Eğer ‘’Bu anı daha önce yaşadım’’ cümlesini sık sık kullanıyorsanız, Deja Vu yaşadığınızı hatta doğa üstü bir yeteneğe sahip olduğunuzu düşünüyor olabilirsiniz. Böyle düşünüyorsanız yanılıyorsunuz! Çünkü deja vunun doğa üstü bir yetenek olmadığı apaçık bir gerçek ve ileri düzeyde ise bir hastalık olabilir! Peki, DejaVu nedir? Neden bir anı daha önce de yaşadığımızı anımsıyoruz? İşte, dejavu hakkında her şey ve dejavu nedenleri…
Deja Vu Anlamı Nedir?Öncelikle DejaVu nedir ile başlayalım… Deja Vu anlamı ‘’zaten görülmüş’’ demek ve bu kelime Fransızcadan geliyor. Deja Vu olayını dünyada daha çok bilinir hale getiren ise Matrix filmi.
Bu filme göre; evren simülasyonunda yapılan bir değişiklik, insanların gerçeklik algısını bozarak Deja Vuya neden oluyor. Ancak Matrix filminin tamamı gibi oradaki Deja Vu anı da tam olarak bir bilim kurgunun parçası. Deja Vu gerçekleri ise bilim kurgudan tamamen farklı.
Ve Deja VU’yu anlamak, beyni anlamak açısından da oldukça önemli. İşte, Deja Vu gerçekleri ve Deja Vu hakkında her şey!
Tarihte Deja Vu Olayı2004 yılında gerçekleştirilen bir araştırmada, her 3 kişiden 2’sinin ömrü boyunca, en azından bir kere deja vu deneyimi yaşadığını ortaya koymuş. Böylelikle Deja Vu deneyiminin hiç de izole bir deneyim olmadığı görülüyor. Hatta 5. Yüzyılda Aziz Agustine, bu deneyimi ‘’hatalı anılar’’ olarak adlandırmış ve o tarihten itibaren deja vu araştırılmaya başlanmış…
1- Deja Vu ve Kısa Dönem Kısmi Bilinç Kaybı İlişkisiDeja Vu deneyimi hakkında yapılan en temel açıklamalardan bir tanesi; kısa dönem kısmi bilinç kaybı ile yakından ilgili. Yapılan bir çalışmada araştırmacılar, denek grubuna bazı materyaller gösteriyor ve bunları öğrenmelerini istiyor.
Daha sonra da hipnoz yöntemiyle bu deneklere, hipnoz sonrası bilinç kaybı yaşatılıyor. Yani; deneklerin hipnoz öncesi materyaller ile hafızaları bilinçli olarak zayıflatılıyor. Bunun sonrasında ise araştırmacılar, deneklere yeniden aynı materyalleri gösterip ne hatırladıklarını soruyor.
Araştırmanın sonucunda; 10 denekten 3’ü bu materyalleri daha önce gördüklerini ancak nerede gördüklerini hatırlamadıklarını söylüyor. Kısacası; yapay olarak hipnozla yapılan kısmi bilinç kaybı, deja vu deneyimi yaşanmasına neden olabiliyor.
2- Sanal Gerçeklik ve Deja Vu İlişkisiAraştırma grubundaki deneklerde, hipnoz yöntemiyle kısmi bilinç kaybı yaşatmak hiç de etik değil. Bu sebeple günümüzde deja vu araştırmaları için sanal gerçeklikten yararlanılıyor. Dolayısı ile katılımcılara hem sanal gerçeklik hem de gerçek dünyada bazı deneyimler yaşatılıyor ve hangi durumlarda deja vu hissinin tetiklendiği inceleniyor.
Ulaşılan sonuçlara göre; sanal ortalarda birbirine benzer olaylar gösterildiğinde, katılımcılar daha sonraki seferlerde deja vu deneyimi yaşıyor. Yani; bir kişi, birebir aynı olayı yaşamasa bile bir ana benzer anı tekrar yaşadığında bunu deja vu deneyimi olarak algılayabiliyor.
Kısacası; sanal gerçeklik aracılığıyla deja vu deneyiminin tetiklenme nedenleri belirlenebilir ve böylelikle etraflıca beyni araştırmak da mümkün olabilir.
3- Sanal Gerçeklik, Gerçek Hayat ve Deja Vu Deneyimi İlişkisiBir kişi, sanal gerçeklikte yaşadığı olayların bir benzeriyle gerçek hayatta karşılaştığında bunu deja vu olarak nitelendirebiliyor. Peki, sanal gerçeklikteki olayların benzerleriyle gerçek hayatta karşılaşmak zor değil mi? Sanal gerçekliktekine benzer bir an, gerçek hayatta nasıl yaşanabilir ve beynimiz bunu nasıl deja vu sanabilir? Tüm bunların cevabı ise; beynimizin kusursuz olmaması…
Evrimsel sürecin doğası gereği, beynimiz dahil tüm vücudumuz hatalarla dolu… Bu hatalar da günlük yaşantımızı ve günlük deneyimlerimizi direkt olarak etkiliyor. Örneğin; beynimiz hafıza üretimi esnasında, tıpkı bir bilgisayar gibi hata yaratabiliyor.
Aynı bir bilgisayarda olduğu gibi; beynimizde de depolanan bilgiler bozulmalara uğrayabiliyor veya silinebiliyor. Bu duruma da ‘’Şifreli bilinç kaybı’’ bir başka isimle ‘’Kriptomnezi’’ adı veriliyor.
4- Şifreli Bilinç Kaybı (Kriptomnezi) ve Deja Vu İlişkisiKriptomnezi yani şifreli bilinç kaybı yaşayan kişilerin anılarının büyük bir çoğunluğu siliniyor. Ancak anılarının tamamının değil, büyük bir çoğunluğunun silinmesi nedeniyle de, bu anıların bir kısmının beyinde korunması devam ediyor.
Daha sonra şifreli bilinç kaybına uğrayan kişiler, o anılara benzer bir durumla karşı karşıya kaldığında; o silik anılar yeniden hatırlanmaya çalışılıyor. Bu durumda da; iki ani birbiriyle benzer olduğu için Deja Vu hissi ortaya çıkıyor.
5- Rüyalar ve Deja Vu İlişkisiRüya; gerçek ile sahte arası deneyimler olarak biliniyor. Bu nedenle de rüyalar, beyinde çok güçlü ve kalıcı anılara dönüşemiyor. Fakat rüyaların bir kısmının kalıcı anıya dönüşmesi, dejavu nedeni olabiliyor. Çünkü rüyadaki anlara benzer bir anın gerçek hayatta yaşanması dejavuyu tetikleyebiliyor.
6- Sağ Beyin, Sol Beyin ve Deja Vu İlişkisiDejavu nedir anlaşılabilmesi için bilinmesi gereken en önemli şeyler arasında sağ beyin ve sol beyin konusu ile corpus callosum bulunuyor. Bir çok durumda duyu organlarımızdan ve vücudumuzdan gelen veriler, beynimizin sol lobunda da sağ lobunda da işleniyor.
Ancak bu sinyaller, beynimizin iki yarım küresine aynı anda ulaşmıyor. Sinyaller öncelikle sol beynin temropral lobunda bir sıraya konuluyor ve sonradan da iki lopta da işlemler yapılıyor. İşlemlerin sonunda da ilgili beyin bölgelerinde bu veriler birleştiriliyor.
Bu iletişim ise iki beyin arasındaki corpus callosum sayesinde yapılıyor. İşte, tam da bu iletişim esnasında yaşanan herhangi bir nöral aksaklık, verilerin zamansal olarak örtüşmemesine yol açabiliyor. Yani asenkronizasyon adı verilen bu olay nedeniyle Deja Vu söz konusu olabiliyor.
Deja Vu Hissinin Hastalık Hali; Deja VecuFransızcada ‘’Zaten yaşanmış’’ anlamına gelen dejavunun hastalık düzeyindeki haline ‘’Deja Vecu’’ adı veriliyor. Deja Vecu olan kişiler, kendilerinin aynı olayları süreli yaşadığı hissini yaşıyor. Ancak bu, dejavu gibi kısa süreli olmuyor ve kişinin sosyal yaşantısı ile davranışlarını olumsuz yönde etkiliyor. Hatta yan lob epilepsi hastalığının da bu nedenle ortaya çıktığı biliniyor.
Sonuç: Dejavu Doğaüstü Bir Güç Değil!Yani bilinenlere göre dejavu kesinlikle doğa üstü bir güç ya da olay değil. Hatta kullanılan bazı nörolojik ilaçlar da dejavu yaşanmasına neden olabiliyor. Kısacası; yiyip içtiklerimiz bile dejavu hissi yaşamımıza yol açabiliyor!
