Çapraz sorgu nedir? Mahkeme huzurunda duruşmalarda karşılaşılan ancak içeriği çokta bilinmeyen hukuki terimler arasında yer alan “çapraz sorgu” merak edilen bir konudur. Bu yazımızda Türk Hukuk Sisteminde çapraz sorgu nedir? Kimlere ve nasıl yapılır? Çapraz sorgu yapmaya yetkili olanlar kimlerdir? gibi soruların yanıtlarını sizler için bir araya getirdik…
Çapraz Sorgu Nedir Neden Yapılır?
Genel anlamda çapraz sorgu nedir? Çapraz sorgu; hukuki gerçeğe ulaşabilmek, tanık ve mahkeme huzurunda ifade veren kişilerin ifadelerindeki çelişkileri ortaya çıkarabilmek ve güvenilirliklerini sorgulamak amacı ile karşı tarafın da tanığı sorgulaması olarak tanımlanabilir.
Burada geçen tanık sorgulaması geniş yorumlanmalı, bu anlamda tanık ile beraber mahkeme huzurunda ifade veren bilirkişi, sanık, katılan gibi kişilerinde çapraz sorgulamaya tabi tutulabileceği unutulmamalıdır.
Bir başka ifade ile sorgulama işleminin, tanığı çağıran tarafça yapılmasına doğrudan sorgu adı verilirken, bu tanığın daha sonra kendisini çağıran taraf dışında karşı tarafça da sorgulamasına çapraz sorgu denilir.
Çapraz Sorguda Amaç Nedir?
Çapraz sorguda amaç, belirsizlikleri aydınlatarak hukuki gerçeğe ulaşmak, itirazları ve çelişkileri bertaraf etmek ve bu anlamda yanlış anlamaları düzeltmek, tanık ve tanık açıklamalarının (tanık yanında bilirkişi, sanık ve katılan) güvenilirliğini test etmek olarak sayılabilir.
Çapraz Sorguyu Kimler Yapabilir?
Peki, çapraz sorgu nedir ve kimlere yapılır? Çapraz sorgu yalnızca hakim ya da mahkeme önünde gerçekleştirilebilen bir mahkeme işlemidir. Bu anlamda mahkeme huzurunda tanık (aynı zamanda bilirkişi, katılan ve sanık) dinleme işlemi sırasında çapraz sorgulama doğrudan doğruya müdafi, taraf avukatları ve Cumhuriyet savcısı tarafından yapılabilir.
Çapraz sorgulama işleminin uygulanması her ülkenin hukuk sistemine göre farklılıklar gösterir. Ancak çapraz sorgulamanın en geniş uygulaması Kıta Avrupası ve Anglo Sakson hukukunda yer alır.
Günümüz gelişen hukuk sistemlerinde artık çapraz sorgu, adil ve de objektif bir yargılama açısından zorunluluk olarak kabul edilmektedir.
İfade Alma ve Sorguda Yasak Usuller Nelerdir bilgi almak için yazımıza göz atabilirsiniz.
Çapraz Sorgu Konusunda Mevzuat
Emniyet güçlerinin sıkça başvurduğu çapraz sorgu nedir? Çapraz sorgu uygulaması, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) 6. madde 3. fıkra (d) bendinde yer alır. Bu madde düzenlemesi uyarınca, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde imzası bulunan devletlerin çapraz sorguyu uygulama yükümlülükleri vardır.
Çapraz sorgu nedir? Ülkemiz açısından çapraz sorgulamaya izin veren yasal düzenleme ise 5271 sayılı Ceza Muhakemeleri Usul Kanunu 201. madde de yer alır. “Doğrudan soru yöneltme” başlıklı 201. Madde düzenlemesinde;
“Cumhuriyet savcısı, müdafi veya vekil sıfatıyla duruşmaya katılan avukat; sanığa, katılana, tanıklara, bilirkişilere ve duruşmaya çağrılmış diğer kişilere, duruşma disiplinine uygun olarak doğrudan soru yöneltebilirler.
Sanık ve katılan da mahkeme başkanı veya hâkim aracılığı ile soru yöneltebilir. Yöneltilen soruya itiraz edildiğinde sorunun yöneltilmesinin gerekip gerekmediğine, mahkeme başkanı karar verir. Gerektiğinde ilgililer yeniden soru sorabilir”
İfadelerine yer verilmiştir. Bu düzenlemede de açıkça belirtildiği üzere duruşmaya çağrılan kişiler (tanık, bilirkişi, sanık, katılan) Cumhuriyet savcısı ve müdafi ya da vekil olarak duruşmaya katılan avukat tarafından doğrudan soru yöneltilerek çapraz sorguya alınabilir.