Dünyanın en büyük problemlerinden biri olan zeka nasıl geliştirilir sorusunun cevabı beynin bölümleri ve görevleri ile yakından ilgilidir. Geçmişten bugüne binlerce bilim insanının üzerinde çalıştığı beyin, ne kadar keşfedilmiş gibi görünse de milyonlarca sırrı içerisinde barındırmaktadır. Beyinde kaç bölüm vardır? Beynin bölümleri ve işlevleri hangi davranışlarımızı etkiler? Tüm bu sorulara yüzlercesi daha eklenebilir. Çünkü vücudumuzun en önemli iki organından biri olan beyin, düşüncelerimizin, davranışlarımızın yeteneklerimizin ve hatta uykumuzun bile düzenli ya da düzensiz olmasında etkiye sahiptir. İşte, beynin bölümleri ve görevleri!
Beynin Bölümleri ve Görevleri Nelerdir?
Zeka gelişimini etkileyen faktörlerin başında sağlıklı bir beyin gelişimi yer almaktadır. Hal böyle olunca, beynin bölümleri ve fonksiyonları nelerdir sorusunun cevabı çok daha büyük öneme sahip olmaktadır. Beyin, en temelde iç ve dış kısım olarak ikiye ayrılmaktadır. Beynin dış kısmı olarak bildiğimiz kabuk yapısına korteks ismi verilmektedir. Korteks ise kendi içerisinde frontal, temporal, pariyetal ve oksipital adı verilen 4 farklı lobdan oluşmaktadır. Beynin iç kısmında ise hipotalamus, bazal ganglionlar, talamus ve limbik sistem yer almaktadır.
1 – Beynin En Önemli Birimleri Nöronlar ve Görevleri
Beynin bölümleri Psikoloji alanı için büyük bir araştırma alanı halini almıştır. Beyinde yer alan nöron isminde sinir hücreleri, beynin de diğer organlardan farklı bir yapıya sahip olmasını sağlamaktadır. Bolca dalları olan bir ağacı andıran nöronlar; yağ, protein ve şeker içeren beyin organının gelişiminde büyük öneme sahiptir. Kişinin ilgi alanına göre büyüyen nöron ağları ile beynin söz konusu bölümünde etkileşim meydana gelir. Bu da beynin ilgili bölümünün çalışarak ilgilenilen alanda gelişme sağlanmasına destek olur.
Milyonlarca sinir ağının bir arada bulunduğu nöronlar arası yollara ise sinaps ismi verilmiştir. Nöronlar arasındaki iletişimin sağlandığı bu yolların gelişmesi ya da azalması kişinin yeteneklerini ve karakterini yakından ilgilendirir.
2 – Beynin Bölümleri ve İşlevleri : Dış Beyin Korteks Lobları
Beyin bir portakal gibi iki katmandan oluşmaktadır. İç kısım ve dış kısım olarak ele alabileceğimiz beynin bölümleri Anatomi derslerinin büyük bir alt dalını işgal etmektedir. Beynin dış kısmındaki korteks lobları ise 4 bölümden oluşmaktadır:
Frontal LobPariyetal LobTemporal LobOksital Lob
a – Frontal Lob | Beynin Bölümleri ve Görevleri
Ön lob olarak da isimlendirilen frontal lob; brocka ismindeki konuşma becerisinden sorumlu olan beyin merkezini, kas hareketlerini sağlayan gyrus precentralis bölümünü, premotor korteks isminin verildiği hareket koordinasyon merkezini ve göz hareketlerini sağlayan beyin merkezinin bir arada bulunduğu beyin parçasıdır.
Frontal lob, öğrenmenin de sağlandığı ilk beyin merkezidir. Yani, ön lobda bulunan beyin nöronları öğrenme sürecinde büyük bir öneme sahiptir. Beynin ön kısmında yer alan bu nöronlar, karşıdaki kişinin yaptığı hareketlerin tekrarlanarak öğrenilmesini sağlamaktadır.
Prefrontal korteks bölümü ise, frontal lobun ön kısmında yer alan insani duyguların oluştuğu bölgeye denir. Bu bölgede empati, entelektüel davranış, muhakeme ve karar verme becerileri gelişmektedir. Hayvanlarda bulunmayan prefrontal korteks bölümünde yaşanan sorunlar kişinin psikiyatrik bozukluklar yaşamasına neden olabilmektedir.
b – Parietal Lob
Beynin bölümleri ve görevleri arasında önemli bir yere sahip olan pariyetal lob da bir tür dış beyin bölümüdür. Kişinin dokunma duyusunun geliştiği bu bölümde okuma yazma becerileri ve 3 boyutlu tasarım ve planlama algısından sorumlu nöronlar yer almaktadır.
c – Temporal Lob
Beynin hafıza merkezi olarak bilinen hipokampus biriminin yer aldığı bu loba şakak lobu da denilmektedir. Heyecan, korku ve endişenin oluşturulduğu amigdala da bu bölümde yer alır. Koku algısının oluşturulduğu ve daha önce alınan kokuların hatırlanmasının sağlandığı entorinal bölümünü de içeren bu bölüm kişinin bildiği tat ve duyuları en kısa sürede hatırlamasını sağlayan beyin bölümüdür.
d – Oksital Lob
Görme becerisinin geliştiği merkez olan oksital lob arka lob olarak da adlandırılmaktadır. Cisimlerin derinliklerinin ve renklerinin ayırt edilmesinin sağlandığı alan bu kısımdır.
3 – İç Beynin Bölümleri ve Görevleri
Beyin kabuğu yani dış beyin bölümünün içerisinde yer alan iç beyin 5 bölümden oluşmaktadır. Bunlar:
TalamusHipotalamusEpifizBazal GanglionlarLimbik Sistem
a – Talamus | Duyuların Filtresi
İnsan vücuduna gelen dokunma, kaşınma, ağrı, acı ya da yanma gibi hislerin ilgili beyin bölgesine aktarılmadan önce hissedildiği bölüme talamus denir. Talamus, kendisine gelen hissi ilgili olduğu periyetal loba yönlendirerek, hissin oluşmasını sağlar. Tabi ki bu çok çok kısa bir sürede gerçekleşir.
b – Hipotalamus
Kalp atışının hızlanması, acıkma, doyma, tansiyonun artma ve azalması ile vücut ısısının düzenlenmesi gibi hayati davranışların yerine getirildiği beyin bölgesine hipotalamus denir. Hipotalamus, kişinin cinsel davranışlarının da etkilendiği nöronları barındırır.
c – Epifiz
Uykuya dalma, karanlıkta melatonin salgılama, bağışıklık sisteminin gelişmesi, gibi metabolizma davranışlarının oluşturulduğu bölüme epifiz denir. Beynin bölümleri ve görevleri arasında hayati önem taşıyan bu bölümde kanser ile savaşan nöronlar da bulunmaktadır. Görme engelli kişilerin beyninde daha fazla melatonin salgılanması nedeniyle kanser olma olasılıklarının yarı yarıya indirildiği bilinmektedir.
d – Bazal Ganglionlar
Beynin öğrenilmiş tekrarlı hareketlerinden ve koordineli davranışlarından sorumlu olan bu bölümde alkışlamak, koşmak, hızlıca göz kapatıp açmak, bir müzik aleti çalmak ya da imza atmak gibi hareket temelli beceriler geliştirilir. En önemli bazal ganglion hastalığı ise günümüzde genellikle ileri yaş insanlarda görülen parkinson hastalığıdır.
e – Limbik Sistem
Beynin görevleri listemizin son sırasında yer alan limbik sistem, aynı zamanda hayvanların beyninde de bulunmaktadır. Duyguların oluştuğu bu bölümde nefret, şiddet, mutluluk, saldırganlık, sevgi ya da kızgınlık gibi davranışlar oluşur.
Bir hayvanın kendisine tehlike yaratacağını düşündüğü bir ortamda bulunması sırasında saldırganlaşması, limbik sistemin çalışmasını bir sonucudur. Genel olarak dopamin salgılanması ile oluşan limbik sistem hareketleri, dopaminin sıklıkla salgılanması ile yapılan davranıştan memnun olmayı sağlar. Bu da biri ile kucaklaşmanın, el sallamanın, bir müzik aleti çalmanın ya da müzik dinlemenin kişiye mutluluk vermesini sağlar.
4 – Beyincik Görevleri Nelerdir
İnsan beyninin arka bölümünde altta yer alan beyincik görevleri ile büyük bir öneme sahiptir. Beynin en büyük ikinci parçası olan beyincik, vücudun dengeli bir şekilde hareket etmesini sağlamaktadır. Ayrıca kasların çalışmasını da sağlayan bu birim, beynin en önemli bölümlerinden biridir.
Bonus : Gebelik Dönemi Beslenme ile Zeka Nasıl Geliştirilir?
Bir anne adayının en büyük sorumluluğu bebeğine, anne rahminde oluştuğu andan itibaren özenle bakmaktır. Anne karnındaki bebeğe sağlıklı bir şekilde bakmanın en temel yolu ise dengeli ve sağlıklı beslenmekten geçmektedir. Çünkü bir insanın beyni anne rahminde gelişmeye başlamaktadır. Annenin sahip olduğu kronik hastalıklar, annenin sodyum seviyesi, çevre kirliliği, alkol ya da sigara alışkanlığı gibi durumlar bebeğin beyin bölümleri ve işlevlerinin gelişmesini etkilemektedir.
Annenin sahip olduğu sigara alışkanlığı, bebeğin anne karnında büyük oranda etkilendiği bir durumdur. Henüz doğmamış bu çocuğun genleri ömür boyu sigara içen bir kişinin genleri ile büyük oranda benzerlik taşımaktadır. Bu durum ise bebeğin gelecek hayatı boyunca metabolizma rahatsızlıklarına yatkın olmasına ve sık sık gribal enfeksiyon yaşamasına neden olacaktır.
Gebelik döneminde zeka gelişiminin artırılması için ise sağlıklı beslenmek, bolca su içmek ve düzenli uyku önem taşır. Bu noktada anne adaylarının özellikle erken gebelik döneminde düzenli uyku ve dengeli beslenme konusuna özen göstermeleri önerilmektedir. Böylece zeka gelişiminin sağlandığı beyin hücreleri de sağlıklı bir şekilde oluşur ve çocuğun gelecekte öğrenme zorluğu çekmemesini sağlar.
Beynin Yapısı Tanınarak Zeka Nasıl Geliştirilir
İnsan beyninin her bir bölümü farklı fiziksel veya duygusal davranışlardan sorumludur. Kişinin sağ beyninde bulunan loblar daha çok sanatsal, duygusal ve düşünsel beceri ve davranışlardan sorumlu iken; beynin sol bölümündeki loblar daha çok matematiksel, kelime ve sayı bazlı işlemlerden sorumludur. Bu noktada kişinin hem sağ hem de sol beynini geliştirecek etkinlik ve hobiler ile zaman harcamaları zeka ve beyin gelişimi için önem teşkil eder. Siz de kişiliğinizi, zekanızı ve entelektüel yönünüzü geliştirmek istiyorsanız beyninizi iki yönlü çalıştırmaya özen göstermelisiniz.
Beynin bölümleri ve görevleri hakkında bilgi sahibi olan bir ebeveyn, çocuğunun her yönden gelişmesine katkı sağlayabilir. Bu noktada anne ve babanın çocuğunun ilgi alanlarını doğru şekilde keşfetmesi önem taşır. Aksi halde öğrenmekte zorlandığı ya da çok çok ilgisi dışındaki bir alanda profesyonelleşmesini beklemek çocuğa eziyet etmekten başka bir durum değildir. Bu durumda çocuğun potansiyeli de kaybedilmiş olur. Siz de çocuklarda zeka nasıl geliştirilir sorusunun cevabını arıyorsanız, işe öncelikle çocuğunuzun yetenek ve ilgi alanlarını keşfetmekle başlayabilirsiniz.