Önümüzdeki günlerde Türkiye Büyük Millet Meclisi ’nin önüne gelmesi beklenen yeni düzenlemeye dair bazı detaylar ortaya çıktı. Genç çalışanlar ile 50 yaş üstü çalışanlar yönünden belirli süreli iş sözleşmeleri kapsamını genişleterek, istihdam kolaylığı sağlamayı hedefleyen yeni düzenleme neler getiriyor? Hangi değişiklikler iş hayatını bekliyor? Konuya ilişkin önemli detaylar yazımızda…
Genç çalışanlar ile birlikte 50 yaşını geçen çalışanlar açısından planlanan üç yeni düzenleme bu taslakta yer alıyor. Sigorta prim ödeme zorunluluğu, belirli süreli iş sözleşmesinde kolaylık, kısmi zamanlı çalışmada prim desteği ve vergi istisnaları içeren düzenlemelerde ortaya çıkan bazı detaylar şu şekilde…
1 – Sigorta Prim Ödemelerinde 10 Gün Altı Çalışmaya İstisna
Bu düzenlemede 25 yaşından daha genç olan çalışanların bir ayda toplam on günden az çalıştırıldığı durumlarda, uzun vadeli olarak sigorta primi yatırma konusunda zorunluluk bulunmayacak. On günden az çalışan bu gençlerin yalnızca yüzde 2 oranında olan iş kazası ve meslek hastalığına dair sigorta primleri yatırılmak zorunda olacak.
Bu şekilde 10 günden az çalışan 25 yaş altı gençler için, normalde yüzde 37,5 oranında ödenmesi gereken prim yerine yalnızca yüzde 2 oranında iş kazası – meslek hastalığı sigorta pirimi yatırılması yeterli olacak.
2 – Belirli Süreli İş Sözleşmeleri Genişliyor
Ayrıca yeni düzenleme ile 20 yaşından daha küçük ve 50 yaşından daha büyük çalışanlarla işverenler arasında belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesinin kapsamı ve ölçütleri daha da genişleyecek.
A – Belirli İş Sözleşmesi Nedir?
İş Kanunu madde 11 düzenlemesine göre, iş sözleşmeleri kural olarak süresiz iş sözleşmesi şeklinde yapılıyor. Bunun yanında
“Belirli süreli iş sözleşmesi” ise ancak istisnai durumlarda ve objektif koşulların varlığı halinde yapılabiliyor. Bu kapsamda belirli bir süre için ya da belirli bir işin bitirilmesi tarzı nedenlerin varlığı (köprü ya da baraj yapımı gibi) bu tür sözleşmelerde aranıyor. Yine kural olarak, belirli süreli iş sözleşmeleri, esaslı bir sebep bulunmadıkça birden çok üst üste yapılamıyor. Bu zincirleme sözleşme yapılma kuralına uyulmadan yapılan sözleşmeler ise başlangıcından beri “süresiz iş sözleşmesi ”
olarak kabul ediliyor.
B – Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Objektif Unsur
Belirli süreli iş sözleşmeleri genel olarak turizm, ihaleli yapım işleri, sezonluk tarım çalışmaları gibi alanlarda tercih ediliyor. Bu tür sözleşmeler için işin niteliğinin belirli süreli çalışmaya uygun olması yani objektif koşul gerekiyor. Belirli süreli iş sözleşmelerinde, sözleşme bir kez yenilense dahi sözleşme süresiz duruma geliyor.
Yine uygulamada, işverenler tarafından işten çıkarma maliyet ve yükümlülüğünden kurtulabilmek için belirli süreli iş sözleşmesine başvurulduğu durumlarda, bu hususun dava konusu olması üzerine iş mahkemeleri ve Yargıtay işin niteliğine de bakarak sözleşmenin belirli süreli iş kapsamında olup olmadığını inceliyor, bu ölçütleri karşılamayan sözleşmeler de süresiz iş sözleşmesi olarak kararlara esas alınıyor.
Belirli süreli iş sözleşmesinde, sözleşme süresi sona erdiğinde iş ilişkisi de sonlanıyor. Bu nedenle bu tür sözleşmelerde işverenler kıdem ya da ihbar tazminatı ödemek gibi zorunluluklardan da kurtuluyorlar. Belirli süreli iş sözleşmesine tabi olarak çalışan işçiler ayrıca sözleşme yenilenmediği zaman işe iade davası açamıyorlar.
C – Yeni Düzenlemedeki Genişleyen Durum
Meclis gündemine gelecek yeni düzenlemede ise 20 yaşından daha küçük ve 50 yaşından daha büyük çalışanlarla işverenler arasında, işin nitelik olarak süreli olup olmadığına bakılmaksızın (objektif koşul aranmaksızın) belirli süreli iş sözleşmesi yapılabilmesinin yolu açılacak. Yine belirli iş sözleşmelerinde zincirleme olarak ( iki yılı geçmemek kaydıyla) sözleşme yapılabilmesine de olanak tanınacak.
3 – Kısmi Zamanlı Çalışmada Gelir Vergisi İstisnası
Yeni düzenlemede 50 yaş ve üstündeki çalışanların, tam zamanlı çalışmayı bırakarak kısmi zamanlı çalışmaya geçmeleri durumunda gelir vergisinden istisna tutulma imkanları doğacak.
Bu olanaktan yararlanabilmek için işverenin, kısmi zamanlı çalışmaya geçen işçi ile beraber, istihdam açığını kapatmak için en az 6 ay süreyle bir işçiyi daha istihdam etmesi koşulu aranacak. Yani tam zamanlı çalışan yerine kendisi ile birlikte kısmi zamanlı çalışacak bir işçi daha istihdam etmesi şartı istenecek ve bu çalışanların her ikisi de gelir vergisinden istisna tutulma hakkından yararlanabilecekler.
Tam zamanlı yürütülen çalışmadan kısmi zamanlı çalışma durumuna geçenler için, çalışmadıkları süreler yönünden emeklilik primlerini ise devlet karşılayacak. Bu durumda 30 gün yerine kısmi olarak 15 gün çalışan işçi, yarı ücret alacak fakat primleri yine 30 gün üstünden yatırılacak. Çalışma hayatına dair olan bu yeniliklerin yer aldığı teklifin ise, bu hafta içi TBMM önüne gelmesi bekleniyor.