel ifade ile ayet ve hadislerin yenebileceği konusunda olduğudur.
3- Ahtapot Yemek Helal mi?
Ahtapot yemek helal mi diyanet açıklamaları doğrultusunda Hanefi ve Şafi mezheplerine göre mekruh, Hanbeli ve Maliki mezheplerine göre de helaldir.
4- Kalamar Helal mi?
Kalamar da yine diğer deniz ürünleri arasında yer alan canlılardandır. Hanefi mezhebine göre helal değildir. Şafi, Hanbeli ve Maliki mezheplerine göre helaldir.
5- Istakoz Helal mi?
Yengeç, ıstakoz yemek helal mi? Bu konu içtihatlar doğrultusunda şu şekilde ele alınmaktadır. Eğer su ürünleri cihetinde ele alınacaksa Şafi, Maliki ve Hanbeli mezhepleri yengeç yemek (boğazlanarak öldürülmesi şartı ile) helal derler. Canlı pişirilen yengeç asla yenmez. Ancak, kabuklu ve karada eti yenmeyen hayvanlara benzemesi sureti ile Şafiler ve Hanifiler yengeç yenmesi haramdır şeklinde ifadelerde bulunmuştur. Kesin ifade mekruh olduğu yönündedir, ancak haram- helal noktasında görüş ayrılıkları bulunmaktadır.