Çocuk hakları sözleşmesi her aile ferdi tarafından bilinmesi ve uygulanması gereken haklardır. Hiçbir çocuk bu haklarından mahrum edilemez. Bu haklar hem uluslararası belgelerle hem de ülkemiz yasalarınca koruma altına alınmıştır. Bu hakların ihlali suç teşkil etmektedir.
Her 20 Kasım günü tekrar hatırladığımız Dünya Çocuk Hakları gününü bu yıl da kutladık. Dünyanın çeşitli coğrafyalarında ne yazık ki dünya çocuklarının hakları umarsızca çiğneniyor. Bugünlerimizin yarını, yarınlarımızın ise umudu ve teminatı olan çocuklarımızın haklarını bilmek, öğrenmek, öğretmek ve dile getirip savunmak her bireyin öncelikli görevidir.
Çocuk hakları, tüm toplum düzenlerinde, her bir çocuğun doğumu ile sahip olduğu, evrensel bildirge ve sözleşmeler ile korunan temel insan hakları arasında yer alır. Bu kapsamda, yaşama, barınma, sağlık, eğitim ve sömürüye karşı korunma gibi sayabileceğimiz bu haklar ne yazık ki dünyanın birçok farklı coğrafyasında hiçe sayılarak ihlal ediliyor.
Yaşanan çatışmalar, anlamsız mücadeleler ve savaşlar arasında insanların insan olmalarından kaynaklı temel hakları ve onurları ayaklar altına alınırken maalesef bu ihlallerden en çok da kadınlar ve çocuklar etkileniyor.
Özellikle az gelişmiş ülkelerde karşılaşılan bu hak ihlalleri noktasında daha etkili bir şekilde ses yükseltebilmenin de yolu çocuk haklarını bilmek ve öğrenmekten geçiyor.
Çocuk Hakları Sözleşmesi Hakkında Bilgi
Çocuk hakları sözleşmesi denildiğinde şüphesiz ilke akla gelen isimlerin başında leh bir eğitimci olan Janusz Korczak geliyor.
Korczak, “Bir Çocuğu Nasıl Sevmeli” isimli kitabında çocuk haklarından bahsetmiş ve 1919 yılında yayınlanan bu kitabı ile konuyu gündeme taşımıştır. Daha sonra yaşanan gelişmeler ve çalışmalar ile çocuk hakları noktasında resmileşen ilk metin ise 1924 yılında “Cenevre Çocuk Hakları Bildirisi” olarak Milletler Cemiyeti tarafından kabul edilmiştir.
Birleşmiş Milletlerin kuruluşunda da bu belge aynen benimsenmiş ve bilahare 1959 tarihinde “Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Bildirisi” adı altında güncellenmiştir. 20 Kasım 1989 günü ise daha kapsamlı olarak “Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme” kabul edilmiştir. Böylece çocuk hakları oldukça kapsamlı evrensel boyutta bir sözleşme ile teminat altına alınmıştır.
Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi
Çocuk hakları sözleşmesi maddeleri 54 adettir. Günümüzde çocukların haklarını belirtme ve koruma adına en kapsamlı ve etkili hukuki bir metindir. UNICEF, Uluslararası Af Örgütü gibi uluslararası kurumlar ve Çocuk Hakları Platformları gibi teşebbüsler ile dünya üzerindeki çocuk hakları ihlallerinin tespitine ve bu ihlallerin sonlandırılmasına çalışılmaktadır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi 1. Maddesine göre her birey 18 yaşına kadar çocuk kabul edilir. Her çocuk vazgeçilmez haklara sahiptir. Çocuk Hakları, tüm çocuklar içindir ve doğum yerleri, ülkeleri, konuştukları dil ne olursa olsun bu haklardan yararlanırlar. Büyüklerinin inançları ya da görüşleri sebebiyle hiçbir çocuğa ayrım yapılamaz.
Çocuk Hakları Sözleşmesi Maddeleri Nelerdir?
Yine sözleşmeye göre çocukların sahip oldukları bazı önemli haklar ise şunlardır;
Her çocuk temel yaşam hakkına sahiptir. Devlet, bu yaşama hakkını güvence altına almak ve aynı zamanda geliştirmek ile yükümlüdür.Çocuk, doğumundan itibaren bir isim alma ile vatandaşlık edinme ve anne-babasını tanıyıp bilme ve de onlar tarafından bakılma hakkına sahiptir. Devlet, çocuk doğduğunda bu ismi ilgili kayıtlarına işler ve çocuk için bir kimlik düzenler.Çocuklara verilen isim ile vatandaşlık hakları ve aile bağları korunmalıdır.Her bir çocuğun kendi ailesi ile birlikte yaşama hakkı vardır. Eğer anne-baba çocuğa bakamıyorsa, çocuğun zarar görmemesi amacıyla ona başkaca bir bakım sağlanmalıdır. Ancak bu durumda dahi her çocuğun, anne ve babası ile düzenli olarak görüşebilme hakkı bulunur.
Her çocuğun ailesinden yoksun kaldığı durumlarda ya da aile ortamı kendisi için uygun olmadığı durumlarda devletten koruma ve yardım alma hakkına sahiptir. Anne ve babası ile birlikte yaşayamayacak durumda olan çocuklar için özenli şekilde yapılacak araştırmalar ile iyi aileler bulunur.Her çocuğun kendisini ilgilendiren herhangi bir konuda ya da işlem esnasında, görüşlerini serbest bir şekilde ifade etme hakkı vardır. Bu görüşlerinin dikkate alınmasını isteme ve aynı zamanda katılma hakkı bulunur.Her çocuğun kendi duygu, istek ve düşüncelerini istediği şekilde ve seçtiği bir yolla özgürce açıklamaya hakkı vardır.Devlet, her çocuğun düşünce, vicdan ve de din özgürlüğü haklarına, anne ve babanın uygun yol göstericiliğinde saygı göstermekle sorumludur.Hiç kimse çocukların onurunu kırıcı bir davranışta bulunamaz. Çocukları küçük düşüremez ve onların özel hayatlarına müdahalede bulunamaz. Çocukların bu tür hakları yasalar ile güvence altına alınır.https://www.youtube.com/watch?v=P1iR2MvZOXo
Hiç kimse, çocuklara karşı bulunan sorumluluklarını onlara zarar verecek bir şekilde kullanamaz. Taraf devletler çocukların zarara uğramaması için gerekli her türlü önlemi almak ile yükümlüdürler.Engelli çocukların ise ayrıca özel bir şekilde korunma ve de saygı görme hakları bulunur. Devlet bu çocukların bakımını ve eğitimini sağlayacak ve sürdürecek kurumları oluşturma sorumluluğu altındadır.Her çocuğun sunulan sağlık hizmetlerinden tam olarak yararlanma hakkı bulunur. Hastalıklardan koruma, aşılama, beslenme ve tedavi gibi yükümlülükler toplum ve devlete aittir.
Çocuk hakları sözleşmesi maddeleri kapsamında her çocuğun gelişme hakkı bulunur ve sağlığı da güvence altında olmalıdır.Her çocuk eğitimini tam olarak sürdürebilmesi adına desteklenir ve korunur. İlköğretim ise parasız ve hiçbir ayrım gözetilmeksizin tüm çocuklar yönünden hem bir hak hem de bir zorunluluktur.Çocukların boş ve serbest zamanlarını değerlendirebilmeleri ve kendilerini geliştirebilmeleri amacıyla gerekli tesisler açılmalıdır ve her çocuğun bu tür etkinliklere de katılma hakkı bulunur.
Tüm çocukların okula gitme ve oyun oynama hakları vardır. Çocuklar, yetişkinler gibi çalıştırılamazlar. Eğer çalışmak zorunda kalırlar ise yapacakları iş çocukların sağlığı ve eğitimleri için bir sorun oluşturmamalıdır.Taraf devletler, çocuğun esenliğine zarar verebilme ihtimali buluna her türlü sömürüye karşı onları korumakla yükümlüdürler.Çocukları bedensel ya da ruhsal açıdan sarsacak ve örseleyecek hiçbir yaklaşıma ve davranışa izin verilemez.Çocuklar hiçbir şart altında ve şekilde insanlık dışı yöntemler ile ya da aşağılanarak cezalandırılamaz. Suça itilen bir çocuk var ise uygulanacak ceza onun yaşına ve gelişimine uygun, aynı zamanda onun eğitimini de engellemeyecek bir şekilde olmalıdır.Her bir çocuğun barış ortamında yaşama hakkı vardır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin Amacı Nedir?
Çocuklar ile ilgili tüm yasa ve uygulamalarda görev alanlar öncelikle çocukların yararlarını düşünmek ve onların menfaatine çalışmak ile yükümlüdürler.
Bu uluslararası belgeden de anlaşılacağı üzere tüm çocukların yaşamaya, barınmaya, eğitime, sağlıklı olmaya, istismarlardan korunmaya, seslerinin duyulmasına ve kendilerine adil bir şekilde davranılmasına hakları vardır.
Çocuk Hakları Sözleşmesi Türkiye
Son olarak, ülkemiz açısından bakılacak olursa 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, Türkiye’de ilk olarak 1929 yılında kutlanmaya başlamıştır. Dünyanın ilk ve tek çocuk bayramını ülke çocukları yanında tüm dünya çocuklarına armağan eden Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün sahip olduğu vizyonunun derinliği de bu adımla çok daha iyi anlaşılabilir.