Demans belirtileri nelerdir? Demans nedir, nasıl anlaşılır? Son günlerde görülme hızının artmasına bağlı olarak bu hastalığa dair sorulan bu tarz sorular çoğaldı.
Türk sinemasının sevilen isimlerinden olan Pakize Suda, geçtiğimiz günlerde demans hastalığı tanısı almasından çok kısa bir süre sonra yaşamını yitirdi. Peki ölümcül bir hastalık olduğu bilinen demans belirtileri neler? Erken tanı için demansın ilk belirtileri nelerdir? Demans öldürür mü? Demans hastası ne zaman ölür?
Demans Nedir Ne Demek? Demans Belirtileri Nedir?
Demans hakkında kapsamlı bilgiler vermenin en öncesinde hastalığın ne olduğunu açıklayarak başlayalım. Demans bellek ve zihinsel yeteneklerin bozulması şeklinde tariflenebilecektir. Demans hastaların beyninde birtakım değişikliklere yol açacağından, hastalarda spesifik durumlar ve farklı demans belirtileri görülebilecektir.
1- Alzheimer ile Demans Aynı Şey mi?
Yaşlılarda ağırlıklı olarak görülen iki hastalık Alzheimer ve demanstır. Bu nedenle her iki hastalık halk arasında birbiri ile karıştırılmaktadır. Ancak Alzheimer ve demans birbirinden farklı olan; farklı prognoz, etiyoloji ve tedavi sürecine sahip olan hastalıklardır.
2- Alzheimer ve Demans Arasındaki Fark Nedir?
Peki, Alzheimer ve demansı birbirinden ayıran farklar neler, hemen buna değinelim. Genel olarak Alzheimer hastalığı içerisinde demans görülmektedir. Demans bir bellek ve zihinsel aktivite bozukluğu olduğundan Alzheimer hastalığının hemen hepsinde demans belirtileri görülebileceği söylenebilecektir.
Her demans hastasının Alzheimer olduğu söylenemeyecektir. Çünkü Alzheimer demansa nazaran çok daha kapsamlı problemleri beraberinde getiren oldukça karmaşık bir hastalıktır. Bu her iki hastalık yaşlılarda sıklıkla görünse de, genç kesimde de ortaya çıkacağını söyleyebilmek mümkündür.
3- Demans Hastalığı Kimlerde Görülür? Demans Hastalığında Risk Faktörleri Nelerdir?
Demans ve demans belirtileri her yaştan insanda görülerek ilerleyebileceği gibi, her hastalık gibi bazı risk faktörlerini barındırmaktadır. Demans sıklıkla beyin hücrelerinin aşırı zarar görmesi sonucunda ortaya çıkmaktadır.
Beyin hücrelerinin hasar alması ile duygularda, davranışlarda, düşüncelerde ve bellekte problemler başlar. Genel olarak demans belirtileri oluşturan ve demansa neden olan hastalıklar şunlardır;
- Alzheimer,
- Parkinson hastalığı,
- Hungtington hastalığı,
- Hidrosefali,
- Creutzfeld jacob hastalığı,
- Frontotemporal demans
- Damar tıkanıklığı,
- Sifiliz,
- Menenjit,
- Tümörler,
- AIDS,
- Vitamin eksiklikleri,
- Wernike- Korsakoff sendromu
4- Demans Olup Olmadığı Nasıl Anlaşılır? Demans Hastalığı Kaç Yaşında Başlar?
Her demans belirtileri gösteren kişilerin demans olduğunu söyleyebilmek mümkün değildir. Bazı kişilerde psikolojik açıdan oluşan problemler sebebiyle yalancı demans nedir şeklinde araştırılan, yalancı bunama belirtileri ortaya çıkabilecektir.
Bu nedenle ilk olarak hastalığın var olduğundan emin olunması ve kesin tanı konulması gerekecektir. Kesin tanı olmaksızın hastalığın var olduğu söylenemez. Demans sıklıkla 60-70 yaş aralığında görülürken, 80 yaş ve üzerinde görülme riskli oldukça fazladır. Bunun yanı sıra 35-40’lı yaşlarda dahi demans tanısı alan hastaların var olduğu söylenebilecektir.
5- Demans Hastalığı Durdurulabilir mi?
Demans belirtileri ve hastalığı durdurulabilir mi? Demans hastalığının kesin olarak durdurulabileceğini söyleyebilmek mümkün değildir. Ancak yapılan araştırmalarda beyni zinde tutmanın demans belirtileri görülme sıklığını azalttığını, hastalığa yakalanmayı önlediği bilgisine ulaşılmıştır.
Hareketli ve sağlıklı bir yaşam, düşünce gücünü geliştiren faaliyetler sürdürmek, duyguları açık ve sözel yaşamak demans hastalığının görülmesini önleyebilen durumlardır.
Alzheimer ya da demansı önlemek için neler yapabiliriz bilgi almak için yazımıza göz atabilirsiniz.
6- Demans Hastası Riski Bulunan Kişilere Hangi Tanı ve Testler Uygulanır?
Hastalara demans tanısı konulabilmesi için ilk olarak ilgili doktorun hastayı fiziksel olarak muayene etmesi gerekecektir. Muayene sırasında hastanın yaşam öyküsü, var olan hastalıkları ve demans belirtileri de değerlendirilir. Değerlendirme sonrasında hastaya demans şüphesi konulabilir.
Demans şüphesi MR ve BT görüntüleri, uygulanan nöropsikolojik demans testleri, beyin omurilik sıvısının incelenmesi ile kesin tanıya kavuşturulabilecektir. Kesin olarak demans hastalığı tanısı alınan bireylerde hızlı bir şekilde tedavi planı yapılmalı ve uygulanmaya başlanmalıdır.
7- Demans Hastaları Nasıl Davranır? Yaşlı ve Genç Yaşta Demans Belirtileri Neler?
Demans hastaları, vücudunda yarattığı değişim ve bozulmaya bağlı olarak spesifik demans belirtileri gösterebilir. Demans hastalarının en belirgin özelliği ve davranışları yeni bilgileri unutmalarıdır.
Yeni bilgileri kodlayamayan ve kayıtlayamayan demans hastaları daha çok geçmiş dönemde yaşarlar. Bunun haricinde ortaya çıkabilen demans belirtileri şunlardır;
- Bellek bozukluğu, yakın geçmişi hatırlamama,
- Dikkat bozukluğu algılayamama,
- Tekrarlayan soru sorma,
- Konuşmada bozulma ve cümleleri düzgün olarak çıkaramama,
- Görsel algı bozukluğu,
- Bir durum ya da konu ile ilgili karar vermede güçlük,
- Kişisel hijyende azalma,
- Kaybolmak,
- Karşılıklı iletişimde bozulma,
- Çok yakınları bile tanıyamama,
- Saldırgan davranışlar,
- Kişisel hijyende azalma,
- Yürümede güçlük,
- Yardım ihtiyacı duyma
8- Demans Evreleri Neler? Demans Hastalığı Son Evresi Neler Görülür?
Demansın belirtileri aslında hastanın evresine göre farklılık göstermektedir. Bu hastalık tıpta tam olarak 7 evrede kategorize edilmektedir. Demansın evreleri şunlardır;
- Evre: Demansın ilk evresini anlayabilmek oldukça zordur. Çünkü bu dönemde beyin normal işlevini sürdürebilecektir.
- Evre: Bu evrede çok hafif bilişsel bozukluk bulunmaktadır. Bir eşyayı ya da nesneyi koyduğun yeri bulamama bu evreye örnek verilebilecektir. Bu evre genellikle unutkanlık ile ilişkilendirildiği için, tanıda geç kalınmaktadır.
- Evre: Bu evrede hafif bilişsel bozukluk söz konusudur. Artık bu evre bir sağlık personeli ya da hastanın yakın çevresi tarafından kolayca anlaşılabilecektir. Unutkanlıklar ve dalgınlıklar artık daha düzenli bir hale gelmiştir. İş performansı bariz bir şekilde azalabilir, konsantrasyon bozukluğu oluşabilir ve sözel tekrarların arttığı görülebilir.
- Evre: Demans belirtileri içerisinde bu dönem orta bilişsel bozukluk olarak adlandırılmaktadır. Bu evrede bariz bir bozukluk olduğu anlaşılabilir. Bu kişiler genel olarak asosyalleşmekte, iletişimde yanıtsız kalma, zihin keskinliğinde azalma, rutin işler yapamama ve belirtileri reddetme gibi durumlar görülebilir.
- Evre: Demansın bu evresine orta derece şiddetli bilişsel bozukluk denir. Bu noktada kişiler artık rutin işlerini yaparken bile yardım alma ihtiyacı duyarlar. Kişiler gündelik olaylarda belirgin hafıza kayıpları yaşarlar. Tüm bildiklerini karmaşık bir noktaya getiren bu kişiler, problem çözme kapasitesini de büyük ölçüde yitirmektedir.
- Evre: 6. Evre demans belirtileri oldukça şiddetlenmiştir. Şiddetli bilişsel bozukluk döneminde artık gündelik işleri tek başına yapabilmek neredeyse imkansızdır. Tamamen bağımlılığın başladığı dönemde uyku bozuklukları, idrar tutamama, paranoyalar, anksiyete, hafıza kaybı ve yakın çevreyi tanıyamama görülebilir.
- Evre: Demansın son evresi nasıl olur? Atipik demans hastalığında 7. Evre son evre olarak kabul edilir. Tam bağımlılık döneminde olan bu dönem bütünüyle birine ihtiyaç duyulması sürecidir. Yardımsız konuşma, iletişim kurma, yürüme ve hatta gülümseme fazlasıyla zordur.
9- Demans Ne Kadar Sürede İlerler? Demans Hızlı İlerler mi?
Demans gerilemeyen ve evre evre ilerleme gösteren bir hastalıktır. Her bir evrede demans belirtileri şiddetlenerek artacaktır. Hastalığın tanısı konulduktan sonra hızlı ilerleyeceği söylenebilir.
Evreler arası geçiş hastanın durumuna bağlı olarak 1-3 yıl arasında değişiklik göstermektedir. Yeni demans tanısı almış olan hastanın ortalama 9-15 yıl arasında son evreye ulaşması beklenir.
10- Demans Tedavisi Var mı? Demans Geçer mi?
Peki, demans tedavisi var mı? Demans belirtileri gösteren hastalara tanı yöntemleri ile testler uygulanarak kesin tanı konulabilir. Kesin tanı konulması sonrasında ise hastanın tedavisi planlanır.
Demansın tedavi ile tamamen önlenebilmesi mümkün değildir. Çoğu hastada demans önlenememekte, genel olarak belirtilerin azaltılabilmesi için ilaç tedavisi tercih edilmektedir.
11- Demans İlaçları Neler? Demansta Hangi İlaçlar Kullanılır?
Demans tespit edildikten sonra yapılacak ilk tedavi yöntemi ilaç kullanımı olacaktır. Demans tedavisi ilaçları; kolinesteraz inhibitörleri ve memantin türevlerini kapsamaktadır. Kolinesteraz inhibitörleri hafıza ve karar verme süreçlerinde kullanılan kimyasal maddelerin salınımını arttıran ilaçlardır.
Bu ilaçların kullanımı ile beyindeki aktivitelerin etkinliği arttırılabilir. Memantin grubu ilaçlar ise vücuttaki glutamat aktivitesini arttırır. Bu ilaçların kullanımı ile öğrenme ve beyin fonksiyonları arttırılmakta, demans belirtileri azalttırılmaktadır.
Bu ilaç grubu dışında hastanın spesifik belirtileri doğrultusunda; depresyon, uyku bozuklukları, halüsinasyonlar gibi belirtileri önlemek için hasta reçetesine ilaç eklenmesi yapılabilecektir.
12- Kök Hücre ile Demans Tedavisi Mümkün mü?
Kök hücre demans tedavisinde yeni yeni kullanılmaya başlayan bir yöntemdir. Kök hücre tedavisinde; kök hücreler ölmekte olan beyin hücrelerine dokundurulmaktadır.
Dokundurulduklarında bu hücrelerde dönüşme söz konusu olabildiğinden, hastalarda iyileşme görülebilir. Bu tedavi yöntemi özellikle erken dönemde tercih edildiğinde, demans belirtileri azaltılması mümkün olabilecektir. Erken teşhis döneminde kök hücre tedavisi büyük ölçüde başarı sağlamaktadır.
13- Demans Hastalarının Ömrü Ne Kadardır?
Demans hastalarının ömrü ne kadar konusunda net bir aralık verilebilmesi mümkün değildir. Tanı konulduktan sonra hastalar 4-10 yıl yaşayabileceği gibi, bu süre 20 yıla kadarda uzayabilir.
Hastalığın seyri kişiden kişiye farklılık göstereceğinden ömür süresini kestirebilmek oldukça zor olacaktır. Demans belirtileri daha ağır ve fazla olan kişilerin yaşam süresi aha kısa olacaktır.
14- Demans Hastalığının Ölüm Belirtileri Nasıl Olur?
Demans hastaları son evreye girdiğinde tıpta ölüm kaçınılmaz son olarak gösterilmektedir. Son evrede ölüme yakın bir hastada şu gibi demans belirtileri gözlenebilir;
- Yeme, içme ve yutmada problemler görülür.
- Enfeksiyona yatkınlık gösterirler.
- Daha kırılgan ve karmaşık davranırlar.
- Tıbbi ve sosyal açıdan bakıma muhtaçlardır.
- Sosyallikleri yok olmuştur.
- Günün büyük bir kısmını uyuyarak geçirirler.
- Daha az ve anlaşılır konuşurlar.
15- Demans Krizi Durumunda Ne Yapılmalı?
Tıpta demans belirtileri daha ağır ve zorlu görüldüğü durumlara demans krizi adı verilmektedir. Demans krizinde hasta bu belirtileri daha aşırı bir şekilde yaşarken, anlaşmaya meyilli değildir.
Davranışlarında daha ısrarlı ve zorlayıcıdır. Demans hasta yakınları yorumları demans atakları söz konusu olduğunda, hastayı kontrol etmede güçlük çektiğini ifade etmektedir. Demans krizi ve atağında hasta yakınlarının şu adımları yerine getirmesi tavsiye edilir;
- Demans belirtileri gösteren hastalarla normal konuşma hızı ile konuşulmalıdır.
- Konuşan kişi sayısı azaltılmalı, mümkünse teke indirilmelidir.
- Konuşurken ses bir miktar artırılmalı ancak tiz olmamalıdır.
- Rahat ve huzurlu bir tavır takınılmalıdır.
- Konuşurken şimdi ve burası hakkında konuşulmalı, gelecek ya da geçmiş hakkında konuşmaktan kaçınılmalıdır.
- Hastayı rahatlatırken bir aktivite yapılabilir.
- Konuşurken ya da birlikte bir iş ile konuşurken basit konuşmaya özen gösterilmelidir.
- İsim yerine zamir kullanmaktan kaçınılmalı; o, bu , şu gibi zamirlere yer verilmemelidir.
- Hasta ile konuşurken ne yemek istersin, dün akşam neler yedin gibi açık uçlu sorular sorulmamalıdır. Hastaya tavuk mu, patates mi yemek istiyorsun gibi çok seçenekli sorular sorulmalıdır.
- Hastaya çocuk gibi davranmamalı, yetişkin olduğunun farkında olduğu gösteren şekilde davranılmalıdır.
- Hastaları hatırlamaya sevk edecek durumlardan uzak durulmalıdır.
- Hasta ile sık sık mekan değiştirmek yerine, huzurlu olduğu yerlerde vakit geçirmesi sağlanmalıdır.
- Hastaların hataları söylenmemeli, düzenlemeye çalışılmamalıdır.
- Demans belirtileri olan hastanın yaşam alanı düzenlenmeli, huzurlu bir ortam yaratılmalıdır. Ayrıca yaşam alanında ihtiyaç duyulan tüm detaylara yer verilmelidir.
.