1980’li yıllardaki troller zaman içinde ‘şaka’larını geliştirdiler ve günümüzde bambaşka yöntemlerle karşımıza geldiler. 2000’li yıllar, trollerin faaliyetleri nedeniyle skandalların patladığı, intiharların olduğu, sanal hayatın gerçek hayattaki yerinin tartışıldığı bir zaman oldu. Günümüzde ise troller, hükümetlerin dijital propaganda aracı olarak kullanılmaya başlandı. Ciddi denilebilecek derecede kitlelere ulaşan troller, yarattıkları etki ile gerçeğin duyulmasını iyice imkânsız hale getirdi.
Trol Nedir
Trol kelimesi pek çok kavramlar için kullanıldı ve bu da trol kelimesinin orijinal anlamını biraz karmaşık hale getirdi. Zamanında atalarımız, ‘doğru olmasa da halkın yaygın olarak kullandığı bir kelime, doğrusuna rağmen tercih edilir’ sözünü söylemiş. Dolayısıyla Trol yani troll kelimesi de atalarımızın söylediği bu sözün en güncel örneği olarak karşımıza çıkıyor. Kelimenin anlamı, ilk kez kullanılmaya başlandığı 1980’li yıllara göre farklılığa uğrasa da günümüzde ‘sanal dünyada hoşa gitmeyen her şey’ olarak karşımıza çıkıyor.
1980’li yılların trolleri daha çok dağınık gruplardan ve bireylerden oluşuyor; kimi zaten eleştiri amacıyla, kimi zaman insanların zaaflarıyla uğraşıyordu. Günümüzde ise troller hükümetlerin propaganda yapmak amacıyla kullandığı organize ve maaşlı olarak faaliyet göstermeye başladı. Troller sayesinde hükümetler artık he iç ilişkilerde hem de dış ilişkilerde algılara müdahale ediyor.
Günümüzde ‘trol’ kelimesi daha çok manipülasyon, dezenformasyon, istihbarat, provokasyon, karşıtlık, cinsiyetçilik, ırkçılık, zorbalık, linç hatta ve hatta Nazizm faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde kullanılıyor. Kimi zaman organize ve bir merkezden yönetilen trol orduları, bu faaliyetleri birebir gerçekleştiriyor da…
Trollerin Doğuşundan Modern Zamanlara
Günümüzde bilinen trol kelimesinin anlamı yani çevrimiçi ortamlarda tartışmaları bilinçli olarak sabote eden kişi anlamının kullanımı 1980’li yılların sonlarına doğru başlıyor. Trollük faaliyetlerinin ilk örnekleri de Usenet adlı çevrimiçi forum gruplarında görülüyor. Buradaki troller, sahte bir saflık havası yaratıyor ve foruma yeni gelen kullanıcılara bir takım saçma sorular soruyor. Bunun sonucunda da troller, kimlerin oltaya geleceğine bakıyor; test ediyor. Test sonuçlarının belirlenmesi için de bu troller tek bir ölçütten yararlanıyor. O da; LULZ yani sesli olarak gülmek. Yani bir başkasının başına gelen kötü olaydan mutluluk duymak…
4chan
Zaman içerisinde trollük yapanlar toplu şekilde hareket etmeye başlayınca eylemlerinde de değişiklikler gözlenmeye başladı. 2009 senesinde Time dergisinde ‘En etkili 100 kişi’ listesinde 4chan kurucusu olan Chistopher Poole’nin de bulunması trollerin zararsız eylemleri arasında buluyor.
2000’li yıllar geldiğinde 1980’nin çocukları büyüdü ve internet kitleselleşmeye başladı, böylelikle trollerin acımasız yöntemleri de acımasızlaşmaya başladı. Tam anlamıyla 2000’li yıllar geldiğinde, dijital dünyanın etkileri gerçek yaşamda oldukça hissedilmeye başlandı. Örneğin; Megan Meier’in ölümüne neden olan Lori Drew’in acımasızlığı. Drew, sahte bir profil oluşturmuş ve Meier ile yazışmıştı. Bu örnek, gerçek yaşamda oldukça sıradan görünümdeki insanların aslında klavye arkasında neler yapabileceğini açıkça gösteriyor.
Başka bir örnek de Jason Fortuny’dan… Fortuny 30 yaşında bir sistem mühendisidir ve 2006 yılında bir ilan platformuna, kadın fotoğrafı eşliğinde ‘dominant ve kaslı erkek’ aradığını yazmıştır. Daha sonra da ilanına gelen 100’den fazla cevapta yer alan telefon bilgilerini, e-posta bilgilerini kendi bloğunda yayınlıyor. Bunun sonucunda da evliliği yıkılan, işini kaybeden insanlar oluyor. Her ne kadar 75 bin dolarlık bir tazminat davasına neden olsa da Fortuny uzunca bir süre, internetin en ünlü trolleri arasında yer alıyor.
Meier’in Hikayesi
Lori Drew’i ABD’de en fazla nefret edilen insanlardan bir tanesi haline getiren olay; 13 yaşındaki Megan Meier’in intihar haberi olarak karşımıza çıkıyor. Meier’in intiharı sonrasında polisler tarafından yapılan araştırmanın sonucunda, MySpace üzerinden Meier’in yazıştığı kişinin bir yaşıtı olmadığı, yazıştığı kişinin bir arkadaşının annesi olduğu ortaya çıkıyor. Daha sonra Meier ile ilgili olarak açılan bir blogta, Megan’dan ‘Drama kraliçesi’ olarak bahsediliyor.
Bu blogta, Megan’ın MySpace üzerinden tanıştığı bri çocuk için hayatına son verdiği yazıyor. Ayrıca Megan şişman olduğu için de kendisi ile dalga geçiliyordu. Blogtaki üçüncü postta yazar, Lori Drew olduğunu açıkladı. Ancak klavyenin arkasında gerçekte Drew değil; Jason Fortuny yer alıyordu. Kısacası bu iki farklı ama birbiriyle kesişen trollük faaliyetleri, korkunç sonuçlar ortaya koymuştu. Buradan da, normal yaşantıda oldukça normal gözüken insanların klavye başına geçtiğinde neler yapabileceğini gözler önüne seriyor.
Troller Birlikte Hareket Etmeye Başlıyor
Yine bu dönemlerde 4chan sitesinin kurucusu Chistopher Poole, trollerin faaliyetleri sayesinde Time dergisindeki ‘En Etkili 100 Kişi’ listesine giriyor. Bu trollük göreceli olarak zararsız ancak birlikte hareket edilebileceğini gözler önüne serdi. Çünkü 2014’te etkisi küresel çapta olacak olan ‘Operasyon Bikini Köprüsü’ eylemleri baş gösterdi. Bu eylem sadece feminist grupları ayağa kaldırıp dünyayı oltaya düşürmedi; aynı zamanda ‘bikini köprüsü’ gibi sahte bir trendi de yaygınlaştırdı.
Sırt üstü yatmakta olan bir kadının iki leğen kemiğinin arasındaki köprüyü ve bu görüntünün güzelliğini öven fotoğraflar, internette hızlı bir şekilde yayıldı. Ve daha sonra da yine sahte hesaplar, bu sahte trend ile ilgili olarak bir öfke dalgası yarattı. Tüm bu trollüğün amacı ise feministleri öfkelendirmekti. Aynı zamanda sırf internette öyle yazdığı için vücudunu değiştirecek olanları, bu çabaya girecek olanları görmek de amaçlar arasında bulunuyordu. Ancak gerçek amaç ne olursa olsun; bu eylemin etkileri depresyon, yeme bozukluğu, güvensizlik gibi gerçek hayatta oldukça etkili olacak sonuçlara neden oldu.
2016 yılındaki ABD Başkanlık seçimlerine kadar trollerin tüm faaliyetlerine karşılık, trolleri beslememek için cevap vermeme taktiği en iyi yöntem olarak kabul gördü. Türkiye’de de bu tür trollüklerle uğraşan kişiler en başlarda ‘ergen’ olarak görüldü ve önemsenmedi. Ancak alt right yani alternatif sağ ismiyle anılanların, 2016 yılında Washington’da yapılan bir toplantıda Nazi selamı vermesi ve bunun Twitter gündemine oturması, trollerin Rusya’da dijital medya ofislerinde istihdam edilmesi, gündemin ve seçimlerin gidişatının tüm gidişatı değiştirdi. Çünkü artık troller, ‘troll’ deyip kolaylıkla geçilecek sınırı çoktan aşmış bir hale geldi.
Sosyal Medya mı, Sosyal Deney mi
19802li yıllardan beri yapılan trollükler günümüzde de ciddi boyutlarda devam ediyor. Günümüzde hala sosyal medya çeşitli zorbalıkların yaşanmasına neden oluyor, sansasyonların ortaya çıkmasına sebep oluyor ve sosyal medyada yapılan trollüklerin gerçek hayatta oldukça ciddi sonuçları bulunuyor. Dolayısı ile aslında sosyal medya küresel bir sosyal deney alanına dönüşüyor.
Tylor Swift Trollerin Oyununu Bozdu
Taylor Swift, 2012 yılında bir çevrimiçi oylama yaptı. Bu oylamada, bir sonraki konserini hangi okulda gerçekleştireceğini halka sordu. Swift’in bu oylamasında 4chan trolleri örgütlendi ve anketten hesapta olmayan bir sonucu çıkardılar. Çünkü anket sonucu; bir sonraki konseri işitme engelliler okulunda yapılmasını istendiğini gösteriyordu. Ancak Swift, trollerin bu faaliyetine beklenmedik bir karşılık verdi. Çünkü Taylor Swift, bir yardım kampanyası başlattı ve söz konusu okula on binlerce dolarlık bağış gerçekleştirildi.
Trollükte Günümüz
Günümüzde Çin ve Rusya gibi Türkiye’de de troller, siyasi bir otoritenin altında faaliyet gösteriyor. İlk başlarda bireysel, birbirinden bağımsız gruplar halinde ortaya çıkan troller altık pek çok ülkede siyasi otoritelerin çatısı altında istihdam ediliyor ve koruma altında trollük yapıyor. Trollerin günümüzde maaşa bağlanması ve dijital ordu şekline dönüşmesi oldukça ciddi bir sorun olarak karşımıza çıkıyor. Hatta artık troller yalnızca kendi ülkelerindeki seçilere değil; başka ülkelerdeki seçimlere de etki edebiliyor. Muhaliflerin susturulması için de faaliyetleri olan troller, artık ‘bir avuç ergen’ sözüyle geçiştirilemeyecek kadar ciddi sonuçların yaratıcısı oluyor.
Rakam Rakam Troller
Çin hükümetinin sosyal medyada dezenformasyonlarını yaymak amacıyla yaklaşık 2 milyon kişinin çalıştığı troller olduğu düşünülüyorÇevrimiçi zorbalığa maruz kalan 18 ve 24 yaş aralığındaki gençlerin oranı yüzde 70Kapatılmasından önce Reddit’de bulunan şişmaninsannefreti grubunda üye sayısı 150 bin2016 yılındaki ABD Başkanlık seçimlerinde Rusya’nın müdahalesinin araştırılması amacıyla Senato İstihbarat Komitesi tarafından hazırlanan raporda geçen toplam twitlerin sayısı 10.4 milyonTahmini olarak insan kaynaklı olmayan yani bot hesapların oranı yüzde 60.Yine tahminlere göre Twitter’da 20 milyon, Facebook’ta ise 80 milyonun üzerinde sahte hesap bulunduğu düşünülüyor