Ülkemizde, heyecanla beklenen 2022 yılında uygulanacak olan net asgari ücret 4.253,40 Türk Lirası olarak açıklandı. Peki, asgari ücret nedir? Nasıl belirlenir? Asgari ücretin tarihçesi nasıl gelişmiştir?
Asgari Ücret Ne Demektir?
Asgari ücret ya da bir başka ifade ile minimum çalışma ücreti, yasal olarak işçilere emeklerine karşı ödenebilecek en düşük seviyedeki ücrettir.
Bu kapsamda, işçinin başta gıda olmak üzere konut, sağlık, giyim, ulaşım, kültür ve benzeri gereksinimlerini güncel fiyatlar üzerinden “en az düzeyde” karşılayacak biçimde hesaplanan ücret, asgari ücret olarak ifade edilebilir.
Ülkeler açısından asgari ücret belirlemesi ve şekli değişiklikler gösterebilir. Buna göre, bazı ülkeler asgari ücreti saatlik bazda belirlerken, bazı ülkeler ise doğrudan doğruya belirli bir saat çalışma karşılığı olarak, aylık bazda açıklarlar.
Asgari Ücret Ne Zaman ve Nasıl Doğmuştur?
Asgari ücret ilk defa olarak 1890 yılında Avustralya ve Yeni Zelanda’da uygulanmaya başlamıştır. 1900’lü yılların başından itibaren öncelikle Avrupa ülkelerinde, daha sonra da bütün dünya üzerinde yaygın bir şekilde uygulana gelmiştir. Ülkemizde ise asgari ücret ilk defa 1974 yılında çıkarılan yönetmelikle uygulanmaya başlamıştır.
Uluslararası Mevzuat Kapsamında Asgari Ücret Nedir?
Asgari ücretin tanımı ve kısa tarihçesi sonrasında, uluslararası sözleşmeler ve mevzuat uyarınca da asgari ücretin incelenmesi gerekir.
Bu bağlamda İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi 23. Maddesi düzenlemesi uyarınca çalışan herkes, kendisine ve de ailesine insanlık onuru ile uyumlu bir hayat sağlayacak, sosyal koruma aracılığı ile de tamamlanan bir şekilde adil ve elverişli bir ücret alma hakkına sahiptir.
Yine asgari ücret konusunda önemli çalışmaları bulunan Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) 131 sayılı Asgari Ücret Tespitine İlişkin Sözleşmesi uyarınca asgari ücretin tespitinde; işçinin ve onun ailesinin ihtiyaçları, genel ücret seviyesi, sosyal güvenlik yardımları, hayat pahalılığı, hayat standartları gibi kriterler dikkate alınması gerekli olan başlıca unsurlardır.
Ülkemiz tarafından (henüz TBMM’de onaylanmasa da) imzalanan Avrupa Sosyal Şartı’nın 4’üncü maddesi uyarınca, tüm çalışanların kendilerine ve ailelerine iyi bir hayat düzeyi sağlamaya yeterli olacak derecede adil bir ücret alma hakları vardır.
Asgari Ücret Nasıl Belirlenir?
Ülkemizde asgari ücret, “Asgari Ücret Tespit Komisyonu” tarafından tespit edilmektedir. Asgari Ücret Tespit Komisyonunda ise 15 üye bulunur. Bu 15 üyenin dağılımı ise;
- Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 2 temsilcisi,
- TÜİK temsilcisi,
- Kalkınma Bakanlığı temsilcisi,
- Hazine Müsteşarlığı temsilcisi,
- Bünyesinde en fazla işçiyi bulunduran işçi kuruluşunun değişik iş kolları için seçeceği beş temsilcisi,
- Bünyesinde en fazla işvereni bulunduran işveren kuruluşunun değişik işkolları için seçeceği beş temsilcisi olmak üzere belirlenir.
Yani beş hükümet temsilcisi, beş işçi temsilcisi ve beş işveren temsilcisinden oluşan Asgari Ücret Tespit Komisyonu ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı başkanlığında, önce Bakanlık’ta sonra işçi ve işveren kuruluşlarının ev sahipliğinde ve en son tekrar Bakanlıkta toplanır.
Bakanlık tarafından belirlenen üyelerden birinin başkanlığını yürüttüğü komisyon, en az on üyenin katılımı ile toplanıp, oy çokluğuyla karar verir. Oyların eşit olması durumunda ise başkanın bulunduğu taraf çoğunluğu sağlamış kabul edilir.
Asgari Ücret Ödenmezse Ne Olur?
Asgari ücret tespit komisyonunca belirlenen asgari ücretin, çalışması karşılığında işçinin banka hesabına yatırılmaması veya eksik yatırılması durumunda, yani asgari ücretin işçiye ödenmemesi durumunda işçi, iş sözleşmesini haklı sebebe dayalı olarak fesih etme hakkına sahip olur. Yine asgari ücreti ödemeyen işverene de idari para cezası uygulanır.
Dünyada En Yüksek Asgari Ücret
Kısaca tarihçesinden ve niteliğinden bahsettiğimiz asgari ücret noktasında, dünyada uygulanan en yüksek ücret ise yıllık 34 bin 358 dolarlık ücretle Avustralya’da uygulanıyor. Avrupa’da en yüksek asgari ücret ise yıllık 29 bin 611 dolar ile Lüksemburg’da ödeniyor.