Uygulamada CMK Avukatı ya da Ceza Muhakemesi Avukatı olarak da adlandırılan “Zorunlu müdafi” ne demektir? Hangi durumlarda, kimler için zorunlu müdafi (avukat) atanır? İşte, tüm merak edilen yönleri ile Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) kapsamında Zorunlu müdafilik…
Zorunlu Müdafi CMK Avukatı Nedir?
Zorunlu müdafi yani CMK avukatı, müdafi seçebilecek durumda olmayan şüpheli ya da sanığın istemi halinde ya da talep olmasa dahi yasada öngörülen durumlarda ve suç tiplerinde şüpheli veya sanığa hukuki yardım sunması için görevlendirilen avukata verilen isimdir.
Soruşturma ya da kovuşturma aşamasında şüpheli ya da sanık için zorunlu müdafi görevlendirmesi, soruşturma veya kovuşturma işlemlerinin yapıldığı yer Baro Başkanlığınca gerçekleştirilir.
Hangi Durumlarda CMK Avukatı Görevlendirilir?
Bazı durumlarda CMK avukatı atanarak, gerekli şahısların avukat ihtiyacının giderilmesine yardımcı olacaktır. Peki, hangi durumlarda CMK avukatı görevlendirilir.
1) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 150. Madde Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Zorunlu müdafilik ile ilgili esas düzenleme Ceza Muhakemesi Kanunu 150. Madde de düzenlenmiştir. CMK avukatı madde düzenlemesinde;
“Şüpheli veya sanıktan kendisine bir müdafi seçmesi istenir. Şüpheli veya sanık, müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde bir müdafi görevlendirilir.
Müdafii bulunmayan şüpheli veya sanık; çocuk, kendisini savunamayacak derecede malul veya sağır ve dilsiz ise, istemi aranmaksızın bir müdafi görevlendirilir.
Alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı yapılan soruşturma ve kovuşturmada ikinci fıkra hükmü uygulanır”
hükümlerine yer verilmiştir. Buna göre CMK avukatı,
· Şüpheli ya da sanığın durumuna veya şüpheli ya da sanığa isnat edilmiş suçun ceza miktarına bakılmaksızın, şüpheli ya da sanık müdafi seçebilecek durumda olmadığını beyan ederse, istemi halinde kendisine müdafi atanır.
· Şüpheli ya da sanığın talebi bulunmasa dahi, şüpheli ya da sanık;
– 18 yaşından küçükse (yani çocuksa),
– Kendisini savunamayacak derecede malul ise,
– Sağır ve dilsiz ise kendisine zorunlu olarak müdafi görevlendirilir. Bu sayılan kimselerin müdafi bulunmaksızın ifadeleri alınamaz.
• Şüpheli ya da sanığın talebi bulunmasa dahi, üzerlerine isnat edilen suçun ceza alt sınırı beş yıldan fazla hapis cezasını gerektiriyorsa kendilerine zorunlu olarak müdafi atanır. Bu anlamda ceza alt sınırı 5 yıldan fazla hapis cezasını içeren suç nedeniyle yapılan soruşturma ve kovuşturmada şüpheli ya da sanığın ifadesi zorunlu müdafi olmaksızın alınamaz.
2) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 74. Madde Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Ceza Muhakemesi Kanunu 74. Maddesinde gözlem altına alınma düzenlenmiştir. Madde düzenlemesinde;
“Fiili işlediği yolunda kuvvetli şüpheler bulunan şüpheli veya sanığın akıl hastası olup olmadığını, akıl hastası ise ne zamandan beri hasta olduğunu ve bunun, kişinin davranışları üzerindeki etkilerini saptamak için; uzman hekimin önerisi üzerine, Cumhuriyet savcısının ve müdafiin dinlenmesinden sonra resmî bir sağlık kurumunda gözlem altına alınmasına, soruşturma evresinde sulh ceza hâkimi, kovuşturma evresinde mahkeme tarafından karar verilebilir.
Şüpheli veya sanığın müdafii yoksa hâkim veya mahkemenin istemi üzerine, baro tarafından bir müdafi görevlendirilir”
Hükümlerine yer verilmiştir. Madde metninden de açıkça anlaşılacağı üzere gözlem altına alınacak kişiye istemine bakılmaksızın, hakim ya da mahkemenin talebi üzerine baro tarafından zorunlu olarak CMK avukatı müdafi atanır.
3) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 91/7. Maddesi Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Ceza Muhakemesi Kanunu 91/7. Madde düzenlemesinde;
“Gözaltına alınan kişi bırakılmazsa, en geç bu süreler sonunda sulh ceza hâkimi önüne çıkarılıp sorguya çekilir. Sorguda müdafii de hazır bulunur”
Hükmüne yer verilmiştir. Yani gözaltına alınan şüpheli, gözaltı süresi sonunda serbest bırakılmazsa Sulh Ceza Hakimi önünde sorguya çıkarılmalıdır. İşte bu sorgu işlemi esnasında, şüphelinin talebi olmasa dahi kendisine zorunlu olarak müdafi görevlendirilir.
4) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 101/3. Maddesi Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Ceza Muhakemesi Kanunu 101/3. Maddesi düzenlemesi uyarınca, savcılık tarafından tutuklanma talebi ile Sulh Ceza Hakimliğine sevk edilmiş olan şüpheliye istemine bakılmaksızın CMK avukatı görevlendirilir.
5) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 204. Maddesi Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Ceza Muhakemesi 204. Madde düzenlemesinde;
“Davranışları nedeniyle, hazır bulunmasının duruşmanın düzenli olarak yürütülmesini tehlikeye sokacağı anlaşıldığında sanık, duruşma salonundan çıkarılır. Mahkeme, sanığın duruşmada hazır bulunmasını dosyanın durumuna göre savunması bakımından zorunlu görmezse, oturumu yokluğunda sürdürür ve bitirir. Ancak, sanığın müdafii yoksa, mahkeme barodan bir müdafi görevlendirilmesini ister. Oturuma yeniden alınmasına karar verilen sanığa, yokluğunda yapılan işlemler açıklanır”
Hükümlerine yer verilmiştir. Bu madde düzenlemesi uyarınca duruşma salonundan çıkarılmasına karar verilen sanığa, eğer bir müdafi yoksa istemine bakılmaksızın zorunlu olarak müdafi atanır.
6) 5271 Sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) 247/4. Maddesi Uyarınca Zorunlu Müdafi Görevlendirilmesi;
Kaçak sanığın yargılanmasını düzenleyen 247. Maddenin 4. Fıkrasında;
“Duruşma yapılan hâllerde kaçak sanığın müdafii yoksa, mahkeme barodan bir avukat görevlendirilmesini ister”
Hükmüne yer verilmiştir. Kaçak sanık ile ilgili duruşma yapılabilmesi için, kendisine CMK avukatı, mahkeme talebi ile baro tarafından görevlendirilir.