Ticari faaliyetlerin artması ve e-ticaretin her geçen gün daha çok yaygınlaşması ile ayıplı mal kavramı daha çok hayatımıza giriyor. Peki ayıplı mal nedir? Ayıplı mal ile karşılaşan tüketicinin hakları nelerdir? Başvurular nereye ve nasıl yapılır? Ayıplı mal, alınan ürün veya hizmette karşılaşılabilecek eksiklik ya da hata durumu olarak tanımlanabilir ve tüketici şikayeti ayıplı mallar için yapılabilir. Ayıplı bir mal ile karşılaşan tüketici için öncelikle, ürünün satıcısı ya da hizmetin sağlayıcısından bazı talep hakları bulunur (ayıplı mal iadesi gibi). Bu taleplerinin karşılanmaması durumunda ise kanunen oluşturulan kurum ve makamlar önünde tüketici, şikayet haklarına sahip olur. Tüketicinin başvurabileceği şikayet makamları ise Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemeleridir.
Ayıplı Mal
Ayıplı mal, 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkındaki Kanun ‘un 8. maddesinde göre düzenlenmiştir. Bu düzenlemeye göre, tüketiciye teslim anında tarafların kararlaştırdığı model veya örneğe uygun olmayan yahut objektif olarak taşıması gereken özelliklere sahip bulunmayan ürün, ayıplı mal satıcının taahhüt ettiği özellikleri içermeyen, eksiklikleri içeren maldır Bu hali ile;
Etiketinde, ambalajında, kullanım ve tanıtım kılavuzunda, internet portalında veya ilan ve reklamlarında yer alan noktaları taşımayan,Satıcı tarafından belirtilen özelliklere sahip olmayan, beklediği faydayı azaltan (konut ve tatil amaçlı alışverişler dahil)Teknik düzenlemesindeki niteliğe aykırılık taşıyan,Tüketicinin maldaki ayıptan dolayı aldığı üründen umduğu yararı azaltan ya da ortadan kaldıran durumlar
Ekonomik, maddi yahut hukuki eksiklikleri olan ürünler, ayıplı mal kategorisi içerisinde sayılır. Ayıplı mal nedeni ile tüketicinin bazı hakları bulunurken, satıcının ise bazı sorumlulukları bulunur.
Objektif Yaklaşım
Ayıplı malın belirlenmesinde objektif bir yaklaşım sergilenir, yani ürün taşıması gereken niteliğe sahip bulunmuyorsa veya eksik ise ayıplı maldır. Ayıplı hizmette aynen ayıplı mal gibi değerlendirilir ve tüketici için aynı başvuru haklarını sağlar. Ayrıca ürün veya malın süresinde teslim edilmemesi, montajın satıcıya ait olduğu durumlarda gereken şekilde monte işleminin yapılmaması da sözleşmeye aykırı ifa kapsamında olarak ayıplı mal kategorisinde değerlendirilir.
Tüketicinin Satıcıya aldığı malın ayıplı mal iade süresi içinde BaşvurusuAçık veya gizli bir ayıp ile karşılaşan tüketici, satıcıdan bazı talep haklarına sahiptir. Bu talep hakları ise;Ürünün yenisi ile değiştirilmesini ya da cayma hakkınız ın talep edilmesi,Ürün için ödenen bedelin bedel iadesine,Onarımı mümkün bir durum var ise, ücretsiz olarak onarımın yapılmasını isteme,Üründe meydana gelen değer kaybı yada ayıp oranında bedel indirimi istemeOlarak sayılabilir. Tüketici bu seçimlik hakların karşılanmaması ya da bu isteklere rağmen mağduriyeti sonlandırılmaması durumunda tüketicinin, zamanaşımı süresine dikkat ederek sözleşmeden dönme ve Tüketici Hakem Heyetine ya da Mahkemeye başvuru hakları doğar.
Tüketici Hakem Heyetleri
Görev alan ve sınırları, tüketicinin aldığı ürün ya da hizmetin parasal sınırına göre belirlenen ve yalnızca belirli değerin altındaki uyuşmazlıklar noktasında yetkisi bulunan kurullardır. Ticaret Bakanlığınca, il merkezlerinde ve belirli ilçe merkezlerinde oluşturulan bu heyetlerin kurum ve kişilerden belge isteme hakları da vardır ve tüketici şikayeti olan konuda karar verirler
Parasal Sınır
Tüketici hakem heyetlerinin (T.H.H.) görevleri açısından 2020 yılı yeniden değerlendirme oranına göre;
Büyükşehirlerde 6 bin 920 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda İlçe T. H.H, değerlendirme ve kararı verilmesiBu kapsamdaki illerde 6 bin 920 TL ile 10.390 TL arasındaki uyuşmazlıklarda İl T.H.H,Büyükşehir statüsüne sahip olmayan illerin merkezlerinde ve bağlı ilçelerinde 10.390 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda İl T.H.H.’leri görevlidir.
Bu parasal sınırların üzerinde bulunan uyuşmazlıklarda ise görev ve yetki Tüketici Mahkemelerindedir.
Tüketici Hakem Heyeti Başvuru Usulü
Görev alanlarını belirttiğimiz Tüketici Hakem heyetlerinde yetki ise, tüketicinin yerleşim yerinde bulunan veya tüketicinin işlem gerçekleştirdiği yerde bulunan heyetlerdedir. Bu heyetlere başvurular bizzat yahut avukat aracılığıyla, elden veya posta ile ya da e-devlet’de bulunan Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) üzerinden gerçekleştirilebilir. Başvuru formu kullanılarak yapılacak başvurularda, bu form yanında mevcut ise delil niteliğinde olan sözleşme, fatura ve belgelerde sunulmalıdır. Başvuru formu kullanılmayacaksa başvuruda bulunanın adı, soyadı, açık adresi ve TC kimlik numarası ile diğer iletişim bilgilerinin yer aldığı dilekçe kullanılabilir. Bu dilekçede talebin konusu, uyuşmazlık değeri, hakkında şikayette bulunulan satıcı bilgilerinin de yer alması gerekir.
Tüketici Hakem Heyetince Tüketici Şikayeti Başvuruları ile Verilen Kararlar
Tüketici Hakem Heyetleri tarafından karara bağlanan başvurular tarafları bağlayıcı niteliğe sahiptir ve icrası gerekir. Başvuru süreçlerinde e-devlet üzerinden gerçekleşen başvuruların takipleri yine e-devlet üzerinden yapılabilir. Ayrıca karara bağlanan başvuruların tebliği de ilgili heyetlerce taraflara yapılır. Şikayet Başvurusu İçin Tıklayınız
İtiraz Süreci
Tüketici Hakem heyetleri tarafından verilen kararlar yönünden tarafların, tebliğ tarihinden başlamak üzere on beş gün içerisinde heyetin bulunduğu yerdeki Tüketici Mahkemelerine itiraz hakları bulunur. Yapılacak bu itiraz, hakem heyeti kararına göre başlanan icrayı durdurmaz ancak icranın durdurulması talep edilirse hakim kararıyla, tedbir niteliğinde Hakem Heyetinin kararının icrası durdurulabilir. Heyet kararlarına karşı yapılan itiraz sonucu mahkeme tarafından verilen kararlar kesin niteliktedir. Kararların kesinleşmesinden sonra uygulanmaları zorunludur ve bu zorunluluğa uyulmaz ise icra dairelerinden takip mümkündür.
Tüketici şikayetini nereye yapmalı ve Tüketici Mahkemeleri Başvurusu
Belirlenen parasal sınırlarının üzerindeki değere sahip uyuşmazlıklarda ise tüketici başvuruları (ayıplı mal davası) Tüketici Mahkemelerine veya bu sıfatla görev yapan yetkili mahkemelere yapılır. Bu başvurular 492 sayılı Harçlar Kanunu ile tespiti yapılan harçlardan muaftır. Tüketici davalarında yetkili mahkeme ise tüketicinin yerleşim yerine göre belirlenir. Yani Tüketicinin yerleşim yeri Tüketici Mahkemesi bu uyuşmazlıklarda yetkilidir. Şayet yerleşim yeri adresinde bir Tüketici Mahkemesi bulunmuyorsa o yerdeki Asliye Hukuk Mahkemesine Tüketici Mahkemesi sıfatı ile başvuru yapılır.