Çölyak hastalığı yani dermatitis herpetiformis hastalığı, tahılgiller familyasına ait besin türlerinde yer alan ve son zamanlarda adına sıklıkla rastladığımız Gluten isimli maddeye karşı olan alerjik reaksiyonlarımıza verilen hastalığın adıdır. Tahılgiller’den olan buğday,arpa, çavdar gibi gıdalarda bulunan bu madde aynı zamanda çeşitli ürünlerde de yer almaktadır. Özellikle takviye edici gıdalarda sıklıkla rastlanabilmektedir. 1 yaşından önce tespit edilmesi neredeyse imkansız olan bu rahatsızlık genellikle 1 yaşından sonra katı gıdaya geçiş ile birlikte tespit edilmektedir.
Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı nedir? Bu hastalığın görülme olasılığı her geçen sene artış göstermektedir. Bağışıklık sistemimiz ile doğrudan bağlantılıdır. İmmün sistemimiz Gluten’e karşı aşırı duyarlı olur. Tıp dilinde, Gluten Sensitif Enteropati olarak bilinir. Bazı Çölyak hastaları bu maddeye karşı o kadar duyarlıdır ki Gluten’i parçalayabilen enzimleri bile bağışıklık kazanmamıştır. Bazı ülkelerde her 70 kişiden 1’inde, bazı ülkelerde ise her 200 kişiden 1’inde mutlaka görülmektedir. Tedavi edilmez ise kansızlık hastalığı baş gösterebilir, ciltte döküntüler ortaya çıkabilir.
Çölyak – İnce Bağırsak İlişkisi
Bu hastalığa sahip bireyler bilmelidir ki Çölyak hastalığı doğrudan ince bağırsak ile ilişkili bir rahatsızlık türüdür. Gluten isimli proteine karşı bağışıklık sistemimiz tepki verir ve bunun sonucunda ince bağırsağımızda çeşitli tepkimeler neticesinde iltihap oluşur. Akabinde ise sırası ile bulantı, kusma, ishal, anemi, çöküntü gibi pek çok ek sorun veya hastalığa sebebiyet verir.
İnce bağırsağımızın mukozasında yer alan Villus isimli bağırsak çıkıntıları normal şartlarda besinlerden elde edilen maddelerin emiliminden sorumludur. Maddelerin emilimini gerçekleştirdikten sonra kana ulaşmasının kolaylaştırılmasını sağlar. Ancak Çölyak gibi çeşitli bağırsak rahatsızlıkları bulunan hastalarda ince bağırsaklar Gluten’e karşı savaş açmak için antikorların üretimini arttırır. Antikorlar bildiğiniz üzere hastalıklara neden olan bakteri, virüs, mikroplara karşı bedenimizce üretilen savunma sistemleridir.
Çölyak’lı hastalarda ise Gluten’e karşı alerji geliştiği için ince bağırsaklar iltihaplanır ve kendi dokularına zarar veren antikorlar üretilir. Oluşan bu zararlı antikorlar yukarıda bahsettiğimiz Villus parçacıklarının çıkıntılarını tahrip ederek düzleştirmektedir. Düzleşme neticesinde ise emilim gerçekleşemez ve vücut yeterli emilim yapamadığı için de gerektiğince beslenemez.
Çölyak Hastalığının Nedenleri?
İmmün sistemimizin Gluten’e karşı geliştirdiği aşırı duyarlılığın yani Çölyak hastalığının nedenleri halen tıp dünyasınca tam olarak bilinememektedir. Olası muhtemel nedenler üzerinde duran bilim adamları yoğun olarak “ Genetik Geçiş “ üzerinde durmaktadırlar. Yani anne – baba gibi yakın ebeveynlerden geçebildiği gibi ebeveynlerimizin de ebeveynlerin den kalıtsal geçiş ile gelebildiği yönünde hem fikir olunmuştur.
Buna ek olarak çevresel etkenler, gıdalarda bozulma, organik gıda tüketmeme, genetiği değiştirilmiş gıdalara yönelik besin alışkınları gibi etkenler de bu kombinasyonun tamamlanmasına yardımcı olabildiği düşünülmektedir.
Çölyak Hastalığı Belirtileri
Bu hastalığın ilk belirtileri bebeklik döneminde geçilen katı gıdaya geçiş ile ortaya çıkan bu hastalık birçok hastalık ile karıştırılabilmektedir. Bu nedenle tam teşekküllü, uzman doktorlardan oluşan ve mümkünse İmmünoloji alanına ait doktorların da bulunduğu hastanelere gitmeniz gerektiğini hatırlatırız. Aşağıda yer alan Çölyak hastalığı belirtileri yüksek olasılıkla sırası ile gelişebildiği gibi kişinin sağlık durumu, kullandığı ilaçlar, geçmişte ya da mevcutta yaşadığı hastalıklar bu sırayı değiştirebilmektedir;
Karın ağrısı hissine ek olarak şişlik ve yağlı şekilde ishalCiltte aşırı kaşınma hissi ve döküntüler ( diz, dirsek, saç derisi, kalça )Dilde yanma, batmaYorgunluk, solukta kesilmelerKemik erimesi – sızı ( Teşhisi uzun sürmüş hastalarda görülme sıklığı yaygındır. Bunun en belirgin nedeni ise emilim probleminden kaynaklanan Kalsiyum mineralinin yetersiz alınmasıdır. )Kas ağrıları ve güçsüzlüğüKanamalarGece körlüğü ( İnce bağırsaklardaki emilin probleminden kaynaklanan A vitaminin yetersiz alınması neticesinde yaşanmaktadır. Teşhisi geç konmuş ya da tedavisine başlanmamış hastalarda yaşanmaktadır. )Sinir sistemi sorunları ( depresyon belirtileri – dikkat bozuklukları )Ses kısıklığıNöbet geçirmeBaş dönmesiHormonal dengede sorunlarAğız yaraları
şeklinde ortaya çıkar. Yukarıda anılan belirtilerden tamamı yaşanamayabilir. Bazı hastalarda ise sindirim sistemine yönelik sorunlar yaşanmamaktadır. En sık görülen belirti ise ciltte yaşanan döküntülerdir.
Çölyak Hastalığı Testi
Çölyak hastalığı belirtileri yaşayan hem çocuk hem de yetişkinlerin toplamının sadece %20’si gerçekten Çölyak’lı çıkmaktadır. Olası belirtilerin pek çoğu diğer hastalıklarla da ilişkili olduğu için yukarıda anılan belirtilerin neticesinde Çölyak çıkma olasılığı %20 olarak tespit edilmiştir.
Çölyak hastalığı testi için antikor proteinlerinin seviyeleri kontrol edilir. Ardından genetik teste geçilir ve HLA-DQ’ ile HLA-DQ8 isimli lökosit antijenleri kontrol edilerek tanı gerçekleştirilir. Test ve tanı Çölyak olduğuna işaret ediyor ise teşhis konmadan önce Endoskopi yapılır. Gerektiği durumlarda ise biyopsi yani parça alma tekniği ile Villus hasarları tespit edilir.
Çölyak Hastalığı Tedavisi
Peki Çölyak hastalığı tedavisi nasıl yapılır? Doktorlar tarafından söylenen çölyak hastalığının tek tedavi yöntemi kalıcı diyettir. Hastalar ömür boyu Gluten içeren her türlü besin ve diğer ürünlerden kaçınmalıdır. Tahılgiller fanilyasında yer alan buğday, arpa gibi gıda çeşitlerini tüketmeyi sonlandırmalıdırlar.
Teşhis konduktan sonra uzman doktorunuz sizi Diyetisyen’e ulaşmanız konusunda bilgilendirecektir. Eğer hastalığınızdan dolayı ince bağırsaklarınız zarar gördüyse diyete ek olarak ilaç tedavisi verilecektir. Kısacası bu hastalığın birkaç ilaç tedavisi ile sonlandırılması mümkün değildir. Tek olası tedavi Gluten içeriklerinden uzak bir yaşam sürmektir.
ÖNEMLİ:
Aldığınız her paketli ürünü kontrol etmelisiniz. Kontrol sadece gıda türevi ile sınırlı kalmamalıdır. Saç – cilt bakımı gibi ürünlerde dahi Gluten içerikleri olabilir. Ürün kontrolleri her geçen yıl daha da detaylı olması sebebi ile Gluten içerikleri son hızlı formüllerden çıkarılmaktadır. Ancak yine de sayısı azımsanmayacak kadar fazladır. Bu nedenle yiyeceğiniz – içeceğiniz – kullanacağınız tüm besin ve diğer ürünlerin içerik – formül bilgisini kontrol etmeden önce tüketmeyiniz – kullanmayınız.