Amishler günümüz çağına hiç de ayak uydurmayan toplulukların başında yer alıyor. Kimileri onların yaşadığı hayatı desteklerken kimileri ise tamamen ‘bağnaz’ buluyor.
Halbuki bugünkü yaşamlarını dizayn ederken kendilerince belirli sebepleri bulunmaktadır. Onlar yaşadıkları zaman dilimine bakmaksızın tamamen kendi belirledikleri yaşam stilini sürdürüyorlar.
Elbette günümüz dünyasıyla kıyaslanınca adeta zamanı 17-18. Yüzyılda durdurdukları için çok farklı hatta tuhaf görünüyorlar. Ancak onları yakından tanıdıkça daha çok şaşıracağınıza eminiz!
Peki Amishler kimlerdir, Amish ne demek? Günümüzde hala Kars’ta yaşayan Amişler bulunuyor mu? İşte film senaryosu gibi duran fakat günümüzde gerçeği yaşayan Amişler hakkında bilgiler!
Amişler Kimdir? Sık Duymadığınız Amish Ne Demek?
İlk defa duyulan durumdaki insanlar Amişler ne demek diye araştırmaya düşerler. Bu durum oldukça doğaldır. Çünkü yabancı adlandırması bile tuhaf bir kelimeye dayanır.
Pensilvanya’da kullanılan ve Almanca’nın bir lehçesine dayanan bir adlandırmaya hakimdir. Amishler direkt olarak bir anlama gelmemektedir.
Onlar daha çok sahip oldukları yaşam tarzına bağlı olarak dışlanmış ve kendi içerisinde izole olmuş bir topluluğu temsil eder.
Buna kimi zaman Kızılderililer gibi topluluk gözüyle bakılabildiği gibi dini anlamda cemaat, tarikat diyen de vardır.
Gelgelelim günümüzde kendilerini Amişler nedir diye sorulduğunda kendi halinde yaşayan fakat dışarıdan kimsenin ABD’nin bile desteği olmadan yaşayabilecekleri insanlar olarak tanımlar.
Amişler Tarikatı Nasıl Ortaya Çıktı?
Amishler ortaya çıkma serüveniyle 16. Yüzyıla yani 1500lü yıllara dayanmaktadır. O dönemlerde başta Avrupa olmak üzere birçok alanda dinde reform gerçekleşmesi gerektiğine inanılmaktaydı.
Rahiplerden birisi Hristiyan çocuklarının küçük yaştan itibaren vaftiz edilmesini doğru bulmadığını dile getirdi. Aslında çocukların 18 yaşına geldiğinde bu kararı kendilerinin vermesi gerektiğini savundu.
Başta Katolikler olmak üzere Hristiyan dünyasından büyük tepki toplayan bu görüş sonrası Mennocular olarak adlandırılan topluluk Hristiyan dünyasında zulme uğruyor.
Hatta Katolikler tarafından öldürülenler de fazlaca olunca Mennocular üçe ayrılıyor. Üç kol; Amişler, Mennocular ve Bretenler olmaktadır. İsviçre’de yaşayanlar farklı alanlara dağılmaya başlıyor.
Bir kısım Amişlerin Türkiye’ye geldiği de görülüyor. Çoğunluğu daha sonra ise Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri ağırlıklı olmak üzere göç etmek zorunda kalıyor.
Türkiye’de Amişler Nerede Yaşadı? Hala Kars’ta Yaşayan Amişler Var mı?
Amişler Türkiye yani ülkemizde genel olarak Kars ve civar yerlere yerleşmiştir. Bir kısmı da başlangıçta İstanbul’da yer almaktaydı.
Fakat sahip oldukları görünüş ve inanışlarını yansıtmaları dikkat çekti. Bunun dışında Kars ve civarında onlara çok yakın davranıldığı da görüldü. Hatta Kars peyniri/kaşarı da bu dönemde ortaya çıktı.
Yalnız İstanbul’da bir Amish üyesinin saldırıya uğrayıp öldürülmesinden sonra tüm topluluk özgürlükler ülkesi olarak dikkat çeken ABD’ye sığındı.
Günümüzde Kars başta olmak üzere ülkemizde hiçbir Amiş topluluğu bulunmamaktadır.
Amishler ve Günümüzde Sahip Çıktıkları Özellikleri
Aslında Amiş tarikatı sahip olduğu özellikler neticesiyle bugün bu kadar dikkat çekmektir. Halbuki amaçları dikkat çekmek de değildir.
Onlar sadece inandıkları ve doğru bulduğu davranışları uygulamaya devam ettirmektedir. İşte Amishler ve özellikleri!
A- Amişler Hangi Dine Mensup?
Kendilerini Hristiyan olarak adlandırıyorlar. Fakat günümüz Hristiyanlarının inandıkları türden biraz farklı olarak hareket ettikleri söylenebilir.
Hz. İsa dönemindeki gibi yaşamanın aslında dinin gerekliliklerini yerine getirmekte kolaylık sağlayabileceği görüşündeler. Her bölge kendi içerisinde ekstra özellik ve kural oluşturabilmektedir. Ancak temelde öğretici olarak İncil’i dikkate alıyorlar.
Her Pazar kiliselerde her yaştan insan toplanarak ibaretlerini toplu olarak yerine getirirler. Kilise sonrası aileler evlerinde toplu buluşmalar yaparak yemekler yer.
Pazar günleri dışında ibadetlerini evlerinde yerine getirirler.
B- Amişler Evlilik Konusunda Nasıl Hareket Ediyor?
Evlilik konusunda da oldukça farklı özelliklere sahip olduklarını söylemek mümkün. Amishler topluluğu dışarıdan topluluk dışından evlenmeyi yasaklamıştır.
Evlilikler tamamen sahip oldukları topluluğun içerisinden olmalıdır. Aynı zamanda ortalama olarak evlenme yaşları 18-20 yaş arasında gerçekleşir.
Onlar evliliği sadece hayat birleştirmek olarak görmez. Evli ve bekar oluşlarını kıyafet ve fiziksel özellikleriyle de vurgularlar.
Kadınlar bekarken başlarına siyah örtü kapatır. Erkekler de ise bekar olanlar bıyık bırakmazlar ki bekar oldukları belli olsun. Evlendikten sonra kadınlar beyaz örtü kullanır erkekler ise sakal ve bıyık bırakabilir.
Doğurulacak çocuk sayısı bile genellikle toplum içerisinde belirlenmiştir. Çocuk kendileri için değerli bir durumdur ki kültürlerini sürekli aktarmaları adına da çoğalmaları gerekir. Ortalama olarak her aile 5-7 çocuk sahibidir.
C- Amişler Topluluğu Nasıl Para Kazanıyor?
Başta hükümet olmak üzere tüm dünyaya kapalı oldukları için para kazanmaları konusunda bazı sorgularınız olabilir.
Öncelikle belirtelim ki dünyevi bir durum olduğu için paraya değer vermezler. Onlar yaşamları boyunca genelde takas usulü ile hareket eder.
Bununla birlikte yaşamları boyunca çiftçi, marangoz, hayvancılık ve tarım gibi temel basit işlerle uğraşırlar. Çalışma hayatı erkeklerle sınırlıdır. Kadınlar evde durup ev işleri ve çocuklarla ilgilenir.
D- Amishler Tarikatı ve Teknoloji İlişkileri
Dünya üzerinde Amish tarikatı ayrılırken teknoloji ile bağlantıları ile dikkat çekerler. Neden mi? Çünkü elektriğin her yere yayıldığı günümüzde hala gaz lambası kullanırlar.
Bunun dışında elektrikli birçok şeyle uzaklığı bulunur. Örneğin internet ve elektrik tamamıyla yoktur. Telefon da çok nadir evlerde vardır. Ancak kullanım çok nadir ve kritik zamanlarda gerçekleşmektedir.
Tarım yaparken ve ulaşım sırasında da araba kullanılmaz. Atlarla işlerini halletmeye çalışırlar. E tahmin edersiniz ki televizyon da yoktur.
Üstelik tüm bunlar kendi istekleriyle yaparlar. Herhangi bir zorlama yoktur.
E- Amishler Hakkında Şaşırtıcı Diğer Özellikler
ABD’de çoğunlukla yaşayan ve nadir olarak Kanada bölgesinde yaşayan Amishler hakkında bilinenler bununla sınırlı değildir.
Kendileri vergi vermeye ve askerliğe gitmeyi gereksiz bulurlar. Aslında bu konuda bir miktar haklılar. Çünkü devletten aldıkları bir destek ve hizmet yok denecek kadar azdır.
Bununla birlikte eğitim konusuna bakış açıları da değişiktir. Zorunlu eğitime karşı oldukları bilinir. Sekizinci sınıfa kadar eğitimi çocuklar alır. Fakat bu yaştan itibaren asıl eğitimi ailede almaları gerektiği düşünülür. Okuldan alınırlar.
ABD tarafından yapılan anayasal düzenleme sonrası toplulukların eğitim almak kadar almama hakları bulunduğundan bu durum normal karşılanmıştır.
Normal hayatlarında da farklı özelliklerine denk gelmek mümkündür. Kadınların ilgi çekici kıyafetleri yoktur. Hatta yaşamları tek düze ilerlemektedir. Çiçekli ve renkli kıyafetler değil düz tek renkli kıyafetler yapılır.
Kıyafetlerini de aile içinde kadın yazdan başlayıp ‘kendi elinde’ dikerek meydana getirir.
İlginizi Çekebilir: Nahua Hint Topluluğu’nun Enterasan Kavga Geleneği| 500 Yıldır Dövüşüyorlar!
