5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu özellikle Atatürk’ün hatırasına alenen hakarette bulunan kişiler için yapılan soruşturmalar kapsamında gündeme geliyor. Peki, halk arasında Atatürk’ü Koruma Kanunu olarak da bilinen Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu nedir ? Hangi maddelerden oluşur? Soruşturma ve kovuşturma yöntemleri nelerdir? Bu kanun hangi yıl ve ne amaçla kabul edilmiştir?
İşte tüm merak edilen yönleri ve içerdiği düzenlemeler ile 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu…
Atatürk’ü Koruma Kanunu Ne Zaman Kabul Edildi ?
Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu, bu isimle ve 5816 Kanun numarası ile 25.07.1951 yılında kabul edilmiş ve 31.07.1951 tarih ve 7872 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak, yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.
5816 sayılı Kanun’un 4. Maddesinde de belirtildiği gibi bu kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir. Yani Atatürk Aleyhine İşler Kanunu’nun yürürlük tarihi Resmi Gazetede yayımlandığı 31.07.1951 tarihidir.
Kanun 5 Maddeden oluşur. Atatürk’ün hatırasına hakaret , Atatürk heykel, büst ve abideleri ile Anıtkabir’i tahrip etme, bozma, kırma, kirletme suçları ile bunların artırım maddelerini içerir.
Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu Hangi Amaçla Çıkarıldı ?
Bu kanun, Atatürk’ün ebedi hayata intikali sonrasında ve özellikle 1950’li yılların başında, heykel dinen günahtır gibi gerekçeler ile Atatürk heykel ve büstlerine karşı artan saldırılar üzerine, o dönem iktidarda olan Demokrat Partinin çalışmaları ile çıkarılmıştır.
Bu anlamda söz konusu kanun Adnan Menderes’in iktidarı döneminde ve 23 Temmuz 1951’de Meclis Adalet Komisyonu önüne gelmiş, Kanuna dair rapor 232 kabul oyuyla onaylanmış ve 25 Temmuz 1951 tarihinde ise kanun, Meclis Genel Kurulunda açık oylama ile kabul edilmiştir. 31 Temmuz 1951 günü ise söz konusu Kanun Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Kanun ile ilgili yapılan konuşmalarda dönemin milletvekilleri, bu kanunun asıl amacının memlekette emniyet ve sükunu muhafaza etmek olduğuna dair konuşmalar yapmışlardır.
Lese Majeste Yasaları
Avrupa ülkelerinden ABD’ye kadar hemen hemen her ülkede, o ülkeyi kuran ve ülkeyi temsil eden kişilerin korunması amaçlı kanunlar vardır ve bu kanunlar uluslararası alanda “ Lese Majeste ” yasaları olarak bilinirler. Halk arasında bilinen tabiriyle Atatürk’ü Koruma Kanunu’da bu kapsamda kabul edilmiş bir yasadır.
Türkiye Cumhuriyeti Kurucusu Atatürk’ün Hatırasına Hakaret Halinde Yaptırım
Bu şekilde tarihsel anlamda kabul süreç ve gerekçelerine değindiğimiz 5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunu’nun düzenleme ve maddelerine bakalım.
Bahsi geçen Kanunun 1. Maddesinin ilk fıkrası düzenlemesi “Atatürk’ün hatırasına alenen hakaret eden veya söven kimse bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır” hükmünü içerir.
Bu yasal düzenlemeye göre Atatürk’ün hatırasına hakaret, kanun kapsamında suç olarak kabul edilmiş ve cezası da bir yıldan üç yıla kadar hapis olarak belirlenmiştir.
Atatürk Büst Heykel ve Abideleri ile Anıtkabir’e Zarar Verme Suçunda Yaptırım
Söz konusu Kanunun 1. Maddesinin ikinci fıkrası düzenlemesinde ise
“Atatürk’ü temsil eden heykel, büst ve abideleri veyahut Atatürk’ün kabrini tahrip eden, kıran, bozan veya kirleten kimseye bir yıldan beş yıla kadar ağır hapis cezası verilir”
hükmü getirilmiştir.
Bu anlamda, Atatürk’ü temsil eden büst, heykel ve abideleri ya da Anıtkabir’i bozan, tahrip eden, kıran, kirleten kimselerin eylemleri suç olarak kabul edilmiş ve cezası da bir yıl ile beş yıl arası hapis olarak belirlenmiştir.
Yine Kanunun 1. maddesinin son fıkrasında, birinci ve ikinci fıkrada belirtilen suçları (Atatürk’ün hatırasına hakaret ya da Atatürk büst, heykel ve abidelerine zarar verme suçları) işlemeye başkalarını teşvik eden kimselerinde asıl fail gibi cezalandırılacakları hükme bağlanmıştır.
Verilen Cezalarda Artırım Halleri
5816 sayılı Kanunun 2. maddesi ise verilen cezalarda yapılacak artırım miktar ve nedenlerini düzenlemiştir.Bu düzenlemeye göre,
“Birinci maddede yazılı suçlar; iki veya daha fazla kimseler tarafından toplu olarak veya umumi veya umuma açık mahallerde yahut basın vasıtasiyle işlenirse hükmolunacak ceza yarı nispetinde artırılır.Birinci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçlar zor kullanılarak işlenir veya bu suretle işlenmesine teşebbüs olunursa verilecek ceza bir misli artırılır”
hükümlerini içerir.
Yani belirlenen suçların iki ya da daha çok kişi tarafından toplu işlenmesi, bu suçların umuma açık yerlerde işlenmesi, basın yoluyla işlenmesi halleri cezada artırım nedeni kabul edilmiştir.
Yine birinci maddenin ikinci fıkrasında yazılı suçlar (Atatürk büst, heykel ve abidelerine zarar verme) yönünden ise bu suçların zor kullanılarak işlenmesi ya da işlenmesine teşebbüsü cezada artırım sebebi olarak düzenlenmiştir.
Bu Suçların Soruşturma Usulü
5816 sayılı Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Kanunun 3. Maddesi ise bu kanun kapsamında düzenlenen suçların soruşturma usulünü gösterir. Kanunun 3. Maddesinde
“Bu kanunda yazılı suçlardan dolayı Cumhuriyet savcılıklarınca re’sen takibat yapılır”
hükmüne yer verilmiştir.
Bu düzenleme uyarınca, bahsi geçen suçların işlenmesi halinde Cumhuriyet savcıları tarafından soruşturmalar re’sen yani kendiliğinden başlatılır. Ayrıca bir şikayet ya da soruşturma şartı aranmaz. Suçun işlendiğinin öğrenilmesi Cumhuriyet savcıları tarafından soruşturma başlatılması için yeterlidir.